Obwód białostocki (ZSRR)
| Obwód | |
 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Republika związkowa | |
| Siedziba | |
| Szczegółowy podział administracyjny | |
| Liczba rejonów | 24 |
Położenie na mapie Położenie obwodu białostockiego na mapie BSRR w 1944 roku | |
.svg)
Obwód białostocki (biał. Беластоцкая вобласць (Biełastockaja wobłasć), ros. Белостокская область (Biełostokckaja obłast)) – jednostka podziału administracyjnego w granicach Białoruskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, powstała w wyniku sowieckiej agresji na Polskę, oraz okupacji jej wschodniej części, określanej propagandowo jako „zjednoczenie Zachodniej i Wschodniej Białorusi”[1]. Formalnie istniała w latach 1939–1945, de facto w latach 1939–1941 i 1944–1945.
Historia
Obwód utworzono 4 grudnia 1939 r. dekretem Prezydium Rady Najwyższej ZSRR[2] z części terytorium II Rzeczypospolitej[3] zajętych przez Armię Czerwoną po kampanii wrześniowej. Po sfałszowanych wyborach ziemie te przyłączono do BSRR i utworzono z nich obwód białostocki. Stolicą obwodu, zgodnie z jego nazwą, był Białystok.
Do 1940 roku zachowany był podział na powiaty (уезды): augustowski (Августовский), białostocki (Белостокский), bielski (Бельский), grajewski (Граевский), grodzieński (Гродненский), łomżyński (Ломжинский), sokólski (Сокольский), wołkowyski (Волковыский), wysokomazowiecki (Высоко-Мазовецкий) oraz powiaty miejskie (города) Białystok (Белосток) i Grodno (Гродно). Zmianom uległ powiat łomżyński (przejmując części powiatu ostrołęckiego) i wysokomazowiecki (przejmując części powiatu ostrowskiego). Zmieniono też nazwę powiatu szczuczyńskiego na grajewski i nadano status powiatu miejskiego Grodnu.
15 stycznia 1940 w miejsce powiatów stworzone zostały 24 rejony: augustowski, białostocki, bielski, brański, ciechanowiecki, czyżewski, dąbrowski, grajewski, grodzieński, jedwabieński, kolneński, krynecki, łapski, łomżyński, moniecki (przemianowany w 1940 na knyszyński), porzecki (w 1940 w większej części przekazany Litewskiej SRR[4]), skidelski, sokólski, sopoćkiński, śniadowski, świsłocki, wołkowyski, zabłudowski i zambrowski[5].
Od czerwca 1941 tereny te znajdowały się pod okupacją III Rzeszy, wchodząc w skład Bezirk Bialystok.
Po ponownym zajęciu terytorium obwodu przez Armię Czerwoną we wrześniu 1944 wrócił pod administrację BSSR, a jego wschodnie rejony przekazano 20 września 1944 r. do nowo powołanego obwodu grodzieńskiego[6]. Na mocy umowy granicznej pomiędzy Polską a ZSRR z 16 sierpnia 1945 roku obwód zlikwidowano – 17 rejonów obwodu białostockiego wraz z 3 rejonami obwodu brzeskiego (hajnowskim, kleszczelskim oraz siemiatyckim) oddano Rzeczypospolitej Polskiej, a resztę przekazano do obwodu grodzieńskiego.
Demografia
Według danych sowieckich w połowie 1940 r. obwód zamieszkiwało 1.322.260 osób, z czego 60,7% (802.770) stanowili Polacy, 22,7% (300.782) Białorusini, 14,6% (193.510) Żydzi, 0,63% (8.639) Litwini, 0,09% (1.246) Rosjanie, a 1,15% (15.313) tutejsi[7].
Oświata
Władze sowieckie na terenie obwodu białostockiego wprowadziły reformę edukacji, upodabniając ją do systemu panującemu w innych częściach ZSRR. Na bazie dotychczasowych szkół i gimnazjów w roku szkolnym 1940/1941 zaczęto tworzyć technika, „dziesięciolatki”, „siedmiolatki” i szkoły początkowe. Wszystkie szkoły prywatne upaństwowiono. Powstawały także nowe placówki – otwarto 95 szkół średnich i 108 niepełnych średnich, w tym 47 z polskim językiem nauczania. Z braku wystarczającej liczby budynków na ich potrzeby przystosowano 73 dawne majątki ziemskie, w których uczyło się 10 tysięcy uczniów. Tworzono też sieć szkół żydowskich. Tuż przed wybuchem wojny niemiecko-radzieckiej w obwodzie białostockim działało 859 szkół z polskim językiem nauczania (ok. 112 tysięcy uczniów), 470 szkół z białoruskim językiem nauczania (ok. 300 tysięcy uczniów) oraz szkoły żydowskie. Ogółem na terytoriach tzw. Zachodniej Białorusi do początku 1940 roku istniało o 25% szkół więcej, niż rok wcześniej[8].
Zobacz też
- Bezirk Bialystok (1941–1944)
Przypisy
- ↑ Norman Davies, Boże Igrzysko. Historia Polski, Kraków 2001, s. 958–962.
- ↑ Указ Президиума Верховного Совета СССР от 4 декабря 1939 года об образовании Барановичской, Белостокской, Бресткой, Вилейской и Пинской областей в составе Белорусской ССР (Сборник законов СССР и указов Президиума Верховного Совета СССР. 1938 г. – июль 1956 г / под ред. к. ю. н. Мандельштам Ю. И. – Москва: Государственное издательство юридической литературы, 1956, s. 55).
- ↑ Mapa podziału Polski. Podpisy: Stalin, Ribbentrop.
- ↑ Указ Президиума ВС СССР от 6 ноября 1940 года об установлении границы между Белорусской ССР и Литовской ССР.
- ↑ Указ Президиума ВС БССР от 15 января 1940 года об образовании районов в Барановичской, Белостокской, Брестской, Вилейской и Пинской областях Белорусской ССР.
- ↑ Указ Президиума ВС СССР от 20 сентября 1944 года об образовании Бобруйской, Гродненской и Полоцкой областей.
- ↑ D. Boćkowski. Na zawsze razem. Białostocczyzna i Łomżyńskie w polityce radzieckiej w czasie II wojny światowej (IX 1939 – VIII 1944). Neriton, Instytut Historii PAN. 2005. s. 115–116.
- ↑ Jaszcze da wajny. W: Armija Krajowa... s. 12–13.
Bibliografia
- Jauhien Siamaszka: Armija Krajowa na Biełarusi. Mińsk: Biełaruskaje wydawieckaje Tawarystwa „Chata”, 1994, s. 270. ISBN 985-6007-09-7. (biał.).
| Obwody |
|
|---|---|
| Miasto wydzielone |
|
| Dawne obwody |
|
Media użyte na tej stronie
Autor: Kuban kazak, Poznaniak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Położenie obwodu białostockiego na mapie BSRR w 1940 r.
Belorussian SSR. Scale: 1:5,000,000 (year 1940). The adjacent parts of Poland occupied by Nazi Germany are labeled area of state interests of Germany.
Autor: Kuban kazak, Poznaniak, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Położenie obwodu białostockiego na mapie BSRR w 1944 r.
.svg)
Flag of the Byelorussian SSR (1927)
Belastok Voblast on th map of Soviet Belarussia in 1940
Autor: Чаховіч Уладзіслаў, Licencja: CC BY-SA 4.0
Адміністрацыйна-тэрытарыяльны падзел Беластоцкай вобласці (студзень 1940)