Odznaczeni Orderem Orła Białego w latach 1939–1990

Order Orła Białego
	; Awers odznaki orderowej z 1921 roku
	; Baretka w latach 1921–1990

Odznaczeni Orderem Orła Białego w latach 1939–1990 – kawalerowie Orderu Orła Białego, którym został on przyznany na mocy postanowienia kolejnych Prezydentów Rzeczypospolitej Polskiej na Obczyźnie w latach 1939–1990, będących legalnymi sukcesorami prezydenta II RP Ignacego Mościckiego, zmuszonego do opuszczenia Polski po agresji niemiecko-sowieckiej na Polskę we wrześniu 1939 i okupacji całego terytorium Polski przez III Rzeszę i ZSRR. Każdy Prezydent RP na wychodźstwie był z urzędu również kawalerem tego orderu.

Rys historyczny

Ustanowiony w 1705 Order Orła Białego^[1] został odnowiony przez Sejm Rzeczypospolitej Polskiej w 1921 jako najwyższe odznaczenie państwowe Rzeczypospolitej Polskiej. Nadawany był w celu nagradzania znamienitych zasług zarówno cywilnych jak i wojskowych, położonych w czasie pokoju lub wojny dla chwały i pożytku Rzeczypospolitej. Mógł być przyznawany osobom, które istotnie i wybitnie przyczyniły się do odzyskania lub utrwalenia niepodległości i zjednoczenia Polski albo do jej rozkwitu, zarówno obywatelom polskim jak i cudzoziemcom, również pośmiertnie^[2]^[3]^[4].

1 września 1939 roku Polska została napadnięta przez hitlerowskie Niemcy. Zgodna z ustaleniami paktu Ribbentrop-Mołotow agresja sowiecka 17 września 1939 spowodowała opuszczenie kraju tego samego dnia przez prezydenta Ignacego Mościckiego, który przekroczył wraz z rządem granicę z Rumunią, gdzie w dwa dni potem został internowany i dnia 30 września złożył urząd, nominując uprzednio na swoje stanowisko przebywającego w Paryżu Władysława Raczkiewicza^[5]^[6].

Ponieważ ciągłość Państwa Polskiego nie została przerwana i kontynuowano nadawanie orderów i odznaczeń^[7], Order Orła Białego pozostał najważniejszym polskim odznaczeniem, chociaż nadawano go odtąd poza granicami kraju^[8]. Nie licząc kolejnych sześciu Prezydentów RP na Obczyźnie w latach 1939–1990 orderem tym odznaczono łącznie dziesięć osób, w tym czterech obcokrajowców i cztery osoby pośmiertnie. Jedynie dwóch Polaków uhonorowano tym orderem za życia: księcia Eustachego Kajetana Sapiehę i kardynała Władysława Rubina, który odznaczenie otrzymał na dwa miesiące przed śmiercią^[9]. Wykonaniem insygniów zajmowała się londyńska firma „Spink and Son Ltd.”^[10].

W okresie PRL order ten nie był przyznawany, nie przewidywała go ówczesna ustawa o orderach i odznaczeniach^[11]. W III RP został przywrócony na mocy nowej ustawy obowiązującej od 23 grudnia 1992^[12].

Statystyka odznaczeń

Liczba odznaczonych obejmuje Prezydentów RP^[9]

Prezydent (kawaler orderu)		Lata urzędowania	Liczba odznaczonych	Dane szczegółowe
Prezydent (kawaler orderu)		Lata urzędowania	Liczba odznaczonych	Polacy	Cudzoziemcy	Żyjącym	Pośmiertnie
1.	Władysław Raczkiewicz	1939–1947	5	3	2	3	2
2.	August Zaleski	1947–1972	6	4	2	4	2
3.	Stanisław Ostrowski	1972–1979	1	1	0	1	0
4.	Edward Bernard Raczyński	1979–1986	1	1	0	1	0
5.	Kazimierz Sabbat	1986–1989	1	1	0	1	0
6.	Ryszard Kaczorowski	1989–1990	2	2	0	2	0
Razem			16	12	4	12	4

Odznaczeni

Chronologicznie, numeracja od 1705 roku^[9]

Nr	Odznaczony		Profesja i funkcja	Postanowienie	Uwagi
1305.		Władysław Raczkiewicz	prawnik, polityk BBWR, prezydent Polski	30 września 1939	ex officio
1306.		Herman Lieberman	prawnik, polityk PPS, minister	21 października 1941^[13]	pośmiertnie
1307.		Manuel Ávila Camacho	wojskowy, prezydent Meksyku	grudzień 1942	obcokrajowiec
1308.		Władysław Sikorski	wojskowy, polityk SPD, premier	14 lipca 1943^[14]	pośmiertnie
1309.		Biszara al-Churi	prawnik, prezydent Libanu	17 października 1946	obcokrajowiec
1310.		August Zaleski	dyplomata, polityk BBWR, prezydent Polski	9 czerwca 1947	ex officio
1311.		Abd al-Ilah	wojskowy, emir, regent Iraku	20 października 1947^[15]	obcokrajowiec
1312.		Tadeusz Tomaszewski	prawnik, polityk PPS, premier	11 sierpnia 1950^[16]	pośmiertnie
1313.		Carlo Chiarlo	włoski kardynał, nuncjusz apostolski	20 lutego 1951^[17]	obcokrajowiec
1314.		Eustachy Sapieha	książę, polityk BBWR, dyplomata	7 sierpnia 1959^[18]	–
1315.		Michał Tadeusz Tokarzewski-Karaszewicz	wojskowy, twórca konspiracyjnej SZP	23 maja 1964	pośmiertnie
1316.		Stanisław Ostrowski	lekarz, polityk BBWR, prezydent Polski	9 kwietnia 1972	ex officio
1317.		Edward Bernard Raczyński	prawnik, dyplomata, prezydent Polski	8 kwietnia 1979	ex officio
1318.		Kazimierz Sabbat	przedsiębiorca, działacz polonijny, prezydent Polski	8 kwietnia 1986	ex officio
1319.		Ryszard Kaczorowski	księgowy, działacz polonijny, prezydent Polski	19 lipca 1989	ex officio
1320.	–	Władysław Rubin	duchowny, kardynał, działacz polonijny	30 września 1990	–

Zobacz też

Przypisy

↑ Krzysztof Filipow: Falerystyka polska XVII–XIX wieku. Białystok: Ośrodek Badań Historii Wojskowej, 2003, s. 43. ISBN 83-86232-46-3.
↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa – Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, s. 222.
↑ Kazimierz Sejda: Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1932, s. 13–19.
↑ Art. 1, 2 i 11 ustawy z dnia 4 lutego 1921 roku o ustanowieniu orderu „Orła Białego” (Dz.U. z 1921 r. nr 24, poz. 136).
↑ Andrzej Chojnowski: Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1992, s. 229. ISBN 83-04-03854-4
↑ Jacek Piotrowski (oprac.): Dzienniki czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939–1947. T. I. Wrocław: UWr, 2004, s. 13, 51. ISBN 83-229-2566-2.
↑ Zbigniew Krotke: Polski Krzyż Zasługi 1923–2000. Białystok-Lublin: PTN, 2010, s. 83. ISBN 978-83-896162-1-0.
↑ Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski: Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie. Warszawa: KAW, 1987, s. 110. ISBN 83-03-02143-5.
↑ ^a ^b ^c Marta Męclewska (oprac.): Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008. Zamek Królewski w Warszawie, 2008, s. 307–309. ISBN 978-83-7022-178-2.
↑ Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. Vademecum dla kolekcjonerów.. T. I. Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 305–310. ISBN 83-85571-00-7.
↑ Ustawa z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66).
↑ Art. 38 ustawy z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 2022 r. poz. 1031) oraz art. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451).
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 października 1941 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1941 r. Nr 7, str. 52)
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lipca 1943 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1943 r. Nr 8, str. 60)
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 października 1947 r. o nadaniu orderu „Orła Białego”
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 sierpnia 1950 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1950 r. Nr 1, str. 1)
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 lutego 1951 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1941 r. Nr 24, poz. 136)
↑ Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 sierpnia 1957 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1960 r. Nr 3)

Linki zewnętrzne

Krzysztof Filipow: Order Orła Białego. Białystok: Łuk, 1995. [dostęp 2015-09-19].
Dziennik Ustaw RP na Obczyźnie. eprints.hist.pl. [dostęp 2015-09-19].

[1] Krzysztof Filipow: Falerystyka polska XVII–XIX wieku. Białystok: Ośrodek Badań Historii Wojskowej, 2003, s. 43. ISBN 83-86232-46-3.

[ko-2] Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Przepisy obowiązujące posiadaczy orderów, odznaczeń, medali i odznak. Warszawa – Kraków: Główna Księgarnia Wojskowa, s. 222.

[3] Kazimierz Sejda: Ordery, odznaczenia i medale Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: 1932, s. 13–19.

[4] Art. 1, 2 i 11 ustawy z dnia 4 lutego 1921 roku o ustanowieniu orderu „Orła Białego” (Dz.U. z 1921 r. nr 24, poz. 136).

[5] Andrzej Chojnowski: Prezydenci i premierzy Drugiej Rzeczypospolitej. Wrocław – Warszawa – Kraków: Ossolineum, 1992, s. 229. ISBN 83-04-03854-4

[6] Jacek Piotrowski (oprac.): Dzienniki czynności Prezydenta RP Władysława Raczkiewicza 1939–1947. T. I. Wrocław: UWr, 2004, s. 13, 51. ISBN 83-229-2566-2.

[7] Zbigniew Krotke: Polski Krzyż Zasługi 1923–2000. Białystok-Lublin: PTN, 2010, s. 83. ISBN 978-83-896162-1-0.

[zp-8] Zbigniew Puchalski, Ireneusz J. Wojciechowski: Ordery i odznaczenia polskie i ich kawalerowie. Warszawa: KAW, 1987, s. 110. ISBN 83-03-02143-5.

[mm-9] Marta Męclewska (oprac.): Kawalerowie i statuty Orderu Orła Białego 1705–2008. Zamek Królewski w Warszawie, 2008, s. 307–309. ISBN 978-83-7022-178-2.

[so-10] Stefan Oberleitner: Polskie ordery, odznaczenia i niektóre wyróżnienia zaszczytne 1705–1990. Vademecum dla kolekcjonerów.. T. I. Zielona Góra: Kanion, 1992, s. 305–310. ISBN 83-85571-00-7.

[11] Ustawa z dnia 17 lutego 1960 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 1960 r. nr 10, poz. 66).

[12] Art. 38 ustawy z dnia 16 października 1992 r. o orderach i odznaczeniach (Dz.U. z 2022 r. poz. 1031) oraz art. 1 ustawy z dnia 16 października 1992 r. Przepisy wprowadzające ustawę o orderach i odznaczeniach, uchylające przepisy o tytułach honorowych oraz zmieniające niektóre ustawy (Dz.U. z 1992 r. nr 90, poz. 451).

[13] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 21 października 1941 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1941 r. Nr 7, str. 52)

[14] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 14 lipca 1943 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1943 r. Nr 8, str. 60)

[15] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 października 1947 r. o nadaniu orderu „Orła Białego”

[16] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 11 sierpnia 1950 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1950 r. Nr 1, str. 1)

[17] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 20 lutego 1951 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1941 r. Nr 24, poz. 136)

[18] Zarządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 7 sierpnia 1957 r. o nadaniu orderu „Orła Białego” (Dz.U.R.P. z 1960 r. Nr 3)

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]

[18]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne