Obwód Wojska Dońskiego

Obwód Wojska Dońskiego w 1900

Mapa etnograficzna Obwodu Wojska Dońskiego według spisu 1897

Obwód Wojska Dońskiego, określany także jako Kraj Wojska Dońskiego (ros. Область Войска Донского, Obłast’ Wojska Donskogo) – wydzielona administracyjnie dla Kozaków dońskich część dawnego Imperium Rosyjskiego. Kraj znajdował się na południu Rosji, dziś większość jego terenów należy do obwodu rostowskiego. Głównym miastem kraju był najpierw Czerkask, a następnie od 1806 Nowoczerkask.

Historia

Prowincja obejmowała ziemie zamieszkiwane przez podległych caratowi Kozaków dońskich, świetnych żołnierzy, wielokrotnie wsławiających się męstwem i walecznością w licznych wojnach prowadzonych przez carską Rosję. Kozacy dońscy byli potomkami zbiegłych chłopów i (rzadziej) szlachciców, którzy na początku XVI wieku zaczęli zasiedlać pustkowia między Rosją, Persją a Imperium Osmańskim. Początkowo byli w zasadzie niezależni, utrzymywali się z myślistwa, rybołówstwa i grabieżczych najazdów (głównie na muzułmanów). Z czasem władze carskie zaczęły ograniczać ich niezależność wcielając formacje kozackie do regularnych wojsk. Od 1786 terytorium przez nich zamieszkiwane nazywano Ziemią Wojska Dońskiego (Zemla Wojska Donskogo), a w 1870 nazwę zmieniono na Obwód Wojska Dońskiego. W 1887 do Obwodu przyłączono z guberni katerynosławskiej Rostów nad Donem i Taganrog z powiatami.

Z czasem Kozacy stali się jedną z podpór caratu, w zamian za wierną służbę otrzymywali stosunkowo duże nadania ziemskie nad Donem. W latach 20. XX wieku posiadali 13 z 17 milionów hektarów ziemi ornej^[1] w tym regionie, przy czym średnie gospodarstwo liczyło sobie 12 hektarów, czyli dwa razy więcej niż w centralnej Rosji^[1]. Kraj zamieszkiwany był wówczas przez około 3 800 000 ludzi, z czego Kozacy stanowili 55%^[1]. Pozostałą część ludności stanowili głównie napływowi chłopi z których większość nie posiadała ziemi i zmuszona była pracować w gospodarstwach kozackich. Zwano ich inogorodni.

W czasie rosyjskiej wojny domowej Kozacy dońscy działali w sojuszu z białymi – z Armią Ochotniczą dowodzoną przez Ławra Korniłowa i Michaiła Aleksiejewa, bojąc się iż bolszewicy odbiorą im ziemię. Po zwycięstwie bolszewików i podjętym przez nich procesie eliminacji Kozaków dońskich zwanym rozkozaczaniem Kraj Wojska Dońskiego został zlikwidowany. Miało to miejsce w 1920. Większość jego terenów weszła w skład nowo utworzonego okręgu dońskiego, stanowiącego część Kraju Północnokaukaskiego.

Demografia

W 1897 obwód obejmował powierzchnię 152 700 km² i liczył 2,5 mln mieszkańców, z tego 1 712 898 Rosjan i 719 655 Ukraińców^[2]. 320 000 ludzi mieszkało w miastach (z czego 260 272 – Rosjanie, 20 958 – Ukraińcy). Obwód od północy graniczył z guberniami woroneską i saratowską, od wschodu z saratowską i astrachańską, od południa z gubernią stawropolską, obwodem kubańskim i Morzem Azowskim, od zachodu z guberniami: katerynosławską, charkowską i woroneską.

Narodowości Obwodu w okręgach według deklarowanego języka ojczystego 1897^[2]

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Mapa obwodu Wojska Dońskiego
• Okręgi Wojska Dońskiego (ros.)