Odnożyca mączysta

Odnożyca mączysta
	; Dwie kępy odnożycy mączystej i tarczownica bruzdkowana
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	workowce
Klasa	miseczniaki
Rząd	misecznicowce
Rodzina	odnożycowate
Rodzaj	odnożyca
Gatunek	odnożyca mączysta
	Nazwa systematyczna
	Ramalina farinacea (L.) Ach.; Flora, Regensburg 56: 66 (1873)

Plecha z soraliami

Odnożyca mączysta (Ramalina farinacea (L.) Ach.) – gatunek grzybów należący do rodziny odnożycowatych Ramalinaceae)^[1]. Ze względu na współżycie z glonami zaliczany jest do porostów^[2].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Ramalina, Ramalinaceae, Lecanorales, Lecanoromycetidae, Lecanoromycetes, Pezizomycotina, Ascomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1753 r. Karol Linneusz nadając mu nazwę Lichen farinaceus. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1873 r. Erik Acharius, przenosząc go do rodzaju Ramalina^[1].

Synonimów nazwy naukowej jest ponad 20. Wyróżniono wiele form, odmian i podgatunków. Wiele z nich to według Index Fungorum synonimy. Są nimi m.in^[3]:

Ramalina farinacea subsp. reagens (B. de Lesd.) Werner 1954
Ramalina farinacea var. hypoprotocetrarica (W.L. Culb.) D. Hawksw. 1969
Ramalina farinacea var. multifida Ach. 1810
Ramalina farinacea var. pendulina (Ach.) Ach. 1810
Ramalina farinacea var. phalerata (Ach.) Ach. 1810
Ramalina farinacea var. reagens B. de Lesd. 1920

Nazwa polska według Krytycznej listy porostów i grzybów naporostowych Polski^[2].

Charakterystyka

Plecha krzaczkowata, albo listkowato krzaczkowata, sztywna, zwisająca lub odstająca od podłoża. Zazwyczaj ma długość do 10 cm, czasami do 15 cm. Przyrasta do podłoża cienką i jasną nasadą. Powierzchnia matowa lub lśniąca, barwa białozielonawa, szarozielonawa lub słomkowożółta. Rozgałęzia się widełkowato, jest nieco pofałdowana podłużnie, czasami dołeczkowana. Jej odcinki mają szerokość 0,5-2(5) mm, są spłaszczone, jednakowe na obydwu stronach i mają zaokrąglone brzegi. W kierunku szczytu są coraz węższe i na szczytach zaokrąglone^[4].

Prawie zawsze na plesze występują soralia. Zazwyczaj wyrastają na brzegach odcinków, rzadziej na ich płaskiej stronie. Mają eliptyczny lub kolisty kształt i białawą lub żółtawą barwę. Owocniki natomiast pojawiają się bardzo rzadko. Są to apotecja lekanorowe o średnicy 2-5 mm. Wyrastają na brzegach odcinków, mają jasne i delikatnie białawo lub zielonawo przyprószone tarczki. Brzeżek zanika wcześnie. W każdym worku powstaje po 8 askospor. Są 2-komórkowe, o kształcie elipsoidalnym lub wrzecionowatym, proste, i mają rozmiar 10–16 × 4,5–7 μm^[4]. Pyknid nie zaobserwowano^[5].

Reakcje barwne: kora K-, C, KC + żółty, P-; rdzeń K + żółty lub żółto-ciemnoczerwony, C-, KC-, P + żółtawopomarańczowy. Kwasy porostowe: w korze kwas usninowy, w rdzeniu kwas protocetrariowy, kwas norstiktowy i śladowe ilości kwasu salazynowego^[5].

Występowanie i siedlisko

Odnożyca mączysta jest szeroko rozprzestrzeniona na całej kuli ziemskiej. Poza Antarktydą występuje na wszystkich kontynentach, a także na wielu wyspach. Granica jej północnego zasięgu geograficznego biegnie przez prowincje Québec w Kanadzie, Islandię, Półwysep Skandynawski (63 stopień szerokości geograficznej) i republikę Komi w Rosji (64 stopień szerokości geograficznej)^[6]. W Polsce opisano jej występowanie na obszarze całego kraju na licznych stanowiskach^[2]. Jest jednak dość rzadka. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status VU – gatunek w sytuacji wysokiego ryzyka wymarcia w stanie dzikim^[7]. W Polsce podlega ochronie częściowej^[8].

Rośnie najczęściej na samotnych drzewach lub w parkach, czasami także w świetlistych lasach, głównie na drzewach liściastych, rzadziej iglastych^[4]. Rozwija się na korze, rzadko na drewnie lub na skałach. Nie jest związana z określonym gatunkiem drzewa, opisano jej występowanie na wielu gatunkach drzew^[2].

Gatunki podobne

Bardzo podobna jest odnożyca opylona (Ramalina pollinaria). Odróżnia się m.in. soraliami – nie mają regularnie owalnego czy kolistego kształtu, ale są płatowate i wyrastają zarówno na brzegach odcinków, jak i na ich płaskiej stronie. Odcinki plechy ma często wcinane lub ząbkowane^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum. [dostęp 2016-06-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.
↑ Species Fungorum. [dostęp 2016-06-18]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.
↑ ^a ^b Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2016-06-18].
↑ Discover Life Maps. [dostęp 2015-07-14].
↑ Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.
↑ Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[if-1] Index Fungorum. [dostęp 2016-06-18]. (ang.).

[faltynowicz-2] Wiesław Fałtynowicz: The Lichenes, Lichenicolous and allied Fungi of Poland. Krytyczna lista porostów i grzybów naporostowych Polski. Kraków: Instytut Botaniki im. W. Szafera PAN, 2003. ISBN 83-89648-06-7.

[sf-3] Species Fungorum. [dostęp 2016-06-18]. (ang.).

[wojciak-4] Hanna Wójciak: Porosty, mszaki, paprotniki. Warszawa: Multico Oficyna Wydawnicza, 2010. ISBN 978-83-7073-552-4.

[herbaria-5] Consortium of North American Lichen Herbaria. [dostęp 2016-06-18].

[6] Discover Life Maps. [dostęp 2015-07-14].

[7] Zbigniew Mirek: Red list of plants and fungi in Poland = Czerwona lista roślin i grzybów Polski. Kraków: W. Szafer Institute of Botany. Polish Academy of Sciences, 2006. ISBN 83-89648-38-5.

[rozp2014-8] Dz.U. z 2014 r. poz. 0 – Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października 2014 r. w sprawie ochrony gatunkowej grzybów

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne