Odolanów

Odolanów
miasto w gminie miejsko-wiejskiej
Ilustracja
Odolanów
HerbFlaga
HerbFlaga
Państwo

 Polska

Województwo

 wielkopolskie

Powiat

ostrowski

Gmina

Odolanów

Prawa miejskie

XIV wiek

Burmistrz

Marian Janicki

Powierzchnia

4,76 km²

Wysokość

116[1] m n.p.m.

Populacja (2021)
• liczba ludności
• gęstość


5114[2]
1074 os./km²

Strefa numeracyjna

(+48) 62

Kod pocztowy

63-430

Tablice rejestracyjne

POS

Położenie na mapie gminy Odolanów
Mapa konturowa gminy Odolanów, w centrum znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego
Mapa konturowa województwa wielkopolskiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Położenie na mapie powiatu ostrowskiego
Mapa konturowa powiatu ostrowskiego, po lewej znajduje się punkt z opisem „Odolanów”
Ziemia51°34′28″N 17°40′26″E/51,574444 17,673889
TERC (TERYT)

3017034

SIMC

0937110

Urząd miejski
Rynek 1
63-430 Odolanów
Strona internetowa
BIP

Odolanów (niem. Adelnau[3]) – miasto w województwie wielkopolskim, w powiecie ostrowskim, siedziba gminy miejsko-wiejskiej Odolanów, w Kaliskiem, nad Baryczą i Kurochem, ośrodek przemysłowy w Kalisko-Ostrowskim Okręgu Przemysłowym, w aglomeracji kalisko-ostrowskiej, ok. 11 km na wschód od Sulmierzyc, ok. 13 km na południowy zachód od Ostrowa Wielkopolskiego, ok. 27 km na północ od Twardogóry.

Według danych z 1 stycznia 2021 roku miasto liczyło 5114 mieszkańców[2]. Drugie pod względem liczby ludności, po Ostrowie Wielkopolskim miasto powiatu ostrowskiego. Lokalny ośrodek usługowoprzemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4].

Najstarsze historycznie miasto regionu ostrowskiego. Siedziba dawnego powiatu odolanowskiego[4].

Położenie

Odolanów leży w południowej Wielkopolsce, na Nizinie Południowowielkopolskiej, w dolinie Baryczy i Kurocha.

1 stycznia 2021 roku powierzchnia miasta wynosiła 4,76 km²[2].

Nazwa

Nazwa Odolanów została stworzona prawdopodobnie przez mieszkańców pobliskiego Bogdaja, którzy mieli trudnić się rozbojem, a łupy przechowywać w miejscu oddalonym, otoczonym wodą, pośród bagien i błota[3].

Historia

Średniowiecze – lokacja miasta

Historia miejscowości sięga czasów średniowiecza[5]. Gród wraz z zamkiem istniał od XIV wieku[5], a Odolanów był miastem królewskim Korony Królestwa Polskiego[6] i siedzibą powiatu[5]. Na początku XIV wieku, Odolanów był niewielkim miasteczkiem z około 20 domami[5]. Z biegiem lat wyodrębniły się trzy części: Śródmieście (obszar zamkowy–miasto właściwe[3]) i dwa przedmieścia Zamkowe oraz Górka[5].

W 1372 roku król Ludwik Węgierski, przekazał Odolanów pochodzącemu z Łużyc, rycerzowi i możnowładcy Bartoszowi z Wezenborga (nazywanego później Bartoszem z Odolanowa), który z zamku zaczął organizować wyprawy m.in. przeciwko Krzyżakom, około 1380 roku wypatrzył z wieży 59 rycerzy zmierzających do Malborka – uwięził ich i zażądał za nich okupu 27 tys. florenów[7][8]. W rezultacie na początku września 1382 roku, wojska Ludwika Węgierskiego, na czele z 14-letnim Zygmuntem Luksemburskim, stanęły pod murami Odolanowa – oblężenie trwało kilka dni i zakończyło się ugodą z Bartoszem (zm. ok. 1395)[8].

Lokacja miejska miała miejsce przed 1393 rokiem[9]. W 1403 roku król Władysław II Jagiełło, na mocy dokumentu wydanego w Koninie, uwolnił miasto Odolanów od podatków celnych i kontrybucji[10][11].

W czasie wojny trzynastoletniej Odolanów wystawił w 1458 roku 4 pieszych, na odsiecz oblężonej polskiej załogi Zamku w Malborku[12].

Konstancja (XVII w.)

