Obwód Sosnowiec Armii Krajowej

Obwód Sosnowiec
Armii Krajowej

Historia
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Sformowanie	1940
Rozformowanie	1945
Dowódcy
Pierwszy	Roman Kałuziński
Ostatni	Jan Sandlewski
Organizacja
Kryptonim	„Sztolnia”
Rodzaj wojsk	ruch oporu
Podległość	Inspektorat Sosnowiec AK

Obwód Sosnowiec – struktura terenowa Inspektoratu Sosnowiec ZWZ - AK. Kryptonim „Sztolnia”.

Skład

• Rejon 1 (południowe Śródmieście)
• Rejon 2 i 3 (północne Śródmieście)
• Rejon 4 (Środula i Konstantynów)
• Rejon 5 (Stary Sosnowiec i Milowice)
• Rejon 6 (Klimontów, Dańdówka, Modrzejów)

Działalność

Obwód obejmował miasto Sosnowiec oraz przyległe do niego miejscowości Klimontów, Dańdówka i Niwka-Modrzejów (obecnie sosnowieckie dzielnice). Powstał on na początku 1940 roku jako teren Związku Walki Zbrojnej, jego zalążkiem była powstała w listopadzie 1939 komenda powiatowa Służby Zwycięstwu Polski. Jeszcze w tym samym roku obwód został wzmocniony o członków Związku Orła Białego - regionalnej organizacji podziemnej działającej w Małopolsce i na Śląsku. Zaanektowanie obszaru obwodu przez III Rzeszę hamowało aktywny rozwój ruchu oporu na terenie Sosnowca i okolicznych gmin, w wyniku masowych aresztowań w maju i czerwcu 1942 obwód został rozbity. Dowództwo Okręgu Śląsk AK zdecydowało się na odtworzenie obwodu, który w lutym 1943 liczył jedynie sześć plutonów. Poważnym wzmocnieniem okazały się letnie rozmowy scaleniowe z zagłębiowskim zgrupowaniem Gwardii Ludowej PPS, które na zasadzie autonomii weszło w skład lokalnej Armii Krajowej wprowadzając w jej szeregi min. silną Brygadę Zagłębiowską. W okresie późniejszym scalenie objęło również partyjną Milicję Robotniczą.

W sierpniu 1944 Obwód Sosnowiec liczył ok. 2700-2800 ludzi, w tym 2226 w 52 plutonach AK, z których 17 wywodziło się z GL PPS a 11 z Milicji Robotniczej. Najsilniejszą jednostką działającą na terenie obwodu był 1 Pułk Sosnowiecki Brygady Zagłębiowskiej GL PPS-AK (860 bojowników)^[1].

Komendanci obwodu

• mjr art. Roman Kałuziński ps. „Burza” (luty 1940 - luty 1941)
• kpt. piech. Czesław Gałecki ps. „Wrzos” (luty 1941 - kwiecień 1942)^[2]
• ppor. Zygmunt Zawilski (kwiecień - maj/czerwiec 1942)
• ppor. Kazimierz Patello ps. „Rybak” (1942 - wrzesień 1943)
• ppor. Jan Imach ps. „Oracz” (wrzesień - grudzień 1943)^[1]
• ppor. Wacław Aniołek (grudzień 1943 - lato 1944)
• Roman Żołądź ps. „Skiba” (lato - jesień 1944)
• ppor. Jan Sandlewski ps. „Orzeł” (od października 1944)

