Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach

Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Data założenia	1947
Dziedzina	astronomia
Położenie na mapie gminy Łysomice Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
Położenie na mapie powiatu toruńskiego Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach
53°05′28″N 18°33′29″E/53,091111 18,558056
Strona internetowa

Astrograf Drapera sprowadzony do Piwnic z Harvard College Observatory w 1947 roku

Pawilon z teleskopem Schmidta-Cassegraina

Obserwatorium Astronomiczne UMK w Piwnicach (formalnie Instytut Astronomii) – ośrodek astronomiczny Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Piwnicach koło Torunia, kształcący studentów Wydziału Fizyki, Astronomii i Informatyki Stosowanej, a także służący obserwacji kosmosu, badaniom naukowym, popularyzacji wiedzy o wszechświecie.

Historia

Obserwatorium założone zostało staraniem prof. Władysława Dziewulskiego i prof. Wilhelminy Iwanowskiej, pracowników naukowych toruńskiego uniwersytetu, a poprzednio Uniwersytetu Stefana Batorego w Wilnie. Wystąpili oni z apelem o pomoc w wyposażeniu tworzonej placówki. W 1947 roku wypożyczyli na 100 lat od Harvard College Observatory astrograf Henry'ego Drapera pochodzący z 1891 roku. Astrograf został uruchomiony w 1949 roku. Pierwsza przesyłka z książkami, czasopismami i mapami nieba dotarła z biblioteki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, która to ofiarowała posiadane dublety^[1]. Podjęto decyzję o zlokalizowaniu obserwatorium astronomicznego w miejscowości Piwnice, ok. 13 km na północ od Torunia. Pomiędzy Piwnicami a Toruniem znajduje się pas lasów, w tym rezerwat przyrody Las Piwnicki o obszarze ponad 37 ha, ograniczający wpływ miasta na obserwacje^[2]. Od 2003 roku Obserwatorium realizuje unikatowy w skali świata projekt przeszukiwania nieba na częstotliwości 30 GHz w ramach programu Unii Europejskiej FARADAY. Udostępniane jest ono do zwiedzania, które koordynuje Fundacja Aleksandra Jabłońskiego.

Od 1 października 2019 roku, zarządzeniem Rektora UMK, Obserwatorium Astronomiczne UMK funkcjonuje jako Instytut Astronomii^[3].

W 2020 roku radioteleskop RT4 przeszedł gruntowną renowację^[4].

Na początku 2020 roku Kujawsko-Pomorski Wojewódzki Konserwator Zabytków w Toruniu wszczął z urzędu postępowanie administracyjne w sprawie wpisania Obserwatorium Astronomicznego do rejestru zabytków^[5].

Wyposażenie

Centrum astronomii umieszczono w zabytkowym XIX-wiecznym dworze, a w otaczającym go parku jesienią 1947 roku rozpoczęto budowę pierwszego budynku z rozsuwaną kopułą. Kolejne pawilony kryjące teleskopy optyczne, umieszczone w kopułach z rozsuwanymi dachami zbudowano w latach 50. i 60. XX wieku^[6].

Znalazły się w nich m.in.:

W latach późniejszych profil badawczy obserwatorium skoncentrował się na radioastronomii. tego względu wybudowano w nim dwa radioteleskopy:

Wybrani pracownicy

Wśród pracowników Obserwatorium Astronomicznego warto wymienić następujących naukowców^[8]:

• prof. Władysław Dziewulski (1878–1962) – polski astronom, profesor USB w Wilnie, współzałożyciel Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu i Obserwatorium Astronomicznego w Piwnicach.
• prof. Wilhelmina Iwanowska (1905–1999) – polska astronom i radioastronom, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika.
• prof. Aleksander Wolszczan (ur. 1946) – polski astronom, odkrywca pierwszych planet spoza Układu Słonecznego, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, wyróżniony Torunianin XX wieku. W 1991 roku przy pomocy radioteleskopu w Arecibo (Portoryko) odkrył trzy planety poza Układem Słonecznym. W 1992 roku otrzymał Nagrodę Fundacji na rzecz Nauki Polskiej za odkrycie pierwszego pozasłonecznego układu planetarnego. Wyróżniony przez wiele instytucji naukowych i czasopism specjalistycznych, m.in.: pismo Nature jako autor jednego z 15 fundamentalnych odkryć z dziedziny fizyki upublicznionych przez wydawnictwo. Jest także profesorem na Uniwersytecie Stanowym Pensylwanii.
• prof. Andrzej Woszczyk (1935–2011) – astronom, profesor Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, prezes Towarzystwa Naukowego w Toruniu.

Polska Akademia Nauk

Na terenie obserwatorium działa Zespół Fizyki Plazmy Centrum Badań Kosmicznych Polskiej Akademii Nauk

Galeria

• 

  32-metrowy radioteleskop RT-4, został oddany do użytku w 1994 roku

• 

  15-metrowy radioteleskop, został oddany do użytku w 1979 roku

• 

  Widok ogólny na obserwatorium w Piwnicach: w oddali oba radioteleskopy (32 i 15 m) i obserwatorium astronomiczne, w parku obserwatorium i zabytkowe teleskopy optyczne

Zobacz też

• Uczelnie i placówki naukowe w Toruniu

Przypisy

Bibliografia

• Wolszczan, A., and D.A. Frail. A planetary system around the millisecond pulsar PSR 1257+12. Nature 355(6356):145-7, January 9, 1992. (ang.)

Linki zewnętrzne

• Strona Centrum Astronomii UMK
• Zwiedzanie Centrum Astronomii UMK