Obturator
Obturator – przesłona projektora filmowego usuwająca wadę migotania obrazów na ekranie podczas projekcji taśmy filmowej. Skonstruowana została przez polskiego wynalazcę i konstruktora Kazimierza Prószyńskiego w 1902 roku[1] i bezpośrednio przyczyniła się do rozwoju filmów długometrażowych[2].
Historia
Pierwsze filmy realizowane pod koniec XIX i początku XX wieku podczas wyświetlania ujawniły wiele wad oraz niedoskonałości technicznych. Najbardziej dokuczliwe dla widzów były drgania obrazów oraz ich migotanie. Stanowiły one w owym czasie dużą niedogodność podczas pokazów, ponieważ wywoływały ból głowy oraz łzawienie[3]. Niedoskonałości były tak dokuczliwe, że uniemożliwiały organizację długotrwałych pokazów. Dłuższe projekcje przerywano na życzenie widzów i dzielono je na krótsze odcinki czasu. Wady te uniemożliwiały w praktyce prezentowanie dłuższych filmów i stanowiły barierę w dalszym rozwoju kinematografii[3]. Znany francuski historyk oraz krytyk filmowy Georges Sadoul w swojej książce Film staje się sztuką napisał[2]:
(...) Przed 1908 rokiem projekcje filmów były męczące dla oczu i nie wolno ich było przeciągać dłużej niż 15 minut. Po 1908 roku udoskonalenie perforacji zmniejszyło drgania obrazów, a wprowadzenie do projektora obturatora o trzech paletkach usunęło migotanie obrazów całkowicie. (...) W 1908 roku czas przeglądu jednego filmu rzadko przekraczał ćwierć godziny w 1914 roku przedłuża się przy niektórych filmach do kilku godzin. (...) W każdym wypadku wyświetlanie filmów w dużych „kino-palaces” wielkich miast mogło obecnie trwać godzinę, a nawet kilka godzin bez przerw, nie męcząc zbytnio oczu.
Obie wady, drganie oraz migotanie obrazu, udało się skutecznie wyeliminować Kazimierzowi Prószyńskiemu w początku XX wieku. Pierwsze próby ich usunięcia konstruktor podjął już w latach 1898–1899[2], kiedy to ujawniły się one w czasie prezentacji filmów realizowanych na pleografie skonstruowanym przez niego w 1894 roku. Prace nad rozwiązaniem tych problemów doprowadziły do skonstruowania przez wynalazcę całkowicie nowego typu projektora filmowego – biopleografu będącego udoskonaloną wersją pleografu. Urządzenie to dawało płynny obraz dzięki projekcji dwóch taśm filmowych puszczonych z opóźnieniem. Skonstruowane zostało w 1898 roku, a jego publiczna demonstracja odbyła się w Warszawie w czerwcu tego roku w Muzeum Przemysłu i Rolnictwa[3].
Prototyp obturatora został skonstruowany przez wynalazcę w 1902 roku. Jego publiczna prezentacja odbyła się 7 czerwca 1909 na posiedzeniu francuskiej Akademii Nauk w Paryżu, gdzie nowy ulepszony projektor Prószyńskiego z zastosowaniem wynalazków eliminujących drgania oraz migotania filmu zaprezentował fizyk i profesor Sorbony Albert Dastre[2]. Kolejny raz wynalazek Prószyńskiego zaprezentował członkom francuskiego Towarzystwa Popierania Przemysłu Narodowego 11 czerwca 1909 roku D. Toulon, który uznał aparat polskiego wynalazcy za przynoszący „(...) godne uwagi korzyści i (...) doniosły postęp”[2]. Wynalazek po publicznych prezentacjach doczekał się szeregu wdrożeń w aparaturze projekcyjnej, stając się standardowym wyposażeniem projektorów. Pierwszy raz do produkcji obturator Prószyńskiego wprowadziła francuska wytwórnia filmowa Gaumont[4].
Budowa i sposób działania
Wada migotania światła w czasie emisji filmu, która powodowała dyskomfort widzów w czasie projekcji, powstawała w wyniku zmiany klatek na przesuwającej się rolce filmowej. Dzięki analizie procesu emisji filmu z projektora Prószyński uznał, że dolegliwości odczuwane przez widzów spowodowane są zbyt małą częstotliwością tych migotań i postanowił zwiększyć oraz uregulować ich częstotliwość.
Migawka w kształcie wiatraczka złożona była z trzech cienkich skrzydełek, które obracały się wokół własnej osi z prędkością odpowiadającą liczbie obrazów. Jej zadaniem było przerywanie w czasie przesuwu taśmy filmowej światła emitowanego przez projektor. Prószyński zbudował obturator z trzema szczelinami, przerywający światło z częstotliwością 40 przerw na 1 sekundę[2]. Duża szybkość przerwań światła powodowała złudzenie płynności, ponieważ oko widza przestawało rejestrować tak dużą częstotliwość migotań obrazu w czasie projekcji.
Przypisy
- ↑ Maciej Iłowiecki: Dzieje nauki polskiej. Warszawa: Wydawnictwo Interpress, 1981, s. 202. ISBN 83-223-1876-6.
- ↑ a b c d e f Władysław Jewsiewicki: Kazimierz Prószyński. Warszawa: Interpress, 1974, s. 47–63.
- ↑ a b c U polskiej kolebki X muzy. Kazimierz Prószyński (1875–1944). W: Lucyna Smoleńska, Mieczysław Sroka: Wielcy znani i nieznani. Warszawa: Wydawnictwo Radia i Telewizji, 1988.
- ↑ Bolesław Orłowski: Polacy światu. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1987, s. 210–211, 304.
Media użyte na tej stronie
Obturator.