Oględów

Ten artykuł od 2013-02 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Oględów

wieś
(c) EwaRóża, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Województwo	świętokrzyskie
Powiat	staszowski
Gmina	Staszów
Liczba ludności (20)	516[1]
Strefa numeracyjna	15
Kod pocztowy	28-200[2]
Tablice rejestracyjne	TSZ
SIMC	0807530[3]
Położenie na mapie gminy Staszów Oględów
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Oględów
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego Oględów
Położenie na mapie powiatu staszowskiego Oględów
50°33′54″N 21°07′21″E/50,565000 21,122500

Pomnik poświęcony mieszkańcom Oględowa poległym w czasie okupacji niemieckiej.

Oględów – wieś w Polsce położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie staszowskim, w gminie Staszów^[3][4].

Oględów liczy 402 mieszkańców i ok. 150 domów.

Do 1954 roku istniała gmina Oględów. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa tarnobrzeskiego.

Dawne części wsi – obiekty fizjograficzne

W latach 70. ubiegłego wieku przyporządkowano i opracowano spis lokalnych części integralnych dla Oględowa zawarty w tabeli 1.

Tabela 1. Wykaz urzędowych nazw miejscowych i obiektów fizjograficznych^[5]

Nazwa wsi – miasta	Nazwy części wsi – miasta	Nazwy obiektów fizjograficznych – charakter obiektu
I. Gromada KUROZWĘKI
Oględów	Gliny Górki Kamienie Krzewiny Nowa Wieś Podstawie Półanki Stara Wieś Zielonka	Chrusty – las Góry – pole , łąka Gliny – pole Granice – pole Kamienie – pole Krzewiny – pole Ogrody – pole Płósy – pole Podstawie – pole Półanki – pole Szady Kierz – pastwisko Świetliczki – pole, wzniesienie, wąwóz Trukawka – staw Zagrody – pole Zagumnie – pole Zatoki – pole Zielonka – pole

Historia

Inicjator i autor kroniki zatytułowanej Wieś Oględów i Ochotnicza Straż Pożarna w Oględowie w historii, opowiadaniach i bieżących zapisach kronikarskich, podaje za prof. Piekosińskim, że nazwa wsi Oględów wywodzi się od nazwy założyciela, która brzmiała prawdopodobnie „Oględ”.

Z dokładnej analizy dziejów regionu wynika, że na terenie obecnego Oględowa kilka drewnianych domków stało już w X-XI wieku, za czasów pierwszego właściciela ziem staszowskich, jakim był Stasz Kmiotko, o którym wspomina Jan Długosz. Niewiele wiadomo o losach mieszkańców wsi w momencie napadu Tatarów na pobliską miejscowość Staszówek (dawna nazwa Staszowa), której mieszkańców wymordowano, paląc przy tym drewniany kościółek. Prawdopodobnie ludność Oględowa nie ucierpiała z tego powodu w dużym stopniu, a ranga wydarzeń, jakie później tam miały miejsce, świadczy o znaczeniu tej osady dla miejscowości okolicznych. W 1252 r. Bolesław Wstydliwy zwołał w Oględowie wiec senatorski, w którym sam uczestniczył, podobny wiec odbył się tutaj w 1256 r. W 1357 r., rozstrzygnięto spór o granice dóbr pomiędzy posiadłościami staszowskimi Staszka i Andrzeja a posiadłościami kurozwęckimi podkomorzego sandomierskiego Dobiesława. Na dworze w Oględowie odbywały się zjazdy możnych-wojewodów i kasztelanów. Był tam również gród, kasztelania i ośrodek administracyjny, a także nieopodal, młyn Oględowski. W roku 1417 miał miejsce spór o granice pomiędzy kolejnymi właścicielami.

W XVI w. były w Oględowie gospodarstwa kmiece – 51 łanów, komornicy, młyn, dwie karczmy i folwark. Z ustnych przekazów wiadomo, ze oględowscy chłopi odrabiali pańszczyznę, a w momentach kryzysowych wyjeżdżali także do Saksonii do sezonowych prac rolnych. „Wyjazdy na saksy”, czasem przeradzały się w „wyjazd na pobaby”, czyli – kandydatki na żony.

Wieś położona w powiecie sandomierskim województwa sandomierskiego wraz z folwarkiem wchodziła w 1662 roku w skład majętności rytwiańskiej Łukasza Opalińskiego^[6].

W 1827 roku w Oględowie w 41 domach mieszkało 320 osób^[7]. Hrabia Adam Potocki zniósł pańszczyznę w 1848 r., ale włościanie nadal byli zobowiązani oddawać dziedzicowi czynsz.

