Obrzęk limfatyczny

Inne niezakaźne zaburzenia funkcji naczyń i węzłów chłonnych

ICD-10	I89
I89.0	Obrzęk chłonny niesklasyfikowany gdzie indziej. Rozszerzenie naczyń chłonnych

Pozabiegowe zaburzenia układu krążenia, niesklasyfikowane gdzie indziej

ICD-10	I97

Filarioza

Filariasis
ICD-10	B74
B74.0	Filarioza wywołana przez Wuchereria bancrofti
B74.1	Filarioza wywołana przez Brugia malayi
B74.2	Filarioza wywołana przez Brugia timori
B74.3	Loaoza (loaosis)
B74.4	Mansoneloza (mansonelliasis)
B74.8	Inne filariozy
B74.9	Filarioza, nie określona

Inne wrodzone wady rozwojowe skóry

ICD-10	Q82
Q82.2	Wrodzony obrzęk chłonny

Zaawansowany obrzęk limfatyczny – słoniowacizna kończyny dolnej w przebiegu filariozy

Obrzęk limfatyczny – obrzęk tkanek wywołany zastojem chłonki, prowadzący do przewlekłego stanu zapalnego.

U człowieka obrzęk limfatyczny najczęściej dotyczy skóry lub tkanki podskórnej. Zastój chłonki, czyli niemożność prawidłowego odprowadzenia chłonki z tkanek organizmu, wywołany jest wrodzonym lub nabytym uszkodzeniem naczyń chłonnych.

Klasyfikacja

Ze względu na etiologię obrzęki limfatyczne dzieli się na:

• wrodzone,
• pasożytnicze (np. w filariozie),
• pozapalne (jako powikłanie zapalenia skóry, naczyń chłonnych lub węzłów chłonnych),
• po operacyjnym leczeniu nowotworów^[a] (np. po usunięciu piersi lub narządów rodnych),
• po operacjach naczyniowych,
• pourazowe,
• w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej (jako obrzęk o charakterze mieszanym, żylno-limfatycznym),
• polekowe (np. po następujących lekach: amlodypina, rozyglitazon, pregabalina, NLPZ)
• idiopatyczne (pierwotne).

Obraz kliniczny

Przebieg choroby zależy od etiologii. Przykładowo, obrzęk limfatyczny po zabiegu operacyjnym rozwija się po kilku miesiącach, obrzęk limfatyczny pozapalny może rozwinąć się po wieloletnim okresie utajenia.

Obrzęk początkowo jest ciastowaty (tzn. podatny na ucisk), następnie ulega stwardnieniu.

W obrębie kończyny dolnej prowadzi kolejno do stwardnienia skóry przodostopia, obrzęku palców stóp (tzw. palce kiełbaskowate), a ostatecznie do słoniowacizny.

Wraz z powiększaniem się obrzęku zwiększa się ryzyko nawracających zakażeń bakteryjnych.

Obrzęk limfatyczny w obrębie kończyny górnej jest typowym (10–40% operowanych) odległym powikłaniem operacyjnego usunięcia piersi.

Rozpoznanie

Rozpoznanie obrzęku limfatycznego stawia się na podstawie obrazu klinicznego. W problematycznych przypadkach wykorzystuje się badanie limfoscyntygraficzne.

Różnicowanie obejmuje:

• obrzęk tłuszczowy (tzw. nogi kolumnowate) – spotykany u kobiet, oznaczający symetryczne zwiększenie objętości podskórnej tkanki tłuszczowej kończyn dolnych, nieobejmujące stóp
• obrzęk żylny – w przebiegu przewlekłej niewydolności żylnej
• obrzęk pozycyjny – wywołany długotrwałym pozostawaniem w jednej, wertykalnej pozycji
• obrzęk śluzakowaty – w przebiegu niedoczynności tarczycy
• obrzęk „krążeniowy” – w przebiegu niewydolności serca
• obrzęk w przebiegu hipoalbuminemii
• obrzęk zapalny (klasyczny tumor)
• obrzęk idiopatyczny

Leczenie

W zależności od etiologii, leczenie obejmuje postępowanie przyczynowe (jeśli jest możliwe, np. leczenie przeciwpasożytnicze), wspomagane przez drenaż limfatyczny, bandażowanie kompresyjne (także pończochy, rękawy kompresyjne) i gimnastykę odbarczającą.

Ostre zapalenie skóry i tkanki podskórnej, zakrzepica żył głębokich oraz zastoinowa niewydolność serca są przeciwwskazaniami do stosowania pełnej terapii wspomagającej – wymagają stosowania swoistych schematów leczenia.

Ważnym elementem leczenia jest staranna pielęgnacja skóry objętej obrzękiem oraz unikanie urazów.

Może być konieczne profilaktyczne, okresowe stosowanie antybiotyków przez długi czas (np. penicylina benzatynowa podawana domięśniowo co 2–3 tygodnie przez 1 rok lub dłużej).

Uwagi

Bibliografia

• Choroby wewnętrzne pod redakcją Andrzeja Szczeklika i Piotra Gajewskiego. Wyd. I. Kraków: Medycyna Praktyczna, 2009, s. 328–329, seria: Kompendium Medycyny Praktycznej. ISBN 978-83-7430-223-4. (pol.)