Obszar Lwowski Armii Krajowej

Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów
Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów
Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów
Sztandar ŚZŻ AK Obszaru Lwów

Obszar Lwowski Armii Krajowej (Obszar Południowo-Wschodni AK) – struktura organizacyjna ZWZ a potem Armii Krajowej. Kryptonimy "Orzech", "Wazon", "Lutnia".

Siedziba dowództwa mieściła się we Lwowie.

Historia Polski
Kotwica

Ten artykuł jest częścią cyklu:
Polskie Państwo Podziemne

Obsada personalna sztabu obszaru

Obsada "Orzecha" – kwiecień 1942
  • Komendant Obszaru - gen. bryg. Kazimierz Sawicki "Prut"
  • Szef sztabu - ppłk dypl. Mieczysław Dobrzański "Leon"
  • Oddział I Organizacyjny - mjr Jerzy Neugebauer "Piotr" (do lutego 1942); potem rtm. dypl. Kornel Stasiewicz "Kostek"
  • Oddział II
    • Wywiad Wojskowy Ofensywny - kpt. dypl. Henryk Pohoski "Walery"
    • Kontrwywiad - Wywiad Defensywny - por. Zbigniew Makusch "Kazimierz"
  • Oddział III Operacyjny - "Ryszard" mjr dypl. Tadeusz W. Wojciechowski
  • Oddział IV Kwatermistrzowski - ppłk Tadeusz Zygmunt Słoniewski "Sewer "
  • Oddział V Łączność
    • łączność konspiracyjna - Maria Chęcińska "Maria"; potem Stanisława Jakubowska "Marta"
    • łączność operacyjna - kpt. Marian Schmidt "Andrzej"
  • Oddział VI BiP - "Sławek" Lech Sadowski do kwietnia 1942 - Władysław Grzędzielski "Błażej"
  • Budżet i kasa Obszaru - Maria Chęcińska "Maria"
  • Związek Odwetu (od września 1942 Kedyw) - "Adaś" mjr Jan Władyka

Obsada "Wazonu" – wrzesień 1943:

  • Komendant Obszaru - płk Władysław Filipkowski "Stach"
  • Szef sztabu - mjr dypl. Tadeusz W. Wojciechowski "Korab"
  • Oddział I - mjr Kornel Stasiewicz "Prosper"
  • Oddział WSK - Wanda Jamiołkowska "Irena"
  • Oddział II - mjr dypl. piech. Henryk Pohoski "Adolf"
    • kontrwywiad - por. Czesław Dzierżek "Wilhelm"
    • Referat Legalizacji - Bernard Nuszkowski "Lang"
    • Sieć wtórna - pchor. Jerzy Polaczek "Dwera"
  • Oddział III - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Bolesław"[a]
    • Referat Przerzutów Powietrznych - ppor. Maksymilian Kaucki "Antoni"
  • Oddział IV - mjr Feliks Janson "Kamil"
    • WSOP - por. rez. NN "Bogusław"
  • Oddział V Łączność
    • Vk - "Kalina" Janina Grabska-Treter
    • Vo - "Sławiński" mjr Franciszek Domurat (aresztowany 4 kwietnia 1944) - "Bogdan" kpt. Leopold Piątkiewicz
  • Oddział VI BiP - Władysław Grzędzielski "Eden"
  • Oddział VII Finansowy - Zdzisław Strzembosz "Józef"
    • ASCO - Stefania Augustin "Wiera"
  • Oddział VIII Kedyw - mjr Jan Władyka "Adaś"
  • Oddział IX Wojskowy - mjr Jerzy Neugebauer "Ostoja"
Obsada "Lutni" – wiosna 1944
  • Komendant obszaru kryptonim "Granit" - płk Władysław Filipkowski "Janka"
  • Szef sztabu kryptonim "Bazalt" - ppłk Feliks Janson "Sylwia"
  • Oddział I kryptonim "Wapień" - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Warta"
    • Komórka Legalizacji kryptonim "Dolomit" - ppor. Stanisław Kuliński "Skrzypek"
    • WSK kryptonim "Kreda" - Wanda Jamiołkowska "Grażyna"
  • Oddział II kryptonim "Gryps" - mjr dypl. Henryk Pohoski "Stawisz"
  • Oddział III kryptonim "Gnejs" - kpt. dypl. Bolesław Tomaszewski "Bolesław"
  • Oddział IV kryptonim "Trachit" - kpt. Józef Zieliński „Orzeł”
  • Oddział V kryptonim "Łupek"
    • Vo - kpt. Leopold Piątkiewicz "Bogdan"
    • Vk - Emilia Maleczyńska "Luiza"
  • Oddział VI kryptonim "Garbo" - Mirosław Żuławski "Andrzej"
  • Oddział VII kryptonim "Porfir" - ppor. Zdzisław Strzembosz "Stanisław"
  • Oddział VIII kryptonim "Margiel" - ppłk Jan Władyka "Łopot

Struktura organizacyjna

Likwidacja obszaru

Po akcji „Burza” we Lwowie, 30 lipca 1944 odbył się przed Teatrem Wielkim wiec, w którym wzięli udział m.in. I sekretarz KC KP Nikita Chruszczow, dowódca 1 Frontu Ukraińskiego marszałek Iwan Koniew, oficerowie Wojska Polskiego. Po pierwszych przemówieniach ludzie zaczęli śpiewać hymn Polski a potem padły okrzyki: Niech żyje polski Lwów! Lwów do Polski! Polski Lwów! Następnego dnia gen. Iwanow wezwał na 21:00 na odprawę oficerów sztabu Okręgu, komendantów dzielnic i ich zastępców, oraz dowódców zgrupowań i kompanii. Zgłosiło się ich około 20 z szefem sztabu mjr. dypl. Stasiewiczem na czele. Wszyscy zostali internowani.

1 sierpnia nieujawniony szef sztabu Komendy Obszaru (a jednocześnie komendant NIE na ten Obszar), ppłk Janson "Carmen" wydał ostatni rozkaz lwowskiego dowództwa AK, w którym nakazywał likwidację oddziałów sztabu Komendy Obszaru nr 3 AK[3].

2 sierpnia delegacja oficerów Obszaru z Władysławem Filipkowskim na czele, udała się na rozmowy z gen. Michałem Żymierskim do Żytomierza, gdzie została w całości aresztowana w nocy z 2 na 3 sierpnia 1944 przez NKWD[4].

Sztandar

Sztandar Światowego Związku Żołnierzy Armii Krajowej Obszaru Lwowskiego poświęcony został 10 września 1988 w czasie XVIII Ogólnopolskiej Pielgrzymki Kombatantów i Harcerzy na Jasną Górę. Poświęcenia sztandaru dokonał kapelan Armii Krajowej - Polski Walczącej, ks. Biskup Zawistowski w obecności: Matki Chrzestnej sztandaru – Joanny Darmaszewskiej ps. "Hanka", Ojca Chrzestnego sztandaru – Bronisława Dzikowskiego ps. "Kiełbik", senatora do spraw ludności polskiej za granicą – prof. Bogdana Skubiszewskiego oraz przedstawicieli Wojska Polskiego.

Sztandar ufundowany przez żołnierza 26 pułku piechoty AK 5 Lwowskiej Dywizji porucznika Mieczysława Rychlickiego ps. "Pantera". Z kustoszem klasztoru o.o. Paulinów – ojcem Janem Golonką ustalono, że po odejściu większości żołnierzy Obszaru Lwowskiego AK na "wieczną wartę', sztandar ten będzie przekazany na Jasną Górę i umieszczony w Kaplicy Papieża Jana Pawła II.

Opis sztandaru

Na prawej stronie płatu sztandaru, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajdują się dwie gałązki wawrzynu ułożone w kształcie wieńca. Pośrodku wieńca mieści się orzeł państwowy. Pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego w rogach płatu są umieszczone mniejsze wieńce z wawrzynu, a w nich symbolika Polski Walczącej: POWW (Polska Organizacja Walk Wolnościowych), ZWZ (Związek Walki Zbrojnej), AK (Armia Krajowa), kotwica (znak Polski Walczącej). Na ramionach krzyża widnieją napisy: ARMIA KRAJOWA, 1939 – 1945, OBSZAR POŁUDNIOWO – WSCHODNI RP LWÓW. Na lewej stronie płatu, pośrodku krzyża kawaleryjskiego znajduje się wieniec, taki sam jak na prawej stronie płatu, a w wieńcu trzywierszowy napis: BÓG HONOR OJCZYZNA. Pomiędzy ramionami krzyża kawaleryjskiego w rogach płatu są umieszczone tarcze, a w nich znajdują się wizerunki patrona Lwowa - św. Jana z Dukli i Matki Boskiej Łaskawej oraz herb Lwowa i krzyż Armii Krajowej. Na ramionach krzyża kawaleryjskiego widnieją napisy: W OBRONIE ZIEMI PRAOJCÓW, KONSPIRACJA, WALKI PARTYZANCKIE, POWSTANIE LWOWSKIE 22-27 LIPCA 1944. Na podstawie orła widnieje napis: LUTNIA AK (kryptonim Obszaru używany dla lotów samolotów zrzutowych) i wyszczególnione są nazwy dywizji: 5, 11, 12 DP. Na drugiej strony podstawy napisy: AFRYKA, TARCZA AK (kryptonimy lotów samolotów zrzutowych) i wyszczególnione nazwy dywizji: 5, 11, 12 DP

Upamiętnienie

1 sierpnia 1980 w katedrze we Wrocławiu odsłonięto tablicę upamiętniającą żołnierzy Obszaru Lwowskiego i Okręgu Wileńskiego AK[5].

Uwagi

  1. Bolesław Tomaszewski (1909-1985), ppłk dypl., ps. „Bat”, „Bolesław”, „Ostroga”. Były oficer 51 pułku piechoty. Ciężko ranny w kampanii wrześniowej. Pierwszy komendant Obwodu AK Brzeżany. Od 1 grudnia 1942 oficer operacyjny w dowództwie Okręgu AK w Tarnopolu, później szef Wydziału III Komendy Okręgu Tarnopol, szef Oddziału III i jednocześnie Oddziału Obszaru AK 3 Lwów. Po wojnie zastępca oddziałów „Warta”; prezes Okręgu WiN na Dolnym Śląsku[1].

Przypisy

  1. Zachuta 1992 ↓, s. 42.
  2. Od 1 listopada 1942 podporządkowany został bezpośrednio Komendzie Głównej AK.
  3. J. Węgierski, W lwowskiej Armii Krajowej, Warszawa 1989
  4. Grzegorz Mazur, Jerzy Skwara, Jerzy Węgierski, Kronika 2350 dni wojny i okupacji Lwowa 1 IX 1939 – 5 II 1946, Katowice 2007, Wyd. Unia Katowice, ISBN 978-83-86250-49-3 s. 519.
  5. Kazimierz Lorenc. Najdroższa relikwia narodowa. „Biuletyn”. Nr 41, s. 18, Czerwiec 1981. Koło Lwowian w Londynie. 

Bibliografia

  • Struktura Organizacyjna Armii Krajowej, Marek Ney-Krwawicz w: Mówią wieki nr 9/1986.
  • Stanisław Pempel: ZWZ - AK we Lwowie : 1939-1945. Warszawa: "Bis" : Trust, 1990. ISBN 83-85102-01-9.
  • Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944-1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944-1956. Warszawa: Lublin : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.
  • Światowy Związek Żołnierzy AK, Materiały sympozjum nt: Operacja zbrojna AK kryptonim Burza na ziemiach południowo-wschodnich II RP w 1944. Biblioteczka ”Na Kresach Południowo-Wschodnich 1939-1945 nr 7. Kraków 1994
  • Tadeusz Krząstek, Jerzy Tomczyk: W 55 rocznicę powstania Armii Krajowej". Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej, 1997. ISBN 83-86268-63-8.
  • Leszek Zachuta: 51 Pułk Piechoty Strzelców Kresowych im. Giuseppe Garibaldiego. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1992, seria: Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej. ISBN 83-85621-10-5.

Media użyte na tej stronie

Flaga PPP.svg
Flaga Armii Krajowej; symbol na fladze jest złożeniem liter "P" i "W", będących skrótem od "Polska Walcząca" (zob. Znak Polski Walczącej)
Kotwica symbol.svg
Autor: Liftarn, Licencja: CC BY-SA 2.5
Kotwica symbol
SztandarOL AK3.jpg
Autor: Pantera25, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sztandar Obszaru Lwowskiego AK
SztandarOL AK2.jpg
Autor: Pantera25, Licencja: CC BY-SA 4.0
sztandar Obszaru Lwowskiego AK
Sztandar4.jpg
Autor: Pantera25, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sztandar Obszaru Lwowskiego AK
Sztandar OL AK.jpg
Autor: Pantera25, Licencja: CC BY-SA 4.0
Sztandar Obszaru Lwowskiego AK