Obrona twierdzy brzeskiej (1939)
| II wojna światowa, kampania wrześniowa 1939 | |||
 Brama Chełmska | |||
| Czas | 14–17 września 1939 | ||
|---|---|---|---|
| Miejsce | |||
| Terytorium | |||
| Przyczyna | ofensywa niemiecka | ||
| Wynik | zwycięstwo Niemców | ||
| Strony konfliktu | |||
| |||
| Dowódcy | |||
| |||
| Siły | |||
| |||
| Straty | |||
| |||
Położenie na mapie Polski w 1939 r. | |||
 52°06′02,14″N 23°40′45,41″E/52,100594 23,679281 | |||
Obrona twierdzy brzeskiej – bitwa stoczona w czasie kampanii wrześniowej w dniach 14–17 września 1939 roku przez Zgrupowanie „Brześć” z niemieckim XIX Korpusem Pancernym, kontynuowana przez 9 dni na obszarze jednego z fortów przez batalion marszowy 82 pułku piechoty przeciwko początkowo oddziałom niemieckim, a w końcowym okresie także sowieckim[1].
2 września 1939 roku twierdza brzeska została pierwszy raz zbombardowana przez Luftwaffe. W twierdzy znajdowały się wówczas bataliony marszowe 34, 35 i 82 pułku piechoty, oraz inne jednostki wojskowe, a także mobilizowani rezerwiści, którzy stawiali się doń z kartą mobilizacyjną.
11 września komendantem twierdzy i dowódcą jej obrony został mianowany generał Konstanty Plisowski, który z dostępnych mu ludzi (ok. 2-2,5 tysiąca żołnierzy) zorganizował zgrupowanie liczące sześć batalionów, w tym trzy piechoty, dwa wartownicze i jeden saperów oraz jeden dywizjon artylerii, dwie kompanie czołgów wolnobieżnych (30 czołgów FT-17), dwa pociągi pancerne (nr 53 i 55) i jedną baterię artylerii przeciwlotniczej. Obrońcy nie dysponowali natomiast bronią przeciwpancerną.
13 września z twierdzy ewakuowano przebywające tam rodziny części obrońców, teren zaminowano, przygotowano okopy, a przy bramach ustawiono czołgi.
Do Brześcia zmierzał niemiecki XIX Korpus Pancerny generała porucznika Heinza Guderiana. Celem działań niemieckich było zajęcie miasta i twierdzy tak, aby nie dopuścić do połączenia się obecnych tam wojsk polskich z SGO „Narew”. Siły niemieckie przewyższały polskie odpowiednio: w piechocie 2 razy, w czołgach 4 razy, w artylerii 6 razy.
14 września 77 czołgów z 10 Dywizji Pancernej próbowało wziąć twierdzę z marszu, lecz atak został odparty pomimo ciężkich strat po stronie obrońców. Kolejny szturm został przygotowany poprzez bombardowania z powietrza i ostrzał artyleryjski. 16 września 10 Dywizja Pancerna oraz 20 Dywizja Zmotoryzowana przystąpiły do nowego natarcia, lecz i ono zostało odparte. W tym szturmie śmierć poniósł między innymi adiutant Guderiana, a ranny został gen. Plisowski. W nocy z 16 na 17 września Plisowski wydał rozkaz opuszczenia twierdzy w celu ewakuacji do Terespola. Odwrót osłaniał batalion marszowy 82 pułku piechoty kapitana Wacława Radziszewskiego, który nie wycofał się, ale skrycie zajął fort Sikorskiego (Berga)[2]. Po odkryciu tego przez Niemców i odrzuceniu ich propozycji poddania się fort od 19 września był ostrzeliwany przez Wehrmacht, jak i – od 22 września[3] – przez oddziały sowieckie z 29 Brygady Pancernej dowodzonej przez kombriga Siemiona Kriwoszeina. W nocy z 26/27 oddział opuścił fort potajemnie[4].
W okresie powojennym (PRL) nagłaśniano obronę twierdzy prowadzoną w 1941 roku przez Armię Czerwoną, a pomijano obronę jej przez Wojsko Polskie w roku 1939.
Dowództwo obrony twierdzy[5]
Dowódca – gen. bryg. Konstanty Plisowski
Szef sztabu – ppłlk dypl. Alojzy Horak
Komendant kwatery głównej – mjr dypl. w st. spocz. Huścieński
Komendant placu – ppłk rez. Tadeusz Lechnicki
Dowódca piechoty – ppłk Julian Sosabowski
Zastępca dowódcy piechoty – ppłk Konstanty Pereświat-Sołtan
Dowódca dywizjonu artylerii ciężkiej – mjr dypl. Stanisław Komornicki-Nałęcz
Dowódca baterii przeciwlotniczej – kpt. Stanisław Małecki
Adiutant dowódcy – ppor. rez. art. Jan Nepomucen Mazarski
Szef łączności – kpt. Jerzy Jeżewski
Szef służby zdrowia – kpt. dr Feliks Dragan
Galeria
Gen. Konstanty Plisowski – komendant i dowódca obrony twierdzy
Przebieg bitwy
(c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0007-24 / CC-BY-SA 3.0Polskie czołgi Renault FT-17 w bramie cytadeli twierdzy brzeskiej
(c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0011A-23 / CC-BY-SA 3.0
Przypisy
- ↑ Jerzy Sroka, Obrońcy brzeskiej twierdzy we wrześniu 1939 roku, Biała Podlaska, 1992
- ↑ Алексей Норкин: Как защищали Брестскую крепость в сентябре 1939-го? Безумству храбрых поем мы славу!. [dostęp 2011-01-23]. (ros.).
- ↑ Zgodnie z tajnym protokołem do paktu Ribbentrop-Mołotow i ustaloną w nim niemiecko-sowiecką linią demarkacyjną Pisa-Narew-Wisła-San 22 września Wehrmacht przekazał kontrolę nad twierdzą Armii Czerwonej.
- ↑ Andrzej Przewoźnik, Ostatni obrońca Twierdzy Brześć, "Rzeczpospolita" z 10-11 kwietnia 2010
- ↑ Obrona Brześcia Julian Andrzej Sosabowski - PDF, docplayer.pl [dostęp 2018-04-06].
Bibliografia
- [red.] Krzysztof Komorowski: Boje Polskie 1939 – 1945. Przewodnik encyklopedyczny. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2009, s. 62. ISBN 978-83-7399-353-2.
Linki zewnętrzne
- Twierdza brzeska w latach 1921-1939
- Strona poświęcona twierdzy brzeskiej na stronie miasta Brześcia. brest.by. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-01-31)].
- Twierdza.org Strona prezentująca historię Twierdzy Brzeskiej
Media użyte na tej stronie
_location_map.png)
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
.svg)
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
Flaga Rzeczypospolitej Polskiej, a później Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w okresie 1928-1980 ustanowiona rozporządzeniem Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 13 grudnia 1927 r. o godłach i barwach państwowych oraz o oznakach, chorągwiach i pieczęciach, Dz. U. z 1927 r. Nr 115, poz. 980 i potwierdzona dekretem z dnia 9 listopada 1955 r. o znakach Sił Zbrojnych, Dz. U. z 1955 r. Nr 47, poz. 315.
Do odwzorowania barwy czerwonej użyto domyślnego odcienia "vermilion" (#E34234, cynober). Proporcje 5:8 (w dekrecie z 1955 roku błędnie ustalone jako 3:8, skorygowane w obwieszczeniu Prezesa Rady Ministrów z dnia 20 lutego 1956 r. o sprostowania błędu w dekrecie z dnia 7 grudnia 1955 r. o godle i barwach Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej oraz o pieczęciach państwowych, Dz.U. z 1955 r. Nr 47 poz. 314).
.svg)
.svg)
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
.svg){kind=link}
this is the flag of the Soviet Union in 1936. It was later replaced by File:Flag of the Soviet Union (1955-1980).svg.
.svg){kind=icon}
Autor: , Licencja: CC BY-SA 3.0
Abstract crossed rifles symbol on sunburst
(c) Bundesarchiv, Bild 183-S52525 / Stempka / CC-BY-SA 3.0
Die deutsche Luftwaffe an der Ostfront. Neben dem sich unten nach der Mitte des Bildes hinziehenden Festungsgraben erkennt man auf dem Wall die Schützengräben. Brest-Litowsk 11576-39L [PK-Stempka Scherl Bilderdienst]
[Polen.- Blick aus der Bugkanzel eines Flugzeugs Heinkel He 111 mit Maschinengewehr auf Brest-Litowsk]
Konstanty Plisowski (1890-1940), polski generał, m.in. dowódca obrony twierdzy brzeskiej w 1939
(c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0007-24 / CC-BY-SA 3.0
Polish FT-17 tanks used to block successfully the northern gate to Brest Fortress, against German Guderian's forces
(c) Bundesarchiv, Bild 101I-121-0011A-23 / CC-BY-SA 3.0
Truck is Magirus M 206