Odliczanie do startu wahadłowca

Odliczanie do startu wahadłowca trwa około trzech dni i jest zakończeniem wielomiesięcznego procesu przygotowań promu kosmicznego do startu. Odliczanie nie jest ciągłe, istnieje wiele przerw, planowanych i wymuszonych sytuacją pogodową, usuwaniem wszystkich pojawiających się usterek oraz przeznaczonych na odpoczynek personelu naziemnego^[1].

Normalny przebieg

• Rozpoczęcie - dyrektor startu wzywa kontrolerów na stanowiska, aktywowany jest nieruchomy jeszcze zegar odliczania

T-43 h

• T-43:00:00 and counting - zegar odliczania rusza, ekipa techniczna sprawdza sprawność systemów komputerowych na pokładzie orbitera, do komputerów wahadłowca wgrywane jest zapasowe oprogramowanie, dokonywane są końcowe inspekcje w kabinie.

T-27 h

• T-27:00:00 and holding - pierwsza planowana przerwa, zazwyczaj trwa cztery godziny i jest poświęcona głównie na oczyszczenie wyrzutni startowej z niepotrzebnego personelu.
• T-27:00:00 and counting - zegar ponownie rusza, rozpoczyna się napełnianie paliwem ogniw paliwowych (ang. fuel cells) odpowiadających za elektryczność w wahadłowcu.

T-19 h

• T-19:00:00 and holding - kolejna przerwa, również trwająca cztery godziny.
• T-19:00:00 and counting - wznowienie odliczania, silniki główne zostają przygotowane do tankowania paliwa i lotu, wodą zostają wypełnione zbiorniki SSWS (Wodnego Systemu Tłumiącego).

T-11 h

• T-11:00:00 and holding - najdłuższa przerwa w ciągu całego odliczania - trwa 12-13 godzin, w jej trakcie od wahadłowca kosmicznego odsuwane jest RSS (Obrotowa Konstrukcja Serwisowa), aktywowane są systemy komunikacyjne.
• T-11:00:00 and counting - zegar rusza. Aktywowane są ogniwa paliwowe. Okolice wyrzutni oczyszczane są z niepotrzebnego personelu.

T-06 h

• T-06:00:00 and holding - przerwa trwająca dwie godziny. Rozpoczyna się bezpośrednie przygotowanie do startu wraz z rozpoczęciem pompowania paliwa do głównego zbiornika ET. Ekipa startowa sprawdza gotowość do tankowania. Przed tankowaniem zbiornik jest wypełniony ciekłym azotem w celu usunięcia resztek powietrza i schłodzenia^[1]. Wyrzutnia oczyszczana jest z całego personelu. Rozpoczyna się tankowanie około 500 000 galonów (ok. 1 775 000 litrów) kriogenicznego paliwa do ET.
• T-06:00:00 and counting - odliczanie zostaje wznowione. Kończy się tankowanie.

T-03 h

• T-03:00:00 and holding - przerwa trwająca dwie godziny. Do pracy przygotowywane są anteny trackingowe na wyspie Merritt. Final Inspection Team (zwany również Ice Team) przeprowadza inspekcje techniczne wahadłowca, zaś Closeout Crew przygotowuje kabinę na przybycie załogi.
• T-03:00:00 and counting - załoga opuszcza siedzibę astronautów i jedzie astrovanem na wyrzutnię. Załoga z pomocą Closeout Crew wsiada do orbitera i zajmuje swoje miejsca. Odbywają się testy komunikacji pomiędzy załogą a LCC i Centrum Lotów Kosmicznych imienia Lyndona B. Johnsona.

T-01 h

• T-01:00:00 and counting - zamykany jest właz orbitera, następnie odbywają się testy szczelności kabiny. Closeout Crew opuszcza wyrzutnię.

T-20 min

• T-20:00 and holding - przedostatnia przerwa, trwająca 10 minut.
• T-20:00 and counting - zegar rusza ponownie. Komputery pokładowe i zapasowe systemy wahadłowca zostają przestawione do konfiguracji startowej.

T-09 min

• T-09:00 and holding - ostatnia planowa przerwa w całym toku odliczania, poświęcona jest przede wszystkim na oględziny sytuacji pogodowej i technicznej oraz dyskusje na jej temat. Na końcu przerwy NTD (dyrektor testowy NASA) przeprowadza wśród kontrolerów tradycyjne głosowanie „GO/NO GO” dla startu. Następnie Launch Director (dyrektor startu) pyta menadżerów misji o zgodę na start. Jeśli wszystko jest w porządku, Launch Director przemawia do załogi, życzy im powodzenia podczas misji. Potem nakazuje NTD wznowić odliczanie i przeprowadzić końcowe operacje przed startem.

Ostatnia planowana przerwa może być stosunkowo długa. Przerwa trwająca od 45 minut do półtorej godziny związana jest z małym oknem startowym promu. W przypadku lotu na Międzynarodową Stację Kosmiczną czy wcześniej na rosyjską stację Mir wynosiła najwyżej pięć minut^[1].

• T-09:00 and counting - ostateczne odliczanie zostaje wznowione. Od tej chwili o wszystkim decydują komputery, a człowiek może interweniować jedynie w skrajnych przypadkach^[1]. Rozpoczyna się sekwencja startowa kontrolowana przez komputer GLS (Ground Launch Sequencer).