Historyczne przedmieście Górka (obecnie część miasta: Odolanów–Górka), położone na lewym brzegu Baryczy, na początku XVII wieku przez kilka lat było odrębnym miastem o nazwie Konstancja[5]. Konstancję założono w 1629 roku z myślą o napływających ze Śląska uchodźcach religijnych[4].

Rozwój miasta

Historyczna mapa Wielkopolski w epoce piastowskiej z 1888 roku, na podstawie Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski z Odolanowem w jej granicach

W 1721 roku Odolanów liczył 148 mieszkańców[5]. Od połowy XVIII wieku miasto przeżywało swój rozkwit[5]. Starostą odolanowskim był Aleksander Antoni Sułkowski herbu Sulima, a liczba mieszkańców w 1793 roku zwiększyła się niemal szcześciokrotnie i wynosiła 996 osób[3]. W tym czasie w Odolanowie wzniesiono trzy świątynie (istniejące do dziś): kościół ewangelicki (1770–1780), kościół cmentarny pw. św. Barbary (1784) oraz kościół pw. św. Marcina (1794)[13]. W wyniku II rozbioru Polski w 1793 roku Odolanów został włączony do Królestwa Prus.

W latach 18071815 należał do departamentu kaliskiego Księstwa Warszawskiego.

W 1883 roku Odolanów liczył 2192 mieszkańców[3] i był miastem wielokulturowym i wieloreligijnym[5]. Pod koniec XVIIII wieku, pod względem wyznania mieszkańców: 1664 stanowili katolicy, 325 protestanci, a 203 żydzi[3].

W 1909 roku oddano do użytku połączenie kolejowe na trasie OdolanówOstrów[14][5].

Mieszkańcy Odolanowa brali udział w walkach o niepodległość na ziemiach polskich w tym: w Wiośnie Ludów, a także jako wsparcie w Powstaniu Styczniowym i w Powstaniu Wielkopolskim[5]. W okresie międzywojennym w miejscowości stacjonował komisariat Straży Granicznej i placówka II linii SG „Odolanów”[15].

Odkrycie złóż gazu ziemnego w pobliżu Odolanowa, na przełomie lat 60. i 70. XX wieku i wybudowanie Zakładu Odazotowania Gazu Ziemnego, przyspieszyło rozwój miasta i napływ ludności[5].

Przynależność administracyjna

OkresFlagaPaństwoJednostka administracyjna
1945–1975PolskaRzeczpospolita Polskawojewództwo poznańskie, powiat ostrowski
1975–1998Polskawojewództwo kaliskie
1999–Polskawojewództwo wielkopolskie, powiat ostrowski

Demografia

Ludność

Liczba mieszkańców Odolanowa według danych GUS[16]
Data

(stan na 1 stycznia)

Liczba ludnościPrzyrostGęst. zaludnienia

[os./km²]

Powierzchnia

[km²]

2012509810714,76
20135089Decrease2.svg 101069
20145116Increase2.svg 271075
20155134Increase2.svg 181079
20165104Decrease2.svg 301072
20175138Increase2.svg 341079
20185155Increase2.svg 151083
20195130Decrease2.svg 251078
20205145Increase2.svg 151081
20215114Decrease2.svg 311074

Gospodarka

Lokalny ośrodek usługowoprzemysłowy, zakład przetwórstwa gazu ziemnego[4], jeden z ośrodków aglomeracji kalisko-ostrowskiej i Kalisko-Ostrowskiego Okręgu Przemysłowego. W 2019 roku w rejestrze REGON zarejestrowanych było 588 podmiotów gospodarczych w Odolanowie[1].

Największe firmy na terenie Odolanowa[17]
Nazwa firmyBranża/przemysł
Deftransprodukcja mebli łazienkowych
Dinopol[18]

(funkcjonuje od 1993 roku)

produkcja opakowań z masy papierowej
Dombud

(funkcjonuje od 1990 roku)

budownictwo przemysłowe
Dozagroprodukcja, montaż i serwis urządzeń rolniczych
Krio Serwisnaprawa silników przemysłowych
M-Rol[19]

(funkcjonuje od 1974 roku)

produkcja mieszalników rolniczych
Pupil Foodsprodukcja karmy dla zwierząt
Wiązary Burkietowicz[20]

(funkcjonuje od 1895 roku)

konstrukcje drewniane
Wosebaspożywcza (kawa)
Zakłady PGNiGprzeróbka i wytwarzanie: gazu wysokometanowego, skroplonego metanu, ciekłego azotu, helu i tlenu

Transport

Transport drogowy

Drogi wojewódzkie
NrRelacja
444KrotoszynOdolanówOstrzeszów
445Ostrów WielkopolskiOdolanów

Transport kolejowy

Linie kolejowe
NrRelacja
355Ostrów WielkopolskiOdolanówGrabowno Wielkie

Turystyka i zabytki

Zabytki

Dawny kościół ewangelicki
Zabytek Dawny kościół ewangelicki (1770–1780). Jeden z najstarszych zabytkowych kościołów powiatu ostrowskiego. Wybudowany w epoce późnego baroku na rzucie ośmioboku[21]. Do 1832 roku w pobliżu kościoła stał zamek królewski (na osi ulicy Zamkowej przy placu Kościuszki[22]), istniejący od czasów Kazimierza Wielkiego[4].
Kościół cmentarny pw. św. Barbary
Zabytek Kościół cmentarny pw. św. Barbary (Odolanów–Górka). Pierwotny drewniany kościół powstał w latach 1621–1622 z fundacji Gryzeldy Rozdrażewskiej[23]. Po jego rozebraniu, wybudowano w tym samym miejscu drugi drewniany w 1784 roku. Wyposażenie stanowi m.in.: obraz świętej Barbary (1618), barokowy ołtarz główny (1791), a także rzeźby rzymskokatolickich świętych – Piotra, Pawła, Stanisława i Wojciecha (XVIII w.)[23].
Kościół pw. św. Marcina
Zabytek Kościół pw. św. Marcina (1794). Został wybudowany w miejscu zburzonego drewnianego kościoła z XV wieku[23]. Wewnątrz znajduje się m.in. ołtarz z końca XVIII wieku[4].

Turystyka

Atrakcję turystyczną stanowi zabytkowy układ architektoniczny Odolanowa z XIV wieku oraz Muzeum Regionalne (zbiory etnograficzne, historyczne, dzieła sztuki i wykopaliska archeologiczne)[4]. Do historycznych budynków zalicza się także: neogotycki ratusz (1898) z tablicą ku czci powstańców z czasów Wiosny Ludów[4] oraz dawną synagogę. Neogotycki ratusz został wybudowany w latach 1898-1899. Wieża ciśnień zaprojektowana przez inż. Geislera z Bydgoszczy oraz wybudowana w 1903 roku jest jednym z obiektów, które do tej pory służą mieszkańcom miasta Odolanów[24]. Wieża ciśnień została odremontowana na przełomie 2000/2001 r.[25].

Sport

DyscyplinaNazwa/klub
Piłka nożnaMLKS Odolanovia Odolanów[26]

Współpraca międzynarodowa

Miasta i gminy partnerskie[27]:

Zobacz też

  • Cmentarz żydowski w Odolanowie

Przypisy

  1. a b Odolanów w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-08-02] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
  2. a b c GUS. Powierzchnia i ludność w przekroju terytorialnym w 2021 roku. [dostęp 2021-09-01]. (pol.).
  3. a b c d e f Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom VII, dir.icm.edu.pl, 1886 [dostęp 2019-07-11].
  4. a b c d e f g h Paweł Anders, Województwo kaliskie, Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980.
  5. a b c d e f g h i j k l Historia Gmina i Miasto Odolanów, www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-07].
  6. Magazin für die neue Historie und Geographie Angelegt, t. XVI, Halle, 1782, s. 13.
  7. Bali się go wszyscy. Rycerz z Odolanowa siał postrach w całym kraju – Infostrow.pl – portal informacyjno – rozrywkowy, DlaWas.info [dostęp 2019-07-08] (pol.).
  8. a b Rycerz, który sprzymierzył się z samym diabłem. Bartoszowi z Odolanowa nie w głowie były wiejskie sielanki, Danusie i wojny, facet.onet.pl, 16 kwietnia 2019 [dostęp 2019-07-08] (pol.).
  9. Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 56–57.
  10. Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 15.
  11. Franciszek Olszanowski: Parafia Świętego Marcina w Odolanowie. Odolanów: 1994, s. 25–35.
  12. Kodex dyplomatyczny Wielkiej Polski; Codex diplomaticus Majoris Poloniae zawierający bulle papieżów, nadania książąt, przywileje miast, klasztorów i wsi, wraz z innemi podobnéj treści dyplomatami, tyczącemi się historyi téj prowincyi od roku 1136 do roku 1597; zebrany z materyałow przez Kaźmierza Raczyńskiego byłego Generała W. Polskiego i Marszałka nadwornego koronnego przysposobionych; wydany przez Edwarda Raczyńskiego, Poznań 1840, s. 182.
  13. Zestawienia zabytków nieruchomych, www.nid.pl [dostęp 2019-07-11].
  14. Józef Duczmal: Kronika Odolanowa. Odolanów: 2003, s. 63.
  15. Marek Jabłonowski, Bogusław Polak: Polskie formacje graniczne 1918−1839. Dokumenty organizacyjne, wybór źródeł. T. II. Koszalin: Wydawnictwo Uczelniane Politechniki Koszalińskiej, 1999, s. 23. ISBN 83-87424-77-3.
  16. Główny Urząd Statystyczny, stat.gov.pl [dostęp 2019-07-27].
  17. Lokalny Program Rewitalizacji Dla Gminy i Miasta Odolanów na lata 2017–2022
  18. Firma DINOPOL Sp. z o.o., DINOPOL Sp. z o.o. [dostęp 2019-07-20] (pol.).
  19. O firmie, M-ROL – Maszyny rolnicze [dostęp 2019-07-20] (pol.).
  20. Najlepszy producent dachów – Wiązary, wiazary.pl [dostęp 2019-07-20].
  21. Ostrów Wielkopolski – dzieje miasta i regionu, Poznań: Wydawnictwo Poznańskie, 1990, ISBN 83-210-0851-8.
  22. Tomala Janusz, Budownictwo obronne powiatu kaliskiego w XIV–XVIII wieku, Poznań 1995
  23. a b c Zabytki Gmina i Miasto Odolanów, www.odolanow.pl [dostęp 2019-07-27].
  24. Zabytki | Gmina i Miasto Odolanów, www.odolanow.pl [dostęp 2022-03-22].
  25. Odolanów - Wieża ciśnień z 1903 r.. Atrakcje turystyczne Odolanowa. Ciekawe miejsca Odolanowa, www.polskaniezwykla.pl [dostęp 2022-03-22].
  26. Odolanovia Odolanów – strona klubu, mlksodolanovia.futbolowo.pl [dostęp 2019-07-27].
  27. Miasta partnerskie, Gmina i Miasto Odolanów, odolanow.pl [dostęp 2018-06-16] (pol.).

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Greater Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Greater Poland Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.70 N
  • S: 51.05 N
  • W: 15.68 E
  • E: 19.19 E
WielkoPolska epoki Piastowskiej.jpg
Historyczna mapa Wielkopolski w epoce piastowskiej wykonana przez Dr. T. Szulca i zamieszczona w 4. tomie Kodeksu dyplomatycznego Wielkopolski
Decrease2.svg
Icon representing a decrease, consisting of a red-colored, down-pointing triangle.
Increase2.svg
Icon representing an increase, consisting of a green-colored, up-pointing triangle.
Odolanów train station 01.jpg
Autor: Bonvol, Licencja: CC BY-SA 3.0
Budynek stacji w Odolanowie (woj. wielkopolskie)
Obiekt zabytkowy.svg
Ikona ze wzoru znaku informacyjnego umieszczonego na zabytkach nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków w Polsce
Powiat ostrowski (województwo wielkopolskie) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa powiatu ostrowskiego, Polska
Odolanów kościół Marcina 01.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Odolanów, kościół par. p.w. św. Marcina, 1794-1776, 1912-1913
SM Odolanów Kościół św Barbary 2016 (18) ID 653761.jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY 3.0
Odolanów, kościół cmentarny, ob. par. p.w. św. Barbary, 1784, 1928
POL powiat ostrowski COA.svg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to WarX (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5

Author

  • real name: Artur Jan Fijałkowski
  • pl.wiki: WarX
  • commons: WarX
  • mail: [1]
  • jabber: WarX@jabber.org
  • irc: [2]
Odolanów (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Odolanów, Polska
POL Odolanów flag.svg
Flaga miasta i gminy Odolanów, woj. wielkopolskie
Odolonów układ urbanistyczny.JPG
Autor: Dawid Galus, Licencja: CC BY-SA 3.0 pl
Odolanów, układ urbanistyczny, XIV
SM Odolanów Kościół ewangelicki (2) ID 653762.jpg
Autor: Sławomir Milejski, Licencja: CC BY 3.0
Odolanów, kościół ewangelicki, 1770-1780