Obrzycko

Obrzycko

miasto i gmina
Widok na Obrzycko od strony Warty
Herb
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	szamotulski
Data założenia	1238
Prawa miejskie	1458–1580, 1638–1934, 1990
Burmistrz	Igor Kołoszuk
Powierzchnia	3,74 km²
Populacja (30.06.2016) • liczba ludności • gęstość	2 375[1] 635,0 os./km²
Strefa numeracyjna	(+48) 61
Kod pocztowy	64-520
Tablice rejestracyjne	PSZ
Położenie na mapie powiatu szamotulskiego Obrzycko
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Obrzycko
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Obrzycko
52°42′23″N 16°31′45″E/52,706389 16,529167
TERC (TERYT)	3024011
SIMC	0971212
Urząd miejski Rynek 19 64-520 Obrzycko
Strona internetowa
BIP

Obrzycko (niem. Obersitzko) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie szamotulskim, położone przy ujściu rzeki Samy do Warty.

Miasto stanowi odrębną jednostkę samorządu terytorialnego (gminę miejską). Obrzycko jest równocześnie siedzibą gminy wiejskiej Obrzycko. Restytucja Obrzycka w 1990 przez utworzenie odrębnej miejskiej gminy Obrzycko była błędem proceduralnym^[2].

Według danych z 31 grudnia 2013 miasto miało 2384 mieszkańców^[3].

Ośrodek usługowy; drobny przemysł. Prawa miejskie ok. 1458–1580, 1638–1934 i od 1990.

Położenie

W latach 1975–1998 miasto administracyjnie należało do województwa poznańskiego.

Według danych z 2002 użytki rolne stanowią 54% powierzchni miasta, a użytki leśne 14%^[4].

Według danych z 1 stycznia 2014 powierzchnia miasta wynosiła 3,74 km²^[5].

Historia^[6]

• 1238 rok – Obrzycko wzmiankowane jako gród kasztelański
• 1253 rok – Obrzycko na krótko było własnością joannitów poznańskich
• 1298 rok – biskup poznański Andrzej Zaremba wymienia pod tą datą istnienie parafii obrzyckiej
• 1458 rok – Obrzycko wysyła na wojnę z Krzyżakami jednego swojego obywatela, co oznacza że musiało być miastem, gdyż to one miały obowiązek wystawiać na wojnę odpowiednią liczbę obywateli, w zależności od liczby mieszkańców
• 1628 rok – powstaje gmina luterańska
• 1638 rok – dzięki staraniom ówczesnego właściciela Obrzycka Krzysztofa Radziwiłła miasto ponownie otrzymuje prawa miejskie od króla Władysława IV; z tego też roku pochodzi herb Obrzycka
• 1691 rok – powstaje Bractwo Kurkowe
• I połowa XVII w. budowa ratusza w stylu barokowym
• 1714 rok – Władysław Radomicki, właściciel Obrzycka, rozpoczyna budowę kościoła katolickiego według projektu Pompeo Ferrariego
• 1793 rok – Obrzycko dostaje się pod zabór pruski
• 1906 rok – rozbudowa kościoła parafialnego
• 1909 rok – Obrzycko uzyskuje połączenie kolejowe z Wronkami i Obornikami
• 1924 rok – wielka powódź
• 1934 rok – Obrzycko traci prawa miejskie
• 1948 rok – powstaje biblioteka publiczna licząca na początek 500 tomów
• 1955 rok – otwarcie stadionu miejskiego
• 1959 rok – rozbudowa szkoły przy ul. Strzeleckiej
• 1967 rok – Szkoła Podstawowa otrzymuje imię Powstańców Wielkopolskich
• 1969 rok – na ścianie ratusza umieszczono tablicę upamiętniającą wymarsz powstańców obrzyckich na front północny
• 1978 rok – powstaje Gminny Ośrodek Kultury
• 1980 rok – rozbudowa szkoły
• 1984 rok – oddano do użytku nową strażnicę OSP
• 1990 rok – Obrzycko odzyskuje prawa miejskie^[7], następuje podział na dwie gminy: miejską i wiejską
• 2002 rok – powstaje Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Obrzyckiej
• 2004 rok – emisja w TVP1 sztuki Teatru Telewizji nagranej w Obrzycku – Wesołe miasteczko – prawie bajka w reżyserii Sławomira Fabickiego
• 2008 rok – zakończenie renowacji Rynku, remont wieży obrzyckiego ratusza
• 2010 rok – przeprowadzenie remontu dachu oraz odnowa zegara na ratuszu, który o 12.00 godzinie wybija Rotę
• 2011 rok – otwarto plac zabaw dla dzieci oraz Orlika
• 2012 rok – nadano imię „Bajkowa Kraina” Przedszkolu Miejskiemu w Obrzycku
• 2013 rok – otwarto „Park wypoczynku – miejsce pamięci” na terenie dawnego cmentarza ewangelickiego przy ulicy Kuźnice
• 2014 rok – na przeciwległym brzegu rzeki Warty, w pobliżu miejsca gdzie znajdował się stary most, otwarto przystań rzeczną
• 2015 rok – przy ulicy Kopernika otwarto kort tenisa ziemnego; w parku przy ulicy Kuźnice otwarto siłownię zewnętrzną
• 2017 rok – przy Przedszkolu Miejskim „Bajkowa Kraina” powstał plac zabaw dla dzieci; rozpoczęto budowę ratusza przy alei Jana Pawła II – przyszłej siedziby władz gminy wiejskiej Obrzycko
• 2018 rok – otwarcie centrum administracyjno-kulturalnego przy alei Jana Pawła II – siedziby władz gminy wiejskiej Obrzycko; odsłonięcie na budynku Zespołu Szkół w Mieście Obrzycko tablicy upamiętniającej artystę Mariana Schwartza; odsłonięcie przy placu Lipowym w Obrzycku tablicy pamiątkowej „Powstańcom Wielkopolskim w setną rocznicę odzyskania niepodległości mieszkańcy Obrzycka, 11 listopada 2018 r.”; odsłonięcie przy alei Jana Pawła II, na budynku centrum administracyjno-kulturalnego, tablicy „Mieszkańcy Ziemi Obrzyckiej w Powstaniu Wielkopolskim 1918–1919”, z listą 160 nazwisk uczestników zrywu

Zabytki^[8]

Ratusz na rynku w Obrzycku

Kościół w Obrzycku

Kościół ewangelicki z 1911 r.

• Późnobarokowy kościół Świętych Apostołów Piotra i Pawła z 1714 roku, ufundowany przez ówczesnego właściciela Obrzycka, Władysława Radomickiego według projektu architekta Pompeo Ferrariego. Budowę ukończono w roku 1758. Restaurację i rozbudowę kościoła przeprowadzono w 1906 roku według projektu Rogera Sławskiego. Wewnątrz kościoła znajduje się obraz „Ostatnia wieczerza” z 1609 roku autorstwa Eugenio Caxesa, zakupiony w Hiszpanii przez Atanazego Raczyńskiego w 1858 roku i podarowany parafii^[9].
• Ratusz w Obrzycku z połowy XVIII wieku. W dziewiętnastym wieku zamieniony na spichlerz. W jednej ze ścian renesansowe obramowanie okienne z 1527 roku, przywiezione z Portugalii w 1843 przez Atanazego Raczyńskiego. Obecnie w ratuszu mieszczą się Urząd Miasta i Urząd Gminy.
• Dawny kościół ewangelicki, neobarokowy z 1911 roku.
• Wokół Rynku szachulcowe i murowane domy z pierwszej połowy XIX wieku.
• Nieopodal kościoła, przy ujściu rzeki Samy do Warty, grodzisko stożkowe o obwodzie około 150 m, z którym wiąże się ciekawa legenda^[10].
• Na drugim brzegu Warty znajduje się pałac Raczyńskich w Obrzycku-Zamek z około 1856 roku, a wokół pałacu park krajobrazowy z pierwszej połowy XIX wieku.
• Przy ulicy Kruppika znajduje się budynek byłej synagogi
• cmentarz żydowski
• Budynek dawnego dworca kolejowego z początku XX wieku znajduje się w rejonie ulic Kolejowej i Dworcowej.

Komunikacja

Transport drogowy

Przez Obrzycko przebiega droga wojewódzka nr 185 z Piotrowa do Szamotuł, a także drogi powiatowe nr 1848P o przebiegu Obrzycko – Jaryszewo – Szamotuły^[11] i 1899P z Obrzycka do Ostroroga^[11]. Ponadto komunikację autobusową zapewniają przedsiębiorstwa PKS Wałcz i PKS Kołobrzeg oraz Matmich-Bus. Obrzycko posiada bezpośrednie połączenia autobusowe z Poznaniem, Szamotułami, Piłą, Czarnkowem, Wałczem i Kołobrzegiem^[12].

