Ogród Zoobotaniczny w Toruniu

Ogród Zoobotaniczny w Toruniu

nr rej. A/1596 z 25 lipca 2011 (wpis obszarowy)
Jesień 2018
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Miejscowość	Toruń
Adres	Ulica Bydgoska 7
Powierzchnia	3,81 ha[1]
Założono	1797 (ogród botaniczny) 1965 (ogród zoobotaniczny)
Liczba zwierząt	260
Położenie na mapie Torunia Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Ogród Zoobotaniczny w Toruniu
53°00′32,1″N 18°35′25,7″E/53,008917 18,590472
Strona internetowa

Kamień pamiątkowy upamiętniający założyciela ogrodu Johanna Gottlieba Schultza

Wejście do ogrodu

Symbol ogrodu zoobotanicznego – niedźwiedź himalajski na wybiegu

Woliery kotowatych

Wnętrze Ptaszarni

Ogród Zoobotaniczny w Toruniu – niewielki (3,81 hektara) ogród botaniczny, a od 1965 również zoologiczny w Toruniu^[2].

W 2011 roku ogród został objęty ochroną konserwatorską jako element historycznego układu urbanistycznego Bydgoskiego Przedmieścia i Rybaków^[3].

Lokalizacja

Ogród znajduje się w zachodniej części miasta, w dzielnicy Rybaki, przy ulicy Bydgoskiej 7, w sąsiedztwie Pałacu Ślubów oraz Willi Rosochowicza.

Historia

W drugiej połowie XVII wieku na terenie obecnego Ogrodu Zoobotanicznego znajdował się dworek z budynkami gospodarczymi i dużym ogrodem, który z powodu zadłużenia przeszedł w ręce Rady Miasta. W 1797 cały teren został wykupiony przez doktora medycyny Johanna Gottlieba Schultza^[2], który zaczął nasadzenia zmierzające do przekształcenia terenu w ogród botaniczny. Właściciel starał się nadać ogrodowi charakter sentymentalny, wzniósł wiele budowli wodnych (mostki, śluzy) oraz ogrodowych (altany, ptaszarnia, cieplarnia i dom ogrodnika). Zakupiony teren uporządkował, sprowadził nań wiele gatunków drzew i roślinności. Posadził na nim wiele okazałych i rzadko spotykanych okazów roślin europejskich, dając początek ogrodowi botanicznemu.

Po śmierci Schultza majątek, zgodnie z jego wolą, został przekazany Królewskiemu Gimnazjum w Toruniu^[2]. Do XIX wieku posiadłość zarządzana była przez ogrodników, jednak podupadła na początku XX wieku z powodu szybkiej urbanizacji miasta, szczególnie Bydgoskiego Przedmieścia. Po I wojnie światowej ogród podupadł i częściowo był dziko zarośnięty. Pomimo starań władz Torunia nie udało się wtedy zrewitalizować Ogrodu.

Duży rozkwit przeszedł w okresie II Rzeczypospolitej po 1920, kiedy przejęły go władze Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Mikołaja Kopernika w Toruniu, które gruntownie odnowiły teren. Do 1933 zbudowano nowe ścieżki i wybiegi oraz zasadzono setki roślin.

W początkowym okresie Polski Ludowej, aż do lat 60. XX wieku, ogród posiadał słabą opiekę. Od 1953 zarządzał nim Dom Harcerza (później Młodzieżowy Dom Kultury w Toruniu). Od 1965, dzięki na stałe zamieszkałemu w Argentynie Arnbertowi Sadeckiemu, do Ogrodu zaczęto sprowadzać zwierzęta^[2]. Zbudowano woliery i wybiegi. Sprowadzono między innymi lamy, papugi ary i jaka tybetańskiego. Od lat 70. XX wieku ogród jest stale otwarty dla zwiedzających.

Do początku lat 90. XX wieku sprowadzano kolejne zwierzęta, między innymi małpy, jenoty, arui i papugi. Od 1993 Ogród Zoobotaniczny otrzymuje dofinansowanie z budżetu Miasta Torunia. W latach 90. XX wieku udostępniono Mini Zoo dla dzieci, gdzie można pobawić się ze zwierzętami w małych wolierach.

W październiku 2013 zakończono prace związane z realizacją projektu „Rewitalizacja elementów Ogrodu Zoobotanicznego na Bydgoskim Przedmieściu w Toruniu”, prowadzonego z udziałem funduszy Unii Europejskiej i miejskich. Ogród doposażono w elementy małej architektury (ławki i kosze na śmieci), zainstalowano nowe elementy placu zabaw, powstała wiata dydaktyczna z zielonym dachem obsianym trawą, nowo wybudowana fontanna oraz teren do niej przylegający obsadzony niską roślinnością. Na zrekultywowanym stawie usypano wyspę i domek dla lemurów, a od strony głównego wejścia do Ogrodu tuż przy wodzie powstał pomost widokowy, z którego można obserwować zwierzęta na wyspie. W ramach projektu, za Ptaszarnią, powstał także „Ogród zmysłów” w stylu wiejskim, w którym znajdują się pachnące rośliny zielne uprawiane niegdyś na obszarach wiejskich^[4].

Zabudowę Ogrodu wpisano do gminnej ewidencji zabytków (nr 1320)^[5].

Pieczę nad zielenią w Ogrodzie sprawuje Biuro Ogrodnika Miejskiego^[6].

Charakterystyka

Obecnie ogród zajmuje powierzchnię 3,81 hektara o dość urozmaiconej morfologii, znajduje się tu jeden staw. W ogrodzie zgromadzono 55 gatunków drzew, 24 gatunki krzewów i około 50 gatunków zwierząt. Do zgromadzonych tu zwierząt należą niedźwiedzie, surykatki, lemury, muflony, lamy, rysie, jaki, małpy, strusie, jeżozwierze, mundżaki chińskie, kangury Bennetta, gorale długoogoniaste, arui, alpaki, osły, kozy bezoarowe a także zbiór gadów i płazów (herpetarium) oraz ptactwa eksponowanego w ptaszarni i na wybiegach. Ogród posiada dużą kolekcję papug.

W ogrodzie jest jedenaście drzew – pomników przyrody ożywionej, w tym: platan klonolistny (pierśnica – 422 cm, wysokość – 25 m), sosna czarna (pierśnica – 234 cm, wysokość – 17 m), dąb szypułkowy (pierśnica – 324 cm, wysokość 27,5 m), miłorząb dwuklapowy (pierśnica – 171 cm, wysokość 15 m), buk zwyczajny (pierśnica – 279 cm, wysokość 15 m) oraz leszczyna turecka (pierśnica – 232 cm, wysokość 9 m).

Poza wybiegami dla zwierząt oraz bogatą kolekcją botaniczną ogród posiada także:

• ptaszarnię,
• herpetarium,
• staw, fontannę i sadzawki,
• „Mini Zoo” dla dzieci.

Zabytki i pomniki na terenie ogrodu

• zabytkowy dworek z XVIII wieku, zbudowany na średniowiecznych fundamentach (prawdopodobnie krzyżackiej wieży obserwacyjnej). Według jednej z legend w miejscu dworku miała się niegdyś znajdować świątynia Wenery, postawiona przez rzymskiego legionistę Thorundusa – legendarnego założyciela Torunia,
• zabytkowa drewniana willa Laegnera z unikalną polichromowaną boazerią z 1900, przeniesiona w 2002 z dzielnicy Mokre z ulicy Kościuszki 73 i odrestaurowana^[7],
• głaz narzutowy z napisem upamiętniającym twórcę ogrodu Johanna Gottlieba Schultza, z charakterystyczną figurką ptaka oraz grobowiec Schultza.

Działania edukacyjne i kulturalne

Poza oglądaniem okazów fauny i flory Ogród oferuje inne działania edukacyjne i kulturalne:

• Ośrodek Edukacji Przyrodniczo-Ekologicznej
• festyny z okazji Dnia Dziecka
• wystawy o tematyce przyrodniczej i ekologicznej
• Wystawa Fotografii Przyrodniczej „Toruń w obiektywie”
• dzień wiosny
• mini-stadnina koni i kucyków, możliwość jazdy.

Toruński ogród odwiedza rocznie około 100 tysięcy osób. W ostatnich latach występuje znaczny wzrost liczby odwiedzin. Toruński ogród zoobotaniczny jest jednym z nielicznych ogrodów w kraju położonych w centrum miasta (500 metrów od toruńskiej Starówki).

Wyróżnienia

W sierpniu 2007 zapisano toruński Ogród Zoobotaniczny do prestiżowego Europejskiego Stowarzyszenia Ogrodów Zoologicznych i Akwariów (EAZA), skupiającego poza Toruniem także 10 innych ogrodów, spełniających normy i wymogi EAZA – w Poznaniu, Wrocławiu, Płocku, Warszawie, Opolