Obuwik wielkopłatkowy

Obuwik wielkopłatkowy
Ilustracja
Systematyka[1][2]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Podkrólestworośliny zielone
Nadgromadarośliny telomowe
Gromadarośliny naczyniowe
Podgromadarośliny nasienne
Nadklasaokrytonasienne
KlasaMagnoliopsida
Nadrządliliopodobne (≡ jednoliścienne)
Rządszparagowce
Rodzinastorczykowate
Rodzajobuwik
Gatunekobuwik wielkopłatkowy
Nazwa systematyczna
Cypripedium macranthos Sw.
Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. 21: 251 1800[3]
Synonimy
  • Cypripedium calceolus var. rubrum Georgi
  • Cypripedium neoparviflorum Y.N.Lee
  • Cypripedium rebunense Kudô
  • Cypripedium speciosum Rolfe
  • Cypripedium thunbergii Blume
  • Sacodon macranthos (Sw.) Raf.
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[4]
Status iucn3.1 LC pl.svg

Obuwik wielkopłatkowy[5] (Cypripedium macranthos Sw.) – gatunek rośliny z rodziny storczykowatych (Orchidaceae). Występuje w Europie i Azji. Najdalej na zachód rośnie w Rosji nad górnym Dnieprem, w dorzeczu Wołgi i Kamy. Podawany był także z Ukrainy i Białorusi, ale te informacje uznawane są za wątpliwe. Dalej na wschód rośnie w rejonie Uralu, w południowej i wschodniej części Syberii sięgając po Kamczatkę, Wyspy Kurylskie i Japonię. Południowa granica zasięgu biegnie przez Kazachstan, Mongolię i Chiny, w których rośnie w części północnej i północno-wschodniej, poza tym na Tajwanie[4]. Gatunek uprawiany jest jako roślina ozdobna, także w Polsce[6][5].

Morfologia

Kwiat
Pokrój
Roślina z tęgim, krótkim kłączem, z którego wyrastają prosto wzniesione, słabo owłosione lub nagie łodygi, osiągające wysokość do 50 cm[7].
Liście
U nasady łodygi kilka pochew, a wyżej nich trzy lub cztery siedzące liście asymilacyjne. Liście te są eliptyczne do eliptycznojajowatych, o długości 10 do 15 cm i szerokości 6 do 8 cm. Blaszki są nagie, ewentualnie słabo owłosione na nerwach i drobno orzęsione na brzegach. Wierzchołek liścia zaostrzony[7].
Kwiaty
Najczęściej pojedyncze na szczycie łodygi, rzadko dwa, osadzone na owłosionej lub nagiej szypułce. Kwiaty okazałe, czerwone lub różowe, rzadko białe, czasem z ciemniejszymi żyłkami, wsparte są liściastą, eliptyczną lub lancetowatą i krótko zaostrzoną przysadką o długości do 9 cm i szerokości do 6 cm, omszoną po obu stronach na nerwach. Szczytowy listek okwiatu eliptycznojajowaty, o długości do 5 cm i szerokości do 3 cm, nagi i zaostrzony. Pozostałe listki lancetowate, do 6 cm długości i 2,5 cm szerokości, owłosione u nasady i zaostrzone. Warżka silnie wydęta o długości do 5,5 cm i wąskiej gardzieli o średnicy 1,5 cm, wewnątrz owłosiona. Prętosłup jajowato podługowaty, do 1,4 cm długości[7].
Owoc
Wąsko elipsoidalna, naga torebka o długości ok. 4 cm[7].

Biologia i ekologia

Gatunek występuje w różnych zbiorowiskach roślinnych – w lasach i na ich skrajach, ale także na trawiastych zboczach, zawsze jednak na glebach żyznych, próchnicznych i przepuszczalnych. Na obszarach górskich rośnie do rzędnej 2400 m n.p.m. Kwitnie od czerwca do lipca, owocuje w sierpniu i wrześniu[7].

W północnych Chinach stwierdzono występowanie naturalnego mieszańca tego gatunku i obuwika pospolitego – Cypripedium ×ventricosum Swartz (Kongl. Vetensk. Acad. Nya Handl. 21: 251. 1800)[7].

Zagrożenia i ochrona

Obuwik ten w czerwonej liście gatunków zagrożonych według IUCN ma status gatunku najmniejszej troski (LC), jednak w wielu obszarach (Korea, Mongolia, Rosja) rejestrowany jest spadek jego liczebności. Gatunek ujęty jest w załączniku II Konwencji o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES)[4].

Przypisy

  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2019-01-28] (ang.).
  3. ↑ Cypripedium macranthos Sw.. W: The Plant List. Version 1.1 [on-line]. [dostęp 2019-01-28].
  4. ↑ a b c H. Rankou, Cypripedium macranthos, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [online] [dostęp 2019-01-28] (ang.).
  5. ↑ a b Wiesław Gawryś: Słownik roślin zielnych. Kraków: Officina botanica, 2008, s. 65. ISBN 978-83-925110-5-2.
  6. ↑ Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 571. ISBN 83-214-1305-6.
  7. ↑ a b c d e f Cypripedium macranthos Swartz. W: Flora of China [on-line]. eFloras.org. [dostęp 2019-01-28].

Media użyte na tej stronie