Ochaby

Ochaby

wieś
Kościół św. Marcina
Państwo	Polska
Województwo	śląskie
Powiat	cieszyński
Gmina	Skoczów
Wysokość	śr. 260[1] m n.p.m.
Liczba ludności (2016)	2128
Strefa numeracyjna	33
Kod pocztowy	43-430[2]
Tablice rejestracyjne	SCI
SIMC	0067323
Położenie na mapie województwa śląskiego Ochaby
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ochaby
49°50′43″N 18°45′49″E/49,845278 18,763611
Strona internetowa

Nieoficjalny herb wsi Ochaby

Ochaby (cz. Ochaby, niem. Ochab^[3]) – sołectwo w Polsce położone w województwie śląskim, w powiecie cieszyńskim, w gminie Skoczów. Sołectwo tworzą wsie Ochaby Wielkie i Ochaby Małe. Do 1 stycznia 2007 Ochaby były samodzielną wsią^[4].

Wieś leży w historycznych granicach regionu Śląska Cieszyńskiego. Powierzchnia wynosi 1318 ha^[5], a liczba ludności 2016, co daje gęstość zaludnienia równą 153 os./km².

Geografia

Ochaby leżą w regionie Doliny Górnej Wisły, będącej częścią Kotliny Oświęcimskiej^[6]. Miejscowość położona jest na stosunkowo płaskim terenie o średniej wysokości ok. 260 m n.p.m., powstałym w wyniku erozji lodowcowej oraz rzecznej przepływającej przez miejscowość z południa na północ Wisły. Na południu, w rejonie Kępy Wiślickiej miejscowość sięga do 340 m n.p.m.^[1] Od wschodu sąsiaduje z Kiczycami, od południa z Wiślicą, od zachodu z Dębowcem i Pruchną a od północy z Drogomyślem i na krótkim odcinku z Zaborzem.

Tradycyjnie Ochaby dzielą się na dwie części:

• Ochaby Wielkie (identyfikator SIMC: 0999713) – północna część sołectwa, 914 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Baranowice (0067346), Kościelnik (0067398), Podbór (0067406), Spalenisko (0067412);
• Ochaby Małe (identyfikator SIMC: 0999707) – południowa część sołectwa, 1102 z 2016 mieszkańców, części miejscowości: Bagna (0067330), Buczyna (0067352), Kamieniec (0067369), Kępa (0067375), Kolonia (0067381), Zawodzie (0067429);

Sołectwo Ochaby: Ochaby Wielkie i Małe

Historia

Miejscowość po raz pierwszy wzmiankowana została w łacińskim dokumencie Liber fundationis episcopatus Vratislaviensis (pol. Księga uposażeń biskupstwa wrocławskiego), spisanej za czasów biskupa Henryka z Wierzbna ok. 1305 w szeregu wsi zobowiązanych do płacenia dziesięciny biskupstwu we Wrocławiu, w postaci item in Ochabe^[7][8][9]. Zapis ten (brak określenia liczby łanów, z których będzie płacony podatek) wskazuje, że wieś była w początkowej fazie powstawania (aczkolwiek układ wsi nie wskazuje aby stało się to na tzw. surowym korzeniu lecz na bazie starszej drobnej osady^[10]), co wiąże się z przeprowadzaną pod koniec XIII wieku na terytorium późniejszego Górnego Śląska wielką akcją osadniczą (tzw. łanowo-czynszową). Pierwotne centrum osadnicze znajdowało się w rejonie obecnego kościoła parafialnego i na północ od niego, na prawym brzegu Wisły. Wieś politycznie znajdowała się wówczas w granicach utworzonego w 1290 piastowskiego (polskiego) księstwa cieszyńskiego, będącego od 1327 lennem Królestwa Czech, a od 1526 roku w wyniku objęcia tronu czeskiego przez Habsburgów wraz z regionem aż do 1918 roku w monarchii Habsburgów (potocznie Austrii).

30 lipca 1392 część wsi została zakupiona przez Gocha z Ochab od Mikołaja z Wojciechowej Wsi za 100 grzywien groszy praskich^[11][12][1]. Możliwe że w ten sposób z początkowo jednolitej wsi zaczęły się wyodrębniać późniejsze Ochaby Małe, po raz pierwszy wzmiankowane w 1447^[13][14]. Założona w przełomie XIV i XV wieku ochabska parafia św. Marcina Biskupa i Wyznawcy^[15] liczyła w połowie XV wieku 90 parafian^[16]. W 1454 na mocy umowy rozstrzygającej spór o dobra ochabskie, kiczyckie, drogomyskie i zawadzkie wynikły po śmierci Gocha z Ochab miejscowość otrzymał Jasiek z Bełsznicy. W 1481 książę cieszyński Kazimierz II potwierdził przywileje wsi oraz podarował Ochaby Mikołajowi Brodeckiemu, marszałkowi księstwa. Z 1488 roku pochodzi kolejny dokument mówiący o stawach rybnych w Ochabach^[17]. Kolejnym znanym właścicielem Ochab (Wielkich bądź Małych) był Zych Hus z Kremży, starosta cieszyński i pan na Dębowcu, który w 1497 wymienił Wędrynię i Liderów za Ochaby z Janem Cyganem ze Słupska^[18] . W XVI wieku właścicielem Ochab był również Franciszek Gellhorn z Grodkowa. W 1540 właścicielem Ochab Małych był Mikołaj Kloch z Bestwiny, z kolei w 1591 panem Ochab Wielkich był Daniel Spiegel z Szydłowic. Rok później oraz w 1595 właścicielami Ochab Wielkich byli przedstawiciele rodu Hałcnowskich. W 1614 Ochaby Wielkie zostały wzięte w zastaw od Wacława Hałcnowskiego przez Adama z rodu Bludowskich^[19].

W 1616 Ochaby Małe wraz z działem w Ochabach Wielkich otrzymali po Katarzynie Mitmajer z Błogocic jej brat Adam oraz córka Dorota. Z kolei w 1624 panem na Małych i Wielkich Ochabach był Jerzy Gołkowski z Gołkowic, a w 1627 właścicielem Ochab Małych i działu w Ochabach Wielkich był już Jan Radocki. W tymże roku część Ochab Wielkich zakupił od Goczałkowskich Wilhelm Fragstein z Naczesławic. W 1660 Ochaby Wielkie nabył Ferdynand Fryderyk Sobek, a w 1698 Judyta Marklowska, która sprzedała je baronowi Jerzemu Fryderykowi Bludowskiemu. Baron Bludowski w 1722 dokupił Małe Ochaby. Skonsolidowany majątek ochabski wraz z Pruchną, Rychułdem i Bąkowem zakupił później Maksymilian Kalisz. W 1798 roku Ochaby zostały odkupione przez Komorę Cieszyńską i do 1920 właścicielami tego majątku pozostawali habsburscy książęta cieszyńscy. Pod koniec XVIII wieku powstał Auer Hof, trzeci już folwark Komory^[20].

Po I wojnie światowej miejscowość jako część Śląska Cieszyńskiego stała się przedmiotem polsko-czechosłowackiego konfliktu granicznego. W 1918 roku na bazie Straży Obywatelskiej miejscowi Polacy utworzyli lokalny oddział Milicji Polskiej Śląska Cieszyńskiego, który podlegał organizacyjnie 14 kompanii w Skoczowie^[24]. Ostatecznie Ochaby znalazły się w 1920 w granicach II Rzeczypospolitej.

Po II wojnie światowej istniejąca od 1890 r. stadnina koni w pobliskiej Pruchnej została rozbudowana a w Ochabach utworzono nowe gospodarstwo. Stadnina ta stała się w następnych latach jedną z największych na Śląsku oraz jako jedyna w Polsce hodowała konie rasy anglo-arabskiej typu francuskiego. Obok stadniny znajdował się Ośrodek Sportów Konnych, gdzie trenowali zawodnicy i odbywały się zawody w skokach przez przeszkody. Po przemianach ustrojowych w Polsce w roku 1989 stadniny w Pruchnej i Ochabach zostały rozdzielone a ta w Ochabach pozostała własnością Agencji Własności Rolnej Skarbu Państwa. W 2009 Stadnina Koni postanowiła wystawić Ośrodek Sportów Konnych wraz z terenem o powierzchni 5,2 ha na sprzedaż^[25], co stało się w 2010^[26]. Nowy inwestor, pod nazwą Dream Park Ochaby, chce utworzyć na tym terenie Park Rozrywki i Edukacji będący połączeniem dinoparku, prehistorycznego oceanarium oraz parku miniatur^[27][28]. W 2012 stadnina została sprzedana prywatnemu właścicielowi^[29].

W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie bielskim.

Zabytki

Na terenie Ochab do wojewódzkiego rejestru zabytków nieruchomych wpisane zostały następujące obiekty^[30]:

• Kościół parafialny św. Marcina Biskupa z lat 1807-1810, numer rejestru A/319/78 z dnia 5.11.1978 r.
• Strażnica obronna, ob. prywatny dom, 1639/1930 r., numer rejestru A/357/78 z dnia 17.08.1978 r.
• Dwór z XVIII wieku na terenie stadniny koni, numer rejestru A/356/78 z dnia 17.08.1978 r.

Wspólnoty wyznaniowe

Na terenie wsi działalność religijną prowadzi Kościół rzymskokatolicki (parafia św. Marcina) oraz Świadkowie Jehowy: zbór Ochaby (Sala Królestwa)^[31].

Transport

Przez miejscowość przebiega droga krajowa nr 81.

Urodzeni w Ochabach

Ochaby są miejscem urodzenia Józefa Pietra.

Miejscowości partnerskie^[32]

• Gródek
• Radoľa

Galeria

• 

  OSP Ochaby

• 

  Przedszkole Publiczne

• 

  Zespół Szkół nr 4

• 

  Stadnina Koni w Ochabach

• 

  Konie w Stadninie Koni (28 marca 2011)

• 

  Dwór na terenie Stadniny Koni

• 

  Dawna strażnica obronna

Zobacz też

• Ochab – polskie nazwisko
• Ochabski – polski herb szlachecki

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Wiesław Kuś. Zarys dziejów wsi Ochaby. „Kalendarz Skoczowski”, s. 213-220, 1997. 
• Jerzy Szczurek: Z wielkich dni Śląska Cieszyńskiego. O milicjach ludowych w latach 1918-1920. Cieszyn: Nakładem Grupy Związku Powstańców Śląskich w Cieszynie, 1933.