Ognica promieniopłetwa

Ognica promieniopłetwa

Pterois radiata[1]
Cuvier, 1829
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Nadrząd	kolcopłetwe
Rząd	skorpenokształtne
Podrząd	Scorpaenoidei
Rodzina	skorpenowate
Rodzaj	Pterois
Gatunek	Pterois radiata
Synonimy
Pteropterus radiata (Cuvier, 1829) Pteropterus radiatus (Cuvier, 1829) Scorpaena barffi (Curtiss, 1944) Pterois vittata (Sauvage, 1878)
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[2]
najmniejszej troski

Ognica promieniopłetwa^[3], skrzydlica promieniopłetwa^[4] (Pterois radiata) – gatunek morskiej ryby skorpenokształtnej z rodziny skorpenowatych (Scorpaenidae)^[5].

Taksonomia

Ilustracja opublikowana w trzecim tomie „Andrew Garrett’s Fische der Südsee” z 1873; A – ognica promieniopłetwa, B – Scorpaenodes guamensis, C – Centropyge bispinosa

Gatunek po raz pierwszy opisał naukowo francuski zoolog Georges Cuvier w 1829 w pracy zatytułowanej „Histoire naturelle des poissons”. Miejsce typowe – Tahiti w archipelagu Wysp Towarzystwa (Polinezja Francuska). Neotyp znajduje się w zbiorach Muzeum Historii Naturalnej w Chicago. Obecnie (stan 2019) ryba ta klasyfikowana jest w rodzaju Pterois w rodzinie ryb skorpenowatych^[5]. Nazwa rodzajowa pochodzi z języka greckiego – pteron (πτερον) oznacza skrzydło lub płetwę^[6].

Występowanie

Jest to gatunek morski. Występuje w zwrotnikowych wodach Indo-Pacyfiku, od Sodwana Bay (Południowa Afryka) i Morza Czerwonego na zachodzie po Wyspy Towarzystwa na wschodzie oraz od japońskiego archipelagu Riukiu na północy po Nową Kaledonię na południu (32°N–30°S). Obserwacje z Maskarenów są niepewne i z dużym prawdopodobieństwem odnoszą się do ognicy rogatej (Pterois antennata). W podziale na regiony rybołówstwa FAO (ang. FAO Major Fishing Areas) gatunek notowany w regionach zachodniego (nr regionu 51) i wschodniego (57) Oceanu Indyjskiego, a także północno-zachodniego (61), środkowo-zachodniego (71) i środkowo-wschodniego (77) Pacyfiku^[6].

Bytuje w płytkich wodach, w okolicach raf koralowych, głównie skalistych, na głębokości do 30 m^[6][2], zwykle jednak 3–20 p.p.m^[2]. Jest powszechny w całym regionie wód indo-pacyficznych^[2].

Morfologia

Ognica promieniopłetwa w pobliżu skalistej rafy w Morzu Czerwonym

Osiąga maksymalnie 24 cm długości całkowitej (TL), przeważnie 20 TL. Ma dużą głowę, wielkości około trzeciej części ciała^[6]; otwór gębowy głęboki^[7]. Wymiary przykładowego osobnika (13,2 cm TL) w odniesieniu do długości całkowitej: długość standardowa – 78,5%, długość ogonowa – 52,5%, długość przedgrzbietowa – 21,7%, długość przedpiersiowa – 27,9%, głębokość ciała – 31,0%, długość głowy – 30,1%; średnica oka – 18,2% długości głowy. Występuje jedna płetwa grzbietowa z 12–13 kolcami i 10–12 promieniami miękkimi^[6], wyraźnie przedzielona wcięciem na przednią część ciernistą i tylną miękką z jednym kolcem^[7]. Zaobserwowano różnice w liczbie promieni płetwy grzbietowej pomiędzy różnymi populacjami w Oceanie Spokojnym^[8]. Występuje jedna płetwa odbytowa z 3 kolcami i 5–6 promieniami miękkimi. Płetwy piersiowe są duże, z 16–17 charakterystycznymi, nitkowymi, palczastymi, jasnymi promieniami miękkimi^[6][7]. W płetwie brzusznej występuje jeden cierń^[7].

Ubarwienie od czerwonawego do brązowawego, z 5–6 szerokimi, ciemnymi pasami oddzielonymi jasnymi liniami^[6].

Zachowanie

Żywi się przede wszystkim małymi krabami i krewetkami, m.in. Stenopus hispidus. U podstawy promieni ciernistych płetwy grzbietowej zlokalizowane są gruczoły jadowe. Ukłucia są bardzo bolesne, odczuwalne natychmiastowo, ból jest pulsujący^[6][9][10]. W bardzo krótkim czasie (kilka minut) może objąć całą kończynę. Jad zachowuje swoje toksyczne właściwości do kilku dni po śmierci ryby^[10]. Ognica promieniopłetwa nie należy jednak do gatunków agresywnych^[11].

Ochrona

Od 2016 Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) na podstawie oceny z marca 2015 uznaje ognicę promieniopłetwą za gatunek najmniejszej troski (ang. least concern – LC). Nie istnieją żadne szczególne środki ochronne. Zasięg jej występowania może pokrywać się z niektórymi morskimi obszarami chronionymi. Trend populacji jest nieznany^[2].

Znaczenie gospodarcze

Gatunek handlowy, popularny wśród akwarystów. Nie odnotowano z tego powodu żadnych negatywnych skutków dla liczebności globalnej populacji^[2]. W zbiorach muzealnych na całym świecie – w tych, których rekordy zbierane są w projekcie FishNet – według stanu na czerwiec 2019 zgromadzonych było 336 okazów tej ryby^[12].

Przypisy