Odłupek
Odłupek – fragment surowiaka oddzielony na skutek intencjonalnego uderzenia. Powstaje poprzez uderzenie tłuczkiem w odpowiednio dobraną płaszczyznę surowiaka, zwaną piętą lub podstawą uderzeń. W momencie oddzielenia odłupka na surowiaku pojawiał się jego negatyw (powierzchnia negatywowa). Surowiak stawał się odtąd rdzeniem.
Oddzielony na skutek intencjonalnego uderzenia odłupek charakteryzuje się trzema zasadniczymi płaszczyznami, którymi są:
- płaszczyzna górna (strona górna), która jest naturalną płaszczyzną surowiaka, jeżeli odłupek oddzielono jako pierwszy od danego rdzenia (tzw. odłupek degrosisażowy), lub powierzchnią negatywową po poprzednio oddzielonych odłupkach z tego samego rdzenia z widocznym negatywem sęczka i fal odbicia, albo oboma powierzchniami łącznie. Krawędzie dzielące poszczególne negatywy lub też oddzielające negatywy od powierzchni naturalnych zwą się burtami lub graniami międzynegatywowymi
- płaszczyzna dolna (strona dolna lub pozytywowa), którą dany odłupek przylegał do rdzenia. Płaszczyzna ta ma typowe cechy przełamu intencjonalnego, tj. sęczek z zaznaczonym niekiedy stożkiem uderzenia i występującymi często skazami oraz fale odbicia wskazujące na kierunek odbicia. Linia przedłużająca kierunek odbicia, która przechodzi przez punkt uderzenia i dzieli sęczek na dwie części, zwana jest osią odłupka
- piętka, która jest fragmentem pięty (płaszczyzny uderzeń) na rdzeniu, zabranym przez odłupek.
Odłupki dzieli się pod względem metrycznym na:
- odłupki, których długość jest równa lub mniejsza od dwu szerokości
- wióry, których długość jest większa od dwu szerokości i krawędzie boczne przynajmniej w części są równoległe.
Wśród odłupków można wydzielić:
- narzędzia nieretuszowane (lub użytkowane) bez wtórnej obróbki (retuszu)
- półsurowiec przeznaczony do dalszej przeróbki na narzędzia
- odłupki odpadkowe, nie odpowiadające – w danej konkretnej sytuacji – dwom pierwszym kategoriom.
Odłupki znajdowane są na stanowiskach archeologicznych kultur środkowego paleolitu: klaktońskiej, lewaluaskiej, tejackiej i mustierskiej. Odłupki spotykane są też w kulturze aszelskiej, często też występują razem z pięściakami. Odłupki wytwarzał m.in. Homo erectus i neandertalczyk.
Media użyte na tej stronie