Ogród Krasińskich w Warszawie

Ogród Krasińskich w Warszawie

nr rej. 256/3 z 1.07.1965
Ogród Krasińskich
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Miejscowość	Warszawa
Dzielnica	Śródmieście
Powierzchnia	11,8 ha
Data założenia	1676
Projektant	Franciszek Szanior
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ogród Krasińskich w Warszawie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ogród Krasińskich w Warszawie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ogród Krasińskich w Warszawie
52°14′52″N 21°00′07″E/52,247778 21,001944
Strona internetowa

Ogród Krasińskich w Warszawie – zabytkowy park miejski w Warszawie, w Śródmieściu, na Muranowie, znajdujący się między ulicami Świętojerską, Andersa, Starymi Nalewkami, Długą i placem Krasińskich.

Historia

Początki

Ogród Krasińskich został założony w stylu barokowym w roku 1676, jako część założenia ogrodowo-pałacowego znanego jako pałac Krasińskich, wzniesionego dla wojewody płockiego Jana Dobrogosta Krasińskiego. Początkowo jego powierzchnia wynosiła 3,4 ha i do czasu założenia Ogrodu Saskiego był to największy park warszawski.

Po zakupie w 1765 przez państwo nieruchomości na siedzibę Komisji Skarbu Koronnego, 1 kwietnia 1768 park został udostępniony do użytku publicznego^[1]. Od tamtej pory przechodził on wiele zmian, z których prace z lat 1891–1895 według projektu głównego ogrodnika Warszawy Franciszka Szaniora nadały mu zachowany do dziś styl krajobrazowy. W XIX wieku działał w sąsiedztwie ogrodu w pałacu Dückerta Zakład Wód Mineralnych Sztucznych, założony w 1824 przez 3 wspólników: Henryka Spiessa, Samuela Elsnera i Jana Żelazowskiego oraz Ignacego Lesińskiego i Ferdynanda Ulbrichta. W latach 1790-1883 do pałacu Krasińskich przylegał także budynek Teatru Narodowego.

Wieczorem 29 listopada 1830 powstańcy listopadowi stoczyli na zachodnich krańcach ogrodu zwycięską walkę z Pułkiem Wołyńskim, co pozwoliło im zdobyć pobliski Arsenał wraz ze składowaną tam bronią. Miejsce starcia zbrojnego jest dziś oznaczone głazem pamiątkowym (przy chodniku oddzielającym ogród od ul. gen. Andersa).

W czasie II wojny światowej teren parku znalazł się na zewnątrz żydowskiego getta, a od strony ulicy Świętojerskiej i dzisiejszej Bohaterów Getta przebiegała jego granica. Park, podobnie jak i pałac, ucierpiały w czasie powstania warszawskiego, walczył tu m.in. powstańczy batalion Chrobry I. Po wojnie obszar parku powiększono do 11,8 ha, włączając w granice parku m.in. tereny sąsiadujących z parkiem, a nieodbudowanych ze zniszczeń wojennych budynków.

Okres powojenny

W 1965 roku ogród, wraz z bramą od dawnych Nalewek, został wpisany do rejestru zabytków pod numerem 256/3. W tym samym czasie do rejestru wpisano pałac (numer 256/2) i założenie architektoniczne placu Krasińskich (numer 256/1) wraz z dwiema studniami (pozycja 258)^[2]. Wśród najstarszych okazów drzew w parku, pochodzących z końca XIX wieku, na uwagę zasługują m.in. miłorząb dwuklapowy, orzech czarny, leszczyna turecka i skrzydłorzech kaukaski.

W drugiej połowie XX w. i na początku XXI w. park ulegał samoistnym procesom, które powodowały odbieganie od pierwotnej koncepcji^[3], jednocześnie jednak zwiększały jego wartość przyrodniczą. Dzięki licznej obecności starych drzew i skupisk krzewów na początku 2. dekady XXI w. na terenie ogrodu w okresie letnim gniazdowało 27–29 gatunków ptaków, a podobna liczba gatunków zimowała^[4]. Wśród obiektów architektury ogrodowej na uwagę zasługuje staw ze sztuczną kaskadą (Staw w Ogrodzie Krasińskich), klomb na osi pałacu czy nowoczesny plac zabaw.

W sierpniu 1989 w miejscu północnego budynku Pasażu Simonsa odsłonięto pomnik upamiętniający żołnierzy batalionu „Chrobry I”, którzy zginęli w tym miejscu w czasie powstania warszawskiego^[5].

W latach 2013–2014 w północnej części parku przeprowadzono prace archeologiczne w poszukiwaniu archiwum Bundu. W tym celu odsłonięto piwnice kamienic pod przedwojennymi adresami Świętojerska 38 i 40. Archiwum nie odnaleziono, jednak natrafiono m.in. na kości ludzkie, przedmioty codziennego użytku (naczynia, sztućce i ubrania) i relikty zakładów rzemieślniczych, co dostarczyło cennych informacji na temat warunków życia w okupowanej Warszawie^[6].

Rewitalizacja

W 2011 zorganizowano konkurs na rewitalizację ogrodu, którą przeprowadził stołeczny Zarząd Terenów Publicznych kierowany przez Renatę Kaznowską^[7]. Zdecydowano się na odtworzenie koncepcji z XIX w., choć wizja ponownego ogrodzenia parku i wycinki części drzew wzbudziła kontrowersje^[3][8]. W 2012 odnowiono zabytkową bramę^[9], pod koniec roku wycięto 337 drzew (co stanowiło ok. ⅓ dotychczasowej ich liczby). Zdaniem wykonawców projektu i zarządców parku większość z nich wycięto ze względów zdrowotnych, a pozostałe ze względów kompozycyjnych^[3][10]. Argumentacja ta nie przekonała wielu zwolenników bardziej naturalnego charakteru parku, którzy zorganizowali akcję protestacyjną^[3]. Wśród protestujących znaleźli się ci mieszkańcy okolic parku, w tym celebryci, którzy wycinkę uznali za zbyt dużą^[3], wsparci przez naukowców wskazujących na straty przyrodnicze^[4]. Według nich zarówno rozmiar, jak i tempo przebudowy drzewostanu, prowadzący do gwałtownej jego redukcji, spowoduje spadek jego różnorodności biologicznej (zwłaszcza w zakresie ptaków, ssaków i bezkręgowców), osłabienie wartości w zakresie bilansu tlenu i dwutlenku węgla^[4], a także wartości w zakresie geografii krajobrazu^[3]. Kwestionowany był również sens przywracania koncepcji sprzed wieku^[4]. Zwolennicy rewitalizacji przywoływali natomiast zabytkowy charakter parku^[10].

W trakcie prac rewitalizacyjnych odkryto ceglane elementy, prawdopodobnie pozostałości XIX-wiecznego pałacu Badenich. Prasa ujawniła, że rewitalizację prowadzono bez uprzednich badań archeologicznych, mimo że zalecały je Krajowy Ośrodek Badań i Dokumentacji Zabytków i Stołeczny Konserwator Zabytków^[11].

Otoczenie

W zachodniej części parku, od strony dawnej ulicy Nalewki, znajduje się częściowo zachowana barokowa brama i fragment ogrodzenia, od strony wschodniej zaś pałac Krasińskich (obecnie własność Biblioteki Narodowej) oraz gmach Sądu Najwyższego (1996–1999). Po zachodniej stronie parku znajduje się budynek Arsenału Królewskiego z Państwowym Muzeum Archeologicznym oraz pomnik Bohaterów Walk pod Monte Cassino (odsłonięty w 1999).

Galeria

• 

  Pałac Krasińskich - elewacja od strony placu przed I wojną światową

• 

  Ogród Krasińskich – akwarela Mariana Trzebińskiego (1927)

• 

  Brama ogrodu od strony ul. Nalewki w okresie międzywojennym

• 

  Pałac Krasińskich, elewacja od strony ogrodu

• 

  (c) Robert Wielgórski, CC BY 3.0

  Widok na staw parkowy przed rewitalizacją (2010)

• 

  Staw po rewitalizacji

• 

  (c) Robert Wielgórski, CC BY-SA 3.0

  Placyk przed bramą ogrodu

• 

  Ogród Krasińskich jesienią

Przypisy

Bibliografia

• Zakład Wód Mineralnych Sztucznych przy ogrodzie Krasińskich w Warszawie, Dr H. Skimbrowicz, Tygodnik Ilustrowany, Nr. 31, rok 1868.

Linki zewnętrzne

• Ogród Krasińskich na stronach Urzędu m.st. Warszawy