Właścicielami wsi i folwarku Oględów ^[8] do czasu uwłaszczenia chłopów w 1864 roku były po Wojciechu Jastrzębcu następujące rody: Kurozwęckich, Łaskich, Tęczyńskich, Opalińskich, Lubomirskich^[9], Sieniawskich, Denhoffów, Czartoryskich i Potockich. Artur Potocki był ostatnim właścicielem folwarku w Oględowie, który około 1890 roku został rozparcelowany i sprzedany niemieckim kolonistom, choć sam proces napływu niemieckich kolonistów zaczął się przed 1855 rokiem. Niemcy wyjechali po sprzedaniu swoich gospodarstw przed wybuchem I wojny światowej.

W 1911 roku założone zostało Stowarzyszenie Spożywcze mające sklep w Oględowie^[10]. Gmina w Oględowie istniała już przed 1815 rokiem i przetrwała do września 1954 r., choć siedziba urzędu gminnego z budynku folwarcznego przeniesiona została do Koniemłot^[11][12]. Mieszkańcy Oględowa zawszy czynnie włączali się w wydarzenia patriotyczne. Przynajmniej dwaj mieszkańcy Oględowa brali udział w powstaniu styczniowym – obaj nosili nazwisko Żaczek.

Podczas przemarszu 1 Brygady Legionów przez ziemię oględowską w 1915 roku w budynku należącym do rodziny Skalskich zatrzymał się Józef Piłsudski. W tym czasie w Oględowie był też Kosma Lenczowski kapelan legionowy^[13]. W 1936 roku wmurowano w ścianę budynku tablice z napisem

Budynek został zniszczony w czasie II wojny światowej, jednak na jego miejscu wybudowano nowy, zachowując pierwotna ścianę z tablicą^[14].

W 1917 r. powstała w Oględowie komórka Polskiej Organizacji Wojskowej – konspiracyjnej organizacji niepodległościowej. Aby ukryć działalność, a jednocześnie spełniać cele szkoleniowe POW, postanowiono założyć Ochotniczą Straż Pożarną w Oględowie. Szkoła powstała w Oględowie w 1815 r. jako tzw. szkoła początkowa, w której nauczano w jęz. rosyjskim, a dzieci chłopskie uczyły się zwykle przez czas dwóch, trzech zim. W oględowskiej szkole uczyli między innymi: p.Ździebko, Bolesław i Józefa Bedrarscy, Zygmunt Myśliwiec, Halina Markowska, Antoni i Jadwiga Banasiewicz, Kazimiera Płatos, Zygfryda Rodzoch. Nowy budynek szkolny wybudowano w 1914 r., a w 1955 r. dobudowano druga część. W latach 1918–1939 była to już szkoła podstawowa z pięcioma klasami (funkcjonowała do 1992 r.). W budynku szkoły obecnie funkcjonuje kaplica, przedszkole i świetlica wiejska. Spośród mieszkańców Oględowa wielu zdobyło wykształcenie mimo trudnych warunków materialnych. Jak pisze A. Banasiewicz we wspomnianym artykule „Jego mieszkańców cechowała wyższa niż przeciętna okolicznych wsi świadomość społeczna i z Oględowa wywodziło się stosunkowo dużo inteligencji”. W okresie międzywojennym np. Franciszek Błasiński – pedagog i społecznik oględowski organizował przedstawienia teatralne z udziałem miejscowych aktorów.

Do I wojny światowej Oględów miał duże i średnie gospodarstwa rolne, ale w latach 1918–1939 uległy one rozdrobnieniu a ludność zubożeniu. Wielu pracowało w rzemiośle, chałupniczo świadcząc usługi dla zakładów głównie żydowskich, lub wyjeżdżali za granice – część do Ameryki.

Mieszkańcy Oględowa zaangażowali byli w działalność ruchu ludowego. Już przed I wojną światową istniała grupa ludowa „Zaranie” a w okresie dwudziestolecia międzywojennego mieszkańcy działali w Stronnictwie Ludowym. Wiciarzem czyli członkiem Związku Młodzieży Wiejskiej RP Wici był Stefan Wojtaś zamieszkały w Oględowie^[15], a organizatorami struktur Polskiego Stronnictwa Ludowego Wyzwolenie byli: Jan Jakubik, Andrzej Maj, Wincenty Adwent i Jan Myśliwiec^[16]. Franciszek Błasiński nauczyciel z Oględowa wybrany został do składu zarządu powiatowego Polskiego Stronnictwa Ludowego Piast^[17]. W 1932 roku w czasie uroczystości związanych z otrzymaniem sztandaru SL we wsi miała miejsce manifestacja polityczna^[18].

