Odtrutka
Odtrutka, antidotum – substancja mająca zdolność neutralizacji lub zmniejszenia toksyczności trucizny. Jej działanie najczęściej polega na tworzeniu z trucizną niewchłanialnego lub mniej toksycznego związku chemicznego. Wyróżnia się odtrutki swoiste (skierowane przeciw konkretnej truciźnie) i nieswoiste (ogólne, na przykład mleko lub węgiel aktywny przy zatruciach doustnych).
W dawnej medycynie uważano, że może istnieć uniwersalna odtrutka. Zdolność taką przypisywano teriakowi[1].
Klasyfikacja odtrutek
Odtrutki swoiste (z przykładami)
- substancje przeprowadzające truciznę w związki nierozpuszczalne lub chelatowe. Wiążą się z trucizną obecną w ustroju, dezaktywując ją.
- wersenian dwusodowo-wapniowy – w zatruciach metalami ciężkimi
- dimerkaprol i penicylamina – w zatruciach niektórymi metalami
- reaktywatory – substancje normalizujące procesy metaboliczne, uwalniające zablokowany enzym przez wiązanie się z toksyną obecną w ustroju
- obidoksym – w zatruciach związkami fosfoorganicznymi w celu przywrócenia czynności acetylocholinoesterazy
- azotyn izoamylu – w zatruciach cyjankami powodują powstanie methemoglobiny i połączenie się z nią cyjanków, które tym samym oddysocjowują z zablokowanej oksydazy cytochromowej.
- wersenian dwukobaltowy – w zatruciach cyjanowodorem i cyjankami
- odtrutki witaminowe – w przypadkach zatruć substancjami, których działanie jest odwrotne do witamin
- witamina B6 w zatruciu izoniazydem
- witamina K w zatruciu pochodnymi kumaryn
- substancje blokujące przemiany metaboliczne trucizn (stosowane jeśli trujące są metabolity)
- etanol – w zatruciach alkoholem metylowym i glikolem etylenowym uniemożliwia powstanie toksycznych metabolitów (formaldehydu, kwasu mrówkowego, toksycznych pochodnych glikolu)
- substancje przyspieszające i ułatwiające metabolizm toksyn (stosowane, jeśli metabolity są nietoksyczne)
- N-acetylocysteina – w zatruciu paracetamolem
- tiosiarczan sodu – w zatruciach cyjankami
- związki redukujące – w przypadkach zatruć substancjami methemoglobinotwórczymi
- błękit metylenowy
- tionina
- antagonisty działania farmakologicznego trucizn. Działają przez zablokowanie receptorów, z którymi wiąże się trucizna.
- nalokson – w zatruciach opioidami
- flumazenil – w zatruciach benzodiazepinami
- atropina w zatruciach insektycydami fosforanoorganicznymi i innymi związkami fosforoorganicznymi
- penicylina krystaliczna – w zatruciach muchomorem sromotnikowym
- odtrutki swoiste oparte na działaniu przeciwciał.
- przeciwciała przeciw digoksynie i jadowi żmii
- surowica
Odtrutki nieswoiste:
- tlen – w zatruciach tlenkiem węgla, siarkowodorem
- węgiel aktywny (adsorbujący toksyny na swojej powierzchni)
- ciekła parafina
- mleko – w zatruciach substancjami żrącymi, metalami ciężkimi, czwartorzędowymi solami amoniowymi
- mocna herbata – w zatruciach alkaloidami i glikozydami nasercowymi
- skrobia – w zatruciach substancjami żrącymi, kwasami organicznymi i nieorganicznymi, jodyną
- białko jaj – w zatruciach substancjami żrącymi i metalami ciężkimi
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Wojciech Roeske , Teriak – lek dwudziestu wieków [pdf], „Wszechświat”, 10 (1969), 1965, s. 245-247 .
Bibliografia
- Witold Seńczuk red.: Toksykologia. Podręcznik dla studentów, lekarzy i farmaceutów. Wydanie IV. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2002. ISBN 83-200-2648-2.
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Media użyte na tej stronie
Redirect arrow, to be used in redirected articles in Wikipedias written from left to right. Without text.
The Star of Life, medical symbol used on some ambulances.
Star of Life was designed/created by a National Highway Traffic Safety Administration (US Gov) employee and is thus in the public domain.