Transport kolejowy

Przez miasto przebiegała linia kolejowa Oborniki – Wronki. Teraz tory są rozebrane, a linia została zlikwidowana. Była nazywana trasą wroniecką lub Jasiem. Oddawano ją do eksploatacji etapami. Pierwszy etap prac budowlanych zakończył się 1 lutego 1910 roku, kiedy to oddano do użytku szlak od Wronek do Jaryszewa, do mostu nad Wartą o długości 14,3 km. Uroczystości związane z otwarciem trasy zaszczycił sam hrabia Raczyński, który posiadał w pobliżu ziemie i dofinansował budowę szlaku. Dnia 1 lipca tego samego roku oddano do użytku pozostałą część trasy, z Jaryszewa do Obornik o długości 17,4 km. Prace budowlane były podzielone na dwa etapy, ponieważ w połowie trasy, między stacjami Jaryszewo, a Stobnicą, linię przecina rzeka Warta. Wybudowano w tym miejscu most (długości 206 metrów) o konstrukcji kratownicowej nad nurtem rzeki. Główne przęsło umieszczono na wysokości 8,84 m nad lustrem wody. Pierwszy pociąg wjechał nań 8 maja, potem przeprowadzono próby obciążeniowe. Po wykonaniu wszystkich prac budowlanych linia została oddana w całości do eksploatacji 1 lipca 1910 roku. Lokomotywa z jednym wagonem pasażerskim pokonywała trasę aż do końca 1991 roku.

1 stycznia 1992 Polskie Koleje Państwowe zawiesiły przewozy pasażerskie. Jak podaje Stanisław Koziarski w książce „Sieć kolejowa Polski w latach 1918–1992”, PKP zawiesiło przewozy wbrew woli społeczności lokalnej i bez zgody władz terenowych. Zawieszono wtedy ruch na kilkudziesięciu szlakach o łącznej długości około tysiąca km.

1 stycznia 1994 wstrzymano ruch towarowy na trasie od Słonaw do Obrzycka. 1 stycznia 2000 zrobiono to samo z odcinkiem Oborniki – Słonawy. Najdłużej był czynny odcinek od Obrzycka do Wronek. Ruch zawieszono tam 22 grudnia 2000. W 2001 linia była już nieprzejezdna. Pomiędzy Obrzyckiem a mostem nad Wartą w pobliżu Jaryszewa brakowało około 200 m torów. 28 lutego 2005 linia kolejowa Oborniki – Wronki została skreślona z kolejowego wykazu linii kolejowych D-29. W 2008 na przełomie maja i czerwca, na terenie Gminy Oborniki linia została rozebrana. Tory urywają się w połowie mostu nad Wartą w Stobnicy. Do 2010 roku możliwy był jeszcze wjazd pociągu do Obrzycka od strony Wronek. W 2010 zorganizowano huczne obchody uruchomienia linii – Piknik Kolejowy „100 lat Jasia” i wtedy w stronę Wronek można było przejechać się drezyną. Teraz jednak tory w stronę Wronek są rozebrane.

Najbliższa, czynna stacja kolejowa znajduje się we wsi Pęckowo, która oddalona jest od Obrzycka o około 5 km i położona jest przy linii kolejowej nr 351 (relacji Poznań Główny – Szczecin Główny).

Edukacja i kultura

Edukacja:

• Zespół Szkół w Mieście Obrzycko, w skład którego wchodzą Przedszkole Miejskie „Bajkowa Kraina”, Szkoła Podstawowa im. Powstańców Wielkopolskich oraz Gimnazjum im. Powstańców Wielkopolskich.
  

  Rzeka Sama

Kultura:

• Miejska Biblioteka Publiczna w Obrzycku – Instytucja Kultury, zlokalizowana przy ul. Marcinkowskiego 10, posiadała na koniec 2017 r. 22 512 woluminów. Od 1996 r. wypożyczanie książek jest zautomatyzowane, przy użyciu programu SOWA. Oprócz wypożyczalni w bibliotece znajduje się czytelnia oraz stanowiska z dostępem do internetu. Istnieje możliwość korzystania z sieci wi-fi. Od 2012 r. czytelnicy mają dostęp do katalogu online. Biblioteka organizuje również różnorodne formy pracy z czytelnikiem, głównie dziecięcym, prowadzi edukację czytelniczą poprzez lekcje biblioteczne, spotkania autorskie, konkursy czytelnicze i nie tylko^[13].

• Obrzycki Ośrodek Kultury zlikwidowano w 2005.

• Na terenie miasta działa od 2002 r. Towarzystwo Przyjaciół Ziemi Obrzyckiej.
• W 2017 r. powstało Obrzyckie Towarzystwo Kulturalne.

• Cyklicznie organizowany jest Konkurs Wiedzy o Mieście i Gminie Obrzycko.
• W 2018 r. powołano Bibliotekę Publiczną Gminy Obrzycko w Obrzycku, jednostkę organizacyjną gminy wiejskiej Obrzycko, z siedzibą w centrum administracyjno-kulturalnym przy alei Jana Pawła II.

Sport i rekreacja

Most na Warcie

W mieście działa od 1947 r. Miejski Klub Sportowy Warta Obrzycko.

Obiekty:

• Sala gimnastyczna przy Zespole Szkół w Mieście Obrzycko
• Kompleks boisk w ramach Orlika – boisko do piłki nożnej ze sztuczną nawierzchnią oraz wielofunkcyjne boisko do koszykówki, siatkówki i piłki ręcznej, rzutnia do pchnięcia kulą, bieżnia tartanowa
• Boisko piłkarskie przy ulicy Sportowej
• Kort tenisa ziemnego przy ulicy Kopernika
• Siłownia zewnętrzna w parku przy ulicy Kuźnice

Szlaki turystyczne^[14]:

• Szlaki piesze

Sieraków – Prusim – Chojno-Wieś – Wronki – Obrzycko – Słopanowo, długość 102,6 km

Szamotuły – Obrzycko – Czarnków – Trzcianka – Niekursko, długość 88,7 km

Odcinki tych szlaków, czerwonego do Wronek i zielonego do Szamotuł, wchodzą w skład Europejskiego Dalekobieżnego Szlaku Pieszego oznaczonego symbolem E-ll, prowadzącego znad Morza Północnego do przejścia granicznego w Ogrodnikach.

• Szlaki rowerowe

Nadwarciański Szlak Rowerowy odcinek zachodni, z Poznań – Oborniki – Obrzycko – Wronki – Międzychód, długość 122 km

Transwielkopolska Trasa Rowerowa odcinek północny, z Poznań – Szamotuły – Obrzycko – Czarnków – Trzcianka – Piła – Okonek, długość 200 km

• Szlaki wodne

Obrzycko leży na trasie Wielkiej Pętli Wielkopolski.

Administracja

Obrzycko rok 2018

Obrzycko ma status gminy miejskiej. Mieszkańcy Obrzycka wybierają do swojej rady miasta 15 radnych^[15].

W 2013 wydatki budżetu gminy miejskiej Obrzycko wynosiły 10,06 mln zł, a dochody budżetu 9,27 mln zł. Zadłużenie (dług publiczny) samorządu według danych na koniec 2013 wynosiło 816 tys. zł, co stanowiło 8,81% wartości wykonywanych dochodów.

W 2013 wydatki na administrację publiczną w gminie miejskiej Obrzycko wynosiły 1,52 mln zł.

Połączenie z gminą wiejską Obrzycko

W 2009 Rada Miasta Obrzycko postanowiła złożyć wniosek o połączenie gminy miejskiej Obrzycko z gminą wiejską Obrzycko^[16]. Następnie zostały przeprowadzone konsultacje z mieszkańcami Obrzycka w sprawie połączenia gmin, gdzie 1204 osoby (94,43%) poparły wniosek, a 33 były przeciwne (frekwencja 68,99%). Następnie Rada Miasta Obrzycko wydała pozytywną opinię ws. połączenia^[17][18].

Rada Gminy Obrzycko wyraziła negatywną opinię w sprawie łączenia gmin, na podstawie konsultacji z mieszkańcami gminy wiejskiej, których 99,14% głosów było przeciw (frekwencja 47,41%)^[19]. Wojewoda wielkopolski pozytywnie zaopiniował wniosek o połączenie wskazując, że zasadne jest utworzenie jednej, większej jednostki, ponieważ wzrosną jej szanse rozwoju i efektywność gospodarowania środkami publicznymi^[20]. Wniosek o połączenie został odrzucony przez Radę Ministrów w 2010^[21].

W 2013 wydatki na administrację publiczną w gminie miejskiej Obrzycko wynosiły 1,52 mln zł, a w gminie wiejskiej wynosiły 2,17 mln zł^[22].

Demografia

• Piramida wieku mieszkańców Obrzycka w 2014 roku^[1].

Zobacz też

• Obrzycko-Zamek

Linki zewnętrzne

• Obrzycko, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 354 .

Przypisy