W czasie II wojny światowej wielu mężczyzn wstąpiło w struktury ruchu oporu i prowadziło działalność konspiracyjną, przede wszystkim w oddziale Batalionów Chłopskich, zorganizowanym przez Aleksandra Liszaja ps. Tomczyk. Jan Maj został komendantem gminnym BCh gm. Oględów, wchodzącego w skład obwodu Stopnica^[19].

W czasie prowadzonej w 1944 roku przez Niemców pacyfikacji wsi zabitych zostało kilka osób, spaliły się też dwie stodoły należące do Jana Słomki i Józefa Strojnego, które były przechowalnią broni oraz amunicji. Aresztowanych 17 mężczyzn wywieziono do Ostrowca Świętokrzyskiego, gdzie zostali rozstrzelani^[20].

W okolicy wsi Oględów miał miejsce chrzest bojowy czołgów Tygrys Królewski, użytych przez Niemców pierwszy raz na froncie wschodnim^[21]. Zamaskowany czołg T-34-85 dowodzony przez Aleksandra Oskina wspierany przez pluton piechoty, zniszczył z ukrycia 3 niemieckie czołgi Tygrysy Królewskie stanowiące szpice kolumny a czwarty uszkodził^[22].

16 października 1983 r. odznaczono wieś Oględów „Krzyżem Walecznych” za „czyny męstwa i odwagi mieszkańców wykazane w walkach z hitlerowskim okupantem”. Na budynku szkoły w 1985 r. umieszczono tablice pamiątkową z napisem „1895 Wincentemu Witosowi, organizatorowi wieców ludowych w Oględowie w 90-ta rocznice powstania Ruchu Ludowego – Koło ZSL. 1985”.

Ochotnicza Straż Pożarna

Powstałą Ochotniczą Straż Pożarną w Oględowie władze austriackie zalegalizowały 8 maja 1917 roku. Jej pierwszym naczelnikiem został Jan Myśliwiec a pierwszym prezesem Franciszek Błasiński^[23]. Pierwszą ręczną sikawkę zakupiono w 1918 r. z funduszy zebranych na wiejskiej zabawie z loterią fantową. W 1918 roku strażacy rozbrajali Austriaków, a wielu wstąpiło do tworzonego wojska polskiego.

Pierwszą remizą strażacką wybudowano w latach 1919–1920, potem dokupiono z zarobionych pieniędzy (ze sprzedaży zboża zasianego na gromadzkim pastwisku) kolejna sikawkę i mundury. W latach 1923-1924 straż miała już sztandar ufundowany przez dwa małżeństwa oględowskie, w 1925-1926 r. wóz rekwizytowy, a w 1935 r. – nową remizę strażacką. Po II wojnie światowej kwitło życie strażackie, został ufundowany przez mieszkańców sztandar, wóz rekwizytowy (stare uległy zniszczeniu w czasie działań wojennych), a po 1951 r. zakupiono już moto-pompę.

W 1957 r. wybudowano nowa remizę, a w 1975 r. otrzymano strażacki samochód bojowy od dyrekcji kopalni węgla kamiennego „Wieczorek”. Otwarcia nowego „Domu Strażaka” w Oględowie dokonano 5 czerwca 1983 r. W 1998 r. otrzymali nowoczesny, uniwersalny samochód bojowy TATRA. Zawsze niezwykle uroczyście obchodzono kolejne rocznice powstania straży, które stawały się wydarzeniem ogólnospołecznym wsi z udziałem władz gminnych i powiatowych.

Często w zawodach rejonowych pożarniczych Oględowska Straż zajmowała czołowe miejsca. OSP w Oględowie uzyskała w 1991 r. Dyplom Uznania od Zarządu Wojewódzkiego za 75-letnią chlubną i ofiarną działalność w zaszczytnej i społecznej służbie pożarnej”, a w 1992 r. Złoty Medal – od Prezydium Zarządu Głównego za zasługi dla Pożarnictwa a od ministra Spraw Wewnętrznych „wyraz najwyższego uznania oraz serdeczne podziękowanie za ofiarność i poświęcenie „podczas gaszenia pożarów w czasie suszy w 1992 roku”.

Przypisy

Bibliografia

• Kaczmarek Leon (red. nauk. zeszytu), Taszycki Witold (red. nauk. wyd.): Urzędowe Nazwy miejscowości i obiektów fizjograficznych. 33. Powiat staszowski województwo kieleckie. Komisja ustalania nazw miejscowości i obiektów fizjograficznych (do użytku służbowego). Z: 33. Warszawa: Urząd Rady Ministrów. Biuro do Spraw Prezydiów Rad Nadzorczych, 1970.

Linki zewnętrzne

• Oględów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 405 .
• Oględów, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 401 .