T-08 min

• T-08:00 and counting - OTC (dyrektor testowy orbitera) nakazuje pilotowi podłączenie ogniw paliwowych do głównej magistrali.

T-07 min

• T-07:30 and counting - komputer GLS wydaje komendę odsunięcia COAA (ramię dostępowe do wahadłowca) od orbitera, CGLS (operator GLS) ogłasza to komunikatem GLS is GO for Crew Orbiter Access Arm retract. OTC życzy powodzenia załodze podczas misji.

T-06 min

• T-06:15 and counting - OTC nakazuje pilotowi wykonanie procedur przedstartowych APU.

T-05 min

• T-05:00 and counting - komputer GLS wydaje komendę uruchomienia APU, CGLS ogłasza to komunikatem GLS is GO for Orbiter APU start. OTC nakazuje pilotowi wykonanie procedur startowych APU.

T-04 min

• T-04:00 and counting - komputer GLS rozpoczyna gazowe przeczyszczanie silników SSME (tzw. purging), CGLS ogłasza to komunikatem GLS is GO for purge sequence four.

T-03 min

• T-03:55 and counting - test sprawności powierzchni sterujących - wykonywane są testowe ruchy lotkami i sterem wysokości.
• T-03:30 and counting - test sprawności układów hydraulicznych silników SSME - wykonywane są testowe ruchy dyszami silników, a następnie ustawiane są do pozycji startowej.

T-02 min

• T-02:55 and counting - komputer GLS rozpoczyna uszczelnianie zbiornika z ciekłym tlenem (LOX pressurization), CGLS ogłasza to komunikatem GLS is GO for ET LO2 pressurization.
• T-02:30 and counting - GOX vent arm (ramię odprowadzające tlen w stanie gazowym) zostaje odsunięte od szczytu ET, OTC nakazuje pilotowi wyczyścić pamięć systemu ostrzeżeń.
• T-02:00 and counting - OTC wydaje załodze komendę zamknięcia osłon na hełmach i rozpoczęcia podawania tlenu do kombinezonów. Komputer GLS rozpoczyna uszczelnianie zbiornika z ciekłym wodorem ("LH2 pressurization"), CGLS ogłasza to komunikatem GLS is GO for ET LH2 pressurization.

T-01 min

• T-01:15 and counting - wodór w zbiorniku osiąga ciśnienie właściwe do startu. SSWS (Wodny System Tłumiący) zostaje "uzbrojony".
• T-00:50 and counting - wahadłowiec zostaje przełączony na zasilanie wewnętrzne.
• T-00:31 and counting - komputer GLS przekazuje kontrolę nad odliczaniem komputerom pokładowym wahadłowca. Wahadłowiec przechodzi na zasilanie z wewnętrznych źródeł energii. W tym momencie start bywa często odwoływany. Podczas przekazywania kierowania startem pomiędzy naziemnymi a pokładowymi komputerami dochodzi do obustronnej kontroli wszystkich dostępnych parametrów. Jeśli któryś odstaje od normy, start zostaje wstrzymany^[1]. Rozpoczyna się automatyczna sekwencja startowa, CGLS ogłasza to komunikatem GLS is GO for auto-sequence start.
• T-00:20 and counting - odliczanie przekracza ostatni punkt w którym można zatrzymać sekwencję startową bez konieczności dokonania abortu i przełożenia startu o co najmniej 24 godziny. Na dwadzieścia sekund przed planowanym oderwaniem się promu od Ziemi stanowisko startowe zalewane jest tonami wody w celu obniżenia poziomu hałasu. Odbita od betonu fala dźwiękowa może uszkodzić wynoszony ładunek a nawet sam prom kosmiczny, zwłaszcza jego delikatną warstwę osłony termicznej^[1].
• T-00:18 and counting - dysze SRB zostają ustawione do pozycji startowej.
• T-00:16 and counting - SSWS zostaje uruchomiony.
• T-00:10 and counting - komputer GLS wydaje polecenie zapłonu silników głównych SSME, jest to ogłaszane przez CGLS komunikatem GLS is GO for main engine start. Odpalone zostają zabezpieczające iskrowniki pod dyszami silników. Ich zadaniem jest wypalenie przypadkowych resztek wodoru w sekcji silnikowej, aby w chwili zapłonu nie doszło do wybuchu^[1].
• T-00:06,6 and counting - zapłon trzech silników głównych SSME, kolejno w odstępach 120 milisekund. Nadal jeszcze można przerwać start. Niejednokrotnie komputery wstrzymywały start po odpaleniu głównych silników. Jeśli pracują prawidłowo i prom nie wykazuje żadnych usterek, wydana zostaje komenda odpalenia dwóch silników SRB. To decydujący moment, gdyż ze względu na zastosowanie stałego materiału pędnego nie ma możliwości wyłączenia silników SRB^[1].
• T 0 - zapłon SRB i start. W ułamku sekundy silniki osiągają pełny ciąg, który wystarcza do rozpoczęcia wyprawy^[1].

Przypisy

Bibliografia

• Jim Dumoulin, NASA i Paula Shawa, Sherikon: Space Shuttle Launch Countdown (ang.). NASA, 1995-06-20. [dostęp 2014-08-15].
• Jeanne Ryba: Countdown 101 (ang.). NASA, 2009-09-17. [dostęp 2014-08-15].