Oficerskie sądy honorowe
Oficerskie sądy honorowe – orzekały w sprawie zatargów, nieporozumień i kolizji na tle dotyczącym honoru i godności oficerów Wojska Polskiego. Sędziowie OSH orzekali na podstawie oficerskich statutów honorowych i własnego sumienia. Członkowie składów orzekających byli wybierani samorządnie z grona oficerów kilku jednostek. Zazwyczaj byli to oficerowie cieszący się szczególnym zaufaniem i szacunkiem, lub po prostu najwyższym stopniem. Orzeczenia OSH były wiążące dla organów władzy wojskowej. Wg art. 27 Ustawy z 23 marca 1922 o podstawowych obowiązkach i prawach oficerów Wojsk Polskich pozbawienie stopnia możliwe było tylko w razie utraty obywatelstwa polskiego bądź w drodze prawomocnego wyroku sądowego lub w drodze prawomocnego orzeczenia OSH[1]. Oficer w trakcie postępowania przeciw sobie był wyłączony od prawa do awansu, zaś orzeczona kara zawieszenia w czynnościach nie była wliczana do okresu wymaganego dla awansu (art. 47). Istotą kar orzekanych przez OSH było uderzenie w poczucie godności oficera.
Oficerskie sądy honorowe w II Rzeczypospolitej
16 grudnia 1918 roku Naczelny Wódz Józef Piłsudski zatwierdził rozpatrzony i przyjęty przez Radę Wojskową „Statut oficerskich sądów honorowych w Wojsku Polskim”[2].
Zgodnie z Rozporządzeniem Prezydenta RP z 8 sierpnia 1927 r. w sprawie statutu oficerskich sądów honorowych OSH dzieliły się na:
- sądy honorowe dla oficerów młodszych – utworzone przy jednostkach z odpowiednio dużą liczbą oficerów młodszych.
- sądy honorowe dla oficerów sztabowych – utworzone przy Dowództwach Okręgów Korpusów i jednostkach wskazanych przez Ministra Spraw Wojskowych.
- sądy honorowe dla generałów – utworzony przy Ministerstwie Spraw Wojskowych
Poszczególne sądy podlegały nadzorowi dowódcy formacji przy której powstawały, oraz nadzorowi Ministerstwa Spraw Wojskowych. Podstawą wszczęcia postępowania był donos, lub prośba o skierowanie własnej sprawy do OSH. Sprawy rozpoznawane przed OSH dzielono w statystykach na
- Czyny hańbiące o charakterze przeciwpaństwowym i antypatriotycznym
- Czyny hańbiące z chęci zysku materialnego lub moralnego
- Czyny hańbiące z poczucia braku dyscypliny
- Czyny hańbiące z braku poczucia koleżeństwa
- Czyny hańbiące z braku poczucia godności osobistej
- Czyny hańbiące na tle stosunków z kobietami
Zasadą postępowania była ustność i tajność. Podstawowym środkiem dowodowym były przesłuchania świadków. Kary jakie można było orzekać to:
- nagana
- surowa nagana
- wykluczenie z korpusu oficerskiego
Oficer ukarany surową naganą w ciągu 14 dni od jej ogłoszenia nie miał prawa uczęszczać do kasyna i utrzymywać kontaktów towarzyskich[3]. Kara wykluczenia z korpusu oficerskiego wymagała dla ważności zatwierdzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej jako Najwyższego Zwierzchnika Sił Zbrojnych[4], co stanowiło zaprzeczenie niezależności Oficerskich Sądów Honorowych. Pomimo to karę tę stosowano względnie często. Wykluczonego oficera usuwano z wojskowej służby zawodowej i uważano za honorowo zdyskwalifikowanego. Tracił on również wszystkie stopnie oficerskie oraz prawa emerytalne[3]. W 1921 przeprowadzono 674 rozprawy, w 1923 r. wykluczono z korpusu oficerskiego 106 oficerów, a w pierwszym półroczu 1926 13 oficerów. W latach 1928-1929 OSH przeprowadziły ponad 400 rozpraw[5]. Od orzeczenia OSH skazany oficer mógł wnieść odwołanie. Uczestniczenie w orzekaniu w Oficerskich Sądach Honorowych i kierowanie do nich spraw i donosów cieszyło się sporą popularnością wśród oficerów na co zwracano uwagę nawet w oficjalnych rozkazach Sztabu Generalnego. Wybory do kompletów orzekających odbywały się w każdym sądzie corocznie.
Przypisy
- ↑ Dz.U. z 1922 r. nr 32, poz. 256
- ↑ Dziennik Rozkazów Wojskowych Nr 67 z 17 czerwca 1919 roku, poz. 2154. Treść z komentarzem: mjr Artur Ganczarski, Ochrona czci w wojsku polskim Lublin 1919 s. 45 – 82; z uwzględnieniem późniejszych zmian: Ludomir Brzostowski, Statut Oficerskich Sądów Honorowych w wojsku polskiem Warszawa 1925.
- ↑ a b Kusiak 1992 ↓, s. 254.
- ↑ Wg art. 20 § 1 d) Dekretu z 12 marca 1937 o służbie wojskowej oficerów (Dz.U. z 1937 r. nr 20, poz. 128) Oficera pozbawia się stopnia i skreśla z ewidencji oficerów z mocy samego prawa w przypadkach [...] zatwierdzenia przez Prezydenta Rzeczypospolitej prawomocnego orzeczenia oficerskiego sądu honorowego, orzekającego karę wykluczenia z korpusu oficerskiego. Art. 19 § 2 postanawiał, że w przypadkach mniejszej wagi Minister Spraw Wojskowych w czasie pokoju a Naczelny Wódz w czasie wojny może uznać, że wdrożenie postępowania karno-sądowego bądź honorowego nie stanowi przeszkody do mianowania oficera.
- ↑ Tamże, s. 255
Bibliografia
- Rozporządzenie Prezydenta RP z 8 sierpnia 1927 r. w sprawie statutu oficerskich sądów honorowych (Dz.U. z 1927 r. nr 93, poz. 834)
- Dziennik Rozkazów MSWojsk Nr. 33, poz. 396 Rozkaz Wykonawczy Ministra Spraw Wojskowych z 24 listopada 1927 r. do rozporządzenia Prezydenta RP z 8 sierpnia 1927 r.
- Dz.U. 1945 Nr. 37 poz. 217 – 219 Dekrety z 26 czerwca 1945 : Statut Oficerskich Sądów Honorowych Wojska Polskiego, Statut koleżeńskich sądów szeregowych Wojska Polskiego oraz Wojskowe przepisy dyscyplinarne
- Rozkaz Szefa Sztabu Generalnego L. Dz. 2403/K.P.Tj. z 3.VII.1924 (CAW.I.303.5.218)
- Wyciąg z rozkazu M.S.Wojsk. Sztab Generalny Oddział V, Warszawa 30.VI.1924 L.16608/V.E.24 "Okresowe wykazy oficerów pozbawionych stopni oficerskich" (CAW.I.340.10.28)
- Franciszek Kusiak: Życie codzienne oficerów Drugiej Rzeczypospolitej. Warszawa 1992: Państwowy Instytut Wydawniczy, s. 254-257. ISBN 83-06-02202-5.
- Korpus oficerski II RP w świetle wybranych regulacji prawnych
- Grzegorz Kulka, Zatarg honorowy w świetle Statutu Oficerskich Sądów Honorowych w okresie II RP, Prawo a zwyczaj w wojsku czyli historia niedoszłego Oficerskiego Kodeksu Honorowego z 1925 r.
- Stanisław Milewski Pojedynki na wokandzie cz. 1, cz. 2
- Postanowienie Sądu Najwyższego z 2013. 05. 21