Odznaka Honorowa za Zasługi dla Republiki Austrii

Odznaka Honorowa za Zasługi
dla Republiki Austrii
Ehrenzeichen für Verdienste
um die Republik Österreich

Awers wyższych stopni odznaczenia
Awers niższych stopni odznaczenia
Awers medali
Ustanowiono	2 kwietnia 1952
Dewiza	Für Verdienste um die Republik Österreich (Za Zasługi dla Republiki Austrii)

Odznaka Honorowa za Zasługi dla Republiki Austrii (niem. Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich) – najwyższe odznaczenie państwowe Republiki Austrii o randze orderu^[1].

Historia

Odznaka Honorowa za Zasługi (1922–1934)

Wielka Złota Odznaka Honorowa z Gwiazdą z 1922

Po rozpadzie Austro-Węgier, ustawą z 3 kwietnia 1919 wszystkie tytuły szlacheckie, ordery i odznaczenia zostały zniesione. Dopiero 4 listopada 1922 ustanowiono po raz pierwszy Odznakę Honorową za Zasługi dla Republiki Austrii^[2]. Jej podział na dziesięć klas potwierdzono rozporządzeniem z 23 lutego 1923:

• Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej (Großstern des Ehrenzeichens)
• Wielka Złota Odznaka Honorowa na Wstędze (Großes goldenes Ehrenzeichen am Bande),
• Wielka Złota Odznaka Honorowa z Gwiazdą (Großes goldenes Ehrenzeichen mit dem Stern)
• Wieka Złota Odznaka Honorowa (Großes goldenes Ehrenzeichen),
• Wielka Srebrna Odznaka Honorowa (Großes silbernes Ehrenzeichen),
• Złota Odznaka Honorowa (Goldenes Ehrenzeichen),
• Srebra Odznaka Honorowa (Silbernes Ehrenzeichen),
• Złoty Medal (Goldene Medaille),
• Wielki Srebrny Medal (Große silberne Medaille),
• Srebrny Medal (Silberne Medaille)^[3].

Kolejne rozporządzenia z 26 marca 1924, 2 kwietnia 1925, 9 października 1925 i 7 lipca 1926 ustaliły przeznaczenie w przypadku odznaczania wojskowych i zmieniły nazwy dwóch klas:

• Złoty Medal przemianowano na Złotą Odznakę Zasługi (Goldene Verdienstzeichen),
• Wielki Srebrny Medal przemianowano na Srebrną Odznakę Zasługi (Silberne Verdienstzeichen)^[3].

8 marca 1930 kolejne rozporządzenie dodało cztery nowe klasy:

• Wielka Odznaka Honorowa (Großes Ehrenzeichen),
• Złoty Medal (Goldene Medaille),
• Wielki Srebrny Medal (Große Silberne Medaille),
• Brązowy Medal (Bronzene Medaille)^[3],

Ostateczny podział wyglądał ja podział współczesny, z wyłączeniem Wielkiego Srebrnego Medalu, który dziś nie istnieje^[3].

Order Zasługi (1934–1938)

Krzyż Kawalerski Orderu Zasługi z 1934

Poprawka do konstytucji z 1934 zmieniła nazwę odznaczenia na Order Zasługi i zmieniła nazwy wszystkich klas, a 23 sierpnia 1935 dodano jeszcze jedną klasę, ustalając stateczny podział na siedemnaście klas:

• Wielka Gwiazda (Großstern),
• Krzyż Wielki I Klasy z Orłem (Großkreuz I.Klasse mit dem Adler) – dodany w 1935,
• Krzyż Wielki I Klasy (Großkreuz I.Klasse),
• Krzyż Wielki (Großkreuz),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą I Klasy (Komturkreuz I.Klasse mit dem Stern),
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą (Komturkreuz mit dem Stern),
• Krzyż Komandorski I Klasy (Komturkreuz I.Klasse),
• Krzyż Komandorski (Komturkreuz),
• Krzyż Oficerski (Offizierskreuz),
• Krzyż Kawalerski I Klasy (Ritterkreuz I.Klasse),
• Krzyż Kawalerski (Ritterkreuz),
• Złota Odznaka Zasługi (Goldenes Verdienstzeichen),
• Srebrna Odznaka Zasługi (Silbernes Verdienstzeichen),
• Złoty Medal Zasługi (Goldene Verdienstmedaille),
• Wielki Srebrny Medal Zasługi (Große Silberne Verdienstmedaille),
• Srebrny Medal Zasługi (Silberne Verdienstmedaille),
• Brązowy Medal Zasługi (Bronzene Verdienstmedaille)^[3].

Odznaka Honorowa za Zasługi (od 1952)

Odznaczenie to zostało ustanowione po raz drugi 2 kwietnia 1952 przez Radę Narodową Republiki Austrii. Jest nadawane obywatelom austriackim oraz obcokrajowcom za wybitne dokonania obywatelskie i zasługi dla republiki^[1]. Posiada 15 klas, które nadaje Prezydent Republiki.

Insygnia

Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii

Oznakę (godło) stanowi krzyż maltański pokryty czerwoną emalią, z białymi prążkami wzdłuż pionowych i poziomych ramion. Krzyż wieńczy orzeł jak w godle państwowym Republiki, otoczony dziewięcioma tarczami z herbami poszczególnych austriackich landów. Metalowe części oznak są złote lub srebrne, zależnie od stopnia. Oznaki krzyży zasługi mają taki sam kształt, lecz wykonane są w złotym lub srebrnym metalu bez emalii.

Gwiazdy orderowe dołączane do wyższych stopni odznaczenia są ośmiopromienne, z nałożonym na środek orłem. Wielka Gwiazda jest złota, gwiazdy pozostałych stopni – srebrne.

Wstążki lub wstęgi są czerwone z białymi paskami pośrodku i dwoma białymi prążkami wzdłuż brzegów. Wstążki lub wstęgi odznak złotych (z wyjątkiem wielkich wstęg) są białe z czerwonymi paskami po bokach.

Awers medalu przedstawia orła Republiki, otoczonego laurowym wieńcem z herbami austriackich landów. Na rewersie widnieje dewiza: „FÜR VERDIENSTE UM DIE REPUBLIK ÖSTERREICH”.

Podział odznaczenia

Nazewnictwo międzynarodowe i austriackie^[4], sposób noszenia^[5] i przeznaczenie najwyższych klas:

• Klasa Specjalna, Wielka Gwiazda (Sonderstufe, Großstern) – noszona na wielkiej wstędze przez prawe ramię, z gwiazdą na lewej piersi, nadawana wyłącznie głowom państw.
• Krzyż Wielki I Klasy, Wielka Złota Odznaka Honorowa na Wstędze (Großkreuz I.Klasse, Großes Goldenes Ehrenzeichen am Bande) – noszona na wielkiej wstędze przez prawe ramię, z gwiazdą na lewej piersi, nadawana głównie premierom, ministrom oraz szefom parlamentów.
• Krzyż Wielki II Klasy, Wielka Srebrna Odznaka Honorowa na Wstędze (Großkreuz II.Klasse, Großes Silbernes Ehrenzeichen am Bande) – noszona na wielkiej wstędze przez prawe ramię, z gwiazdą na lewej piersi, nadawana przeważnie ministrom i ambasadorom, z reguły kończącym misję dyplomatyczną w Austrii.
• Wielki Oficer I Klasy, Wielka Złota Odznaka Honorowa z Gwiazdą (Großoffizierskreuz I.Klasse, Großes Goldenes Ehrenzeichen mit dem Stern) – noszona na wstędze na szyi, z gwiazdą na lewej piersi.
• Wielki Oficer II Klasy, Wielka Srebrna Odznaka Honorowa z Gwiazdą (Großoffizierskreuz II.Klasse, Großes Silbernes Ehrenzeichen mit dem Stern) – noszona na wstędze na szyi, z gwiazdą na lewej piersi.
• Krzyż Komandorski I Klasy, Wielka Złota Odznaka Honorowa (Kommandeurskreuz I.Klasse, Großes Goldenes Ehrenzeichen) – noszona na wstędze na szyi.
• Krzyż Komandorski II Klasy, Wielka Srebrna Odznaka Honorowa (Kommandeurskreuz II.Klasse, Großes Silbernes Ehrenzeichen) – noszona na wstędze na szyi.
• Krzyż Oficerski, Wielka Odznaka Honorowa (Offizierskreuz, Großes Ehrenzeichen) – noszona na szpilce bez wstążki
• Krzyż Kawalerski I Klasy, Złota Odznaka Honorowa (Ritterkreuz I.Klasse, Goldenes Ehrenzeichen) – noszona na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Krzyż Kawalerski II Klasy, Srebrna Odznaka Honorowa (Ritterkreuz II.Klasse, Silbernes Ehrenzeichen) – noszona na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Odznaka Zasługi I Klasy, Złota Odznaka Zasługi (Verdienstzeichen I.Klasse, Goldenes Verdienstzeichen) – noszona na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Odznaka Zasługi II Klasy, Srebrna Odznaka Zasługi (Verdienstzeichen II.Klasse, Silbernes Verdienstzeichen) – noszona na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Medal I Klasy, Złoty Medal (Medaille I.Klasse, Goldene Medaille) – noszony na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Medal II Klasy, Srebrny Medal (Medaille II.Klasse, Silberne Medaille) – noszony na piersi na wstążce złożonej w trójkąt.
• Medal III Klasy, Brązowy Medal (Medaille III.Klasse, Bronzene Medaille) – noszony na piersi na wstążce złożonej w trójkąt, obecnie nie nadawany.

Baretki

Wielka Gwiazda Odznaki Honorowej	Wielka Złota Odznaka Honorowa na Wstędze	Wielka Srebrna Odznaka Honorowa na Wstędze	Wielka Złota Odznaka Honorowa z Gwiazdą	Wielka Srebrna Odznaka Honorowa z Gwiazdą
Wielka Złota Odznaka Honorowa	Wielka Srebrna Odznaka Honorowa	Wielka Odznaka Honorowa	Złota Odznaka Honorowa	Srebrna Odznaka Honorowa
Złota Odznaka Zasługi	Srebrna Odznaka Zasługi	Złoty Medal Zasługi	Srebrny Medal Zasługi	Brązowy Medal Zasługi

Medal za Ratowanie Ginących

Baretka Medalu za Ratowanie Ginących

Medal jest nadawany również jako nagroda za ratowanie życia (Lebensrettungsmedaille). Jest wówczas noszony na czerwonej wstążce z białymi prążkami wzdłuż brzegów, bez białego paska pośrodku. Ustanowiono początkowo dwa stopnie medalu za ratowanie życia (złoty i srebrny). W 1968 zniesiono stopień srebrny i obecnie nadawany jest wyłącznie w stopniu złotym. Oficjalna nazwa tego stopnia, to Złoty Medal Zasługi na Czerwonej Wstędze (Goldene Medaille am Roten Bande für Verdienste).

Odznaczeni

Odznaczeni Polacy (1954–2012)^[6]

• 1955 – Benedykt Askanas – Krzyż Komandorski I Klasy
• 1974 – Bolesław Bartoszek – Wielki Oficer I Klasy
• 1974 – Józef Czyrek – Wielki Oficer I Klasy
• 1974 – Stanisław Długosz – Wielki Oficer I Klasy
• 1974 – Ludwik Drecki – Krzyż Komandorski I Klasy
• 1974 – Wiesław Godziszewski – Krzyż Oficerski
• 1974 – Jan Górecki – Krzyż Komandorski I Klasy
• 1974 – Andrzej Hetmanek – Krzyż Oficerski
• 1974 – Tadeusz Zaremba – Krzyż Komandorski I Klasy
• 1977 – Zygmunt Drozda – Wielki Oficer II Klasy
• 1977 – Andrzej Górecki – Krzyż Oficerski
• 1978 – Jerzy Hańbowski – Krzyż Komandorski I Klasy
• 1979 – Jerzy Bafia – Krzyż Wielki I Klasy
• 1985 – Zygmunt Bielawski – Krzyż Kawalerski II Klasy
• 1986 – Tomasz Buda – Medal I Klasy
• 1995 – Władysław Bartoszewski – Krzyż Wielki I Klasy
• 1997 – Andrzej Zoll – Krzyż Wielki I Klasy
• 1998 – Jerzy Buzek – Krzyż Wielki I Klasy
• 1998 – Aleksander Kwaśniewski Klasa Specjalna
• 1998 – Jerzy Plusa – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 1999 – Bogusław Banaszak – Krzyż Oficerski
• 1999 – Jan Barcz – Krzyż Wielki I Klasy
• 1999 – Mieczysław Karczewski – Krzyż Oficerski
• 1999 – Stanisław Koprowski – Krzyż Oficerski
• 1999 – Irena Lipowicz – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2000 – Jacek Purchla – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2001 – Andrzej Gołaś – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2002 – Romuald Gelles – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2002 – Jan Krucina – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2002 – Franciszek Ziejka – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2003 – Mateusz Kujawa – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2003 – Andrzej Jeziorek – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2003 – Elżbieta Penderecka – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2003 – Krzysztof Penderecki – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2004 – Jacek Stanisław Buras – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2004 – Jolanta Charzewska-Miller – Odznaka Zasługi I Klasy
• 2004 – Maciej Formanowicz – Krzyż Kawalerski II Klasy
• 2004 – Ryszard Krauze – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2004 – Irena Poteracka-Noga – Odznaka Zasługi I Klasy
• 2004 – Henryk Skrzypiński – Krzyż Kawalerski II Klasy
• 2004 – Lubomira Zawadzka-Michalak – Odznaka Zasługi I Klasy
• 2005 – Teresa Konopka – Krzyż Kawalerski II Klasy
• 2005 – Dariusz Pawłoś – Krzyż Oficerski
• 2005 – Jerzy Sułek – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2006 – Maria Baron – Złota Odznaka Zasługi
• 2006 – Maria Chmielewska – Złota Odznaka Zasługi
• 2006 – Maria Dionizja Sollik – Złota Odznaka Zasługi
• 2006 – Renata Szopa – Złota Odznaka Zasługi
• 2007 – Wiesław Balcerak – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2007 – Bogusław Banaszak – Krzyż Komandorski I Klasy
• 2007 – Jarosław Drozd – Krzyż Komandorski II Klasy
• 2007 – Faustyna Krzeżymon – Medal I Klasy
• 2007 – Kazimierz Ławrynowicz – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2007 – Stanisław Leszczyński – Krzyż Oficerski
• 2007 – Wojciech Molenda – Medal I Klasy
• 2007 – Roman Pawlytta – Medal I Klasy
• 2007 – Leszek Mieczysław Polkowski – Krzyż Oficerski
• 2007 – Zbigniew Tomkowski – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2007 – Jan Wojciech Topolewski – Krzyż Oficerski
• 2009 – Stanisław Dziwisz – Krzyż Wielki I Klasy
• 2009 – Monika Wójcik-Bednarz – Krzyż Kawalerski II Klasy
• 2009 – Dalia Żminkowska – Krzyż Kawalerski I Klasy
• 2010 – Stefan Kaszyński – Krzyż Komandorski II Klasy
• 2010 – Jacek Majchrowski – Krzyż Komandorski II Klasy
• 2010 – Agnieszka Partridge – Odznaka Zasługi I Klasy
• 2011 – Antoni Szlagor – Krzyż Kawalerski I Klasy

Przypisy

Bibliografia

• Peter Diem, Die Symbole Österreichs, Kremayr & Scheriau, Wien 1995
• Paul Hieronymussen, Orders, Medals and Decorations of Britain and Europe in Colour, London 1978
• Walter A. Schwarz, Hab' die Ehre... 50 Jahre Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich 1952–2002 : Ausstellungskatalog, Wien 2002
• Ehrenzeichen (niem.). bundespraesident.at. [dostęp 2013-10-27]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-07-17)].
• Aufstellung aller durch den Bundespräsidenten verliehenen Ehrenzeichen für Verdienste um die Republik Österreich ab 1952 (lista odznaczonych 1952-2012)