Przypisy

Związek Walki Zbrojnej – Armia Krajowa

Komenda Główna	Biuro Finansów i Kontroli Biuro Informacji i Propagandy Biuro Inspekcji Kedyw Oddział I Oddział II Oddział III Oddział IV Oddział V Wojskowa Służba Kobiet Szefostwo Biur Wojskowych Szefostwo Komunikacji Wojskowych
Obszary	Białostocki Lwowski Warszawski Zachodni Południowy
Okręgi	Białystok Kraków Lublin Lwów Łódź Nowogródek Polesie Pomorze Poznań Radom-Kielce Stanisławów Śląsk Tarnopol Warszawa Wilno Wołyń
Korpusy	Kielecki Warszawski
Dywizje piechoty	2 DP 3 DP 5 DP 6 DP 7 DP 8 DP 9 DP 10 DP 11 DP 12 DP 21 DP 22 DP 24 DP 25 DP 26 DP 27 DP 28 DP 29 DP 30 DP 106 DP
Brygady	1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 12 13 23 24 36 Gozdawa Kielecka KBKZ Zagłębiowska
Pułki piechoty	1 pspodh. 2 pp Leg. 3 pp Leg. 4 pp Leg. 5 pspodh. 6 psp 7 pp Leg. 8 pp Leg. 9 pp Leg. 10 pp 12 pp 13 pp 15 pp 15 pp 16 pp 17 pp 18 pp 19 pp 21 pp 22 pp 23 pp 24 pp 26 pp 27 pp 28 pp 30 pp 31 pp 32 pp 33 pp 34 pp 35 pp 36 pp 38 pp 39 pp 40 pp 41 pp 42 pp 43 pp 45 pp 48 pp 49 pp 50 pp 51 pp 52 pp 53 pp 72 pp 74 pp 77 pp 78 pp 82 pp 84 pp 112 pp 116 pp 120 pp
Pułki kawalerii	1 pszw 7 puł 8 pal 8 puł 8 psk 10 pal 10 kpa 14 puł 19 puł 21 puł 23 puł 27 puł
Akcje i operacje	Akcja Antyk Akcja „Burza” Akcja Getto Akcja Góral Akcja w Lidzie Akcja N Akcja Nieszpory Akcja Pensjonat Akcja w Pińsku Akcja pod Arsenałem Akcja Taśma Akcja w Celestynowie Akcja Wilanów Akcja Wieniec Akcja Wiśnicz Operacja Hermann Operacja Memel Operacja Ostra Brama Powstanie iwienieckie Powstanie warszawskie Powstanie zamojskie Rozbicie więzienia w Kielcach
Dywersja i sabotaż	Akcja Bielany Akcja Bollwerk Akcja na tartak w Piaskach Królewskich Akcja Nieszpory Akcja Nowy Rok Akcja Wieniec Mały sabotaż Wysadzenie pociągu w Choszczówce (1943) Wysadzenie pociągu w Piasecznie (1943) Zatopienie statku Tannenberg Zamach bombowy na dworcu kolejowym Friedrichstraße w Berlinie Zamach bombowy na kolej S-Bahn w Berlinie
Zamachy	Akcja Braun Akcja Bürkl Akcja „C” Akcja Durrfeld Akcja Europejska Akcja Główki Akcja Komitet Ukraiński Akcja Koppe Akcja Kośba Akcja Kretschmann Akcja Krüger Akcja „Kutschera” Akcja Leitgeber Akcja Milke Akcja Panienka Akcja Rodewald Akcja Stamm Akcja Topiel Akcja Za Kotarą Likwidacja Heinricha Krafta Likwidacja Hugo Dietza Likwidacja Nadwywiadu Rządu Londyńskiego Zamach na Hansa Franka Zamach na Kurta Hoffmanna Zamach na Maksa Petersa
Bitwy i potyczki	Bitwa o Skalbmierz Bitwa o Surkonty Bitwa w Lasach Janowskich i Puszczy Solskiej (Bitwa na Porytowym Wzgórzu) Bitwa pod Jaksicami (1944) Bitwa pod Kałużówką Bitwa pod Lasowcami Bitwa pod Murowaną Oszmianką Bitwa pod Skorzowem Bitwa pod Wojdą Bój pod Pęcicami Potyczka pod Skroniowem Starcie pod Sucharami Starcie w Kamieniu Stołpeckim Wypad na Marianów Walki o Kowel i Włodzimierz Wołyński (1944) Wypad na Truskaw
Wywiad	Most I Most II Most III Operacja Synteza
Organizacje	AKO Cichociemni Polskie Państwo Podziemne Szare Szeregi ŚZŻ AK Grupy Szturmowe Republika Pińczowska Rzeczpospolita Iwonicka Rzeczpospolita Turgielska
Odznaczenia	Krzyż Armii Krajowej Odznaka „Krzyż Powstania Warszawskiego” Warszawski Krzyż Powstańczy