Odnożyca jesionowa

Odnożyca jesionowa
	; Odnożyca jesionowa (Ramalina fraxinea)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	odnożycowate
Rodzaj	odnożyca
Gatunek	odnożyca jesionowa
	Nazwa systematyczna
	Ramalina fraxinea (L.) Ach.; Lich. univ.: 622 (1810)

Plecha odnożycy jesionowej z owocnikami

Odnożyca jesionowa (Ramalina fraxinea (L.) Ach.) – gatunek grzybów z rodziny odnożycowatych (Ramalinaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ramalina, Ramalinaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen fraxinus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1810 r. Erik Acharius^[1].

Niektóre synonimy naukowe^[3]:

Lichen fraxineus L. 1753
Lobaria fraxinea (L.) Hoffm. 1796
Parmelia fraxinea (L.) Ach. 1803
Physcia fraxinea (L.) Michx. 1803
Platysma fraxineum (L.) Hoffm. 1790

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Morfologia

Gatunek bardzo zmienny morfologicznie, tworzący dużą liczbę form. Plecha listkowata lub krzaczkowata, o długości do 20 cm i szerokości do 2 cm, mniej lub bardziej widełkowato rozgałęziona. Odcinki plechy mają szerokość 0,2–5 cm, są płaskie lub pogięte, czasami rynienkowato zwinięte, dość grube. Obydwie powierzchnie plechy są jednakowo pomarszczone, siateczkowate lub znajdują się w nich liczne dołeczki. Do podłoża plech przyczepia się krótką nasadą. Jest sztywna, zwisająca lub odstająca od podłoża. Powierzchnia matowa lub nieco błyszcząca, o barwie oliwkowej lub szarozielonej. Pod korą znajduje się w niej mechaniczna nibytkanka. Widoczne są wyraźne białawe szczelinki w korze. Są to pseudocyfelle^[4]. Reakcje barwne: wszystkie reakcje negatywne^[5].

Niemal zawsze tworzy owocniki. Są to apotecja lekanorowe o średnicy do 1 cm. Są zagięte (nerkowate). Mają bladocieliste lub szarozielonawe tarczki i cienki, szybko zanikający brzeżek plechowy. W jednym worku powstaje po 8 dwukomórkowych, bezbarwnych, elipsoidalnych lub wrzecionowatych askospor o rozmiarach 12-16 × 5–6 μm^[4].

Występowanie i siedlisko

Występuje na wszystkich kontynentach, łącznie z Antarktyką^[6]. Występuje na niżu i w górach po regiel dolny^[7]. W Polsce występuje na obszarze całego kraju^[4], ale jest bardzo rzadki. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status EN – gatunek wymierający^[8]. W Polsce podlega ścisłej ochronie gatunkowej^[9].

Jest wrażliwy na zanieczyszczenia powietrza SO₂. Rośnie w miejscach dobrze oświetlonych i osłoniętych od wiatru^[5], na korze drzew liściastych, zazwyczaj rosnących samotnie. Można go spotkać na drzewach przydrożnych, nad rzekami. Występuje na drzewach żywych, rzadko tylko na martwych^[4].

Znaczenie

W niektórych krajach gatunek ten jest wykorzystywany jako pasza dla zwierząt. Posiada dużą wartość odżywczą^[10]. Może stanowić surowiec do wyrabiania gum^[11]. W Szwecji, północnej Europie i północnej Rosji jest używany do produkcji perfum. Czasami używa się go także do przyprawiania brandy^[12].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b Ramalina fraxinea « Lichens of Ireland [dostęp 2014-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01] .
↑ Joseph Dalton Hooker: Botanika antarktycznych podróży.
↑ Zygmunt Tobolewski: Porosty. Klucz do oznaczania gatunków krajowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 215.
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.
↑ V. Sighn: A Text Book of Botany.
↑ Thomas Thomson: Chemistry of Organic Bodies, Vegetables.
↑ Ethnolichenology of the World [dostęp 2014-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-14] .

[if-1] Index Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland.Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum [dostęp 2013-11-12] (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[ireland-5] Ramalina fraxinea « Lichens of Ireland [dostęp 2014-09-17] [zarchiwizowane z adresu 2014-02-01] .

[6] Joseph Dalton Hooker: Botanika antarktycznych podróży.

[7] Zygmunt Tobolewski: Porosty. Klucz do oznaczania gatunków krajowych. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1972, s. 215.

[mirek-8] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[rozp2014-9] Dz.U. z 2014 r. poz. 1409 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów.

[10] V. Sighn: A Text Book of Botany.

[11] Thomas Thomson: Chemistry of Organic Bodies, Vegetables.

[12] Ethnolichenology of the World [dostęp 2014-09-18] [zarchiwizowane z adresu 2017-08-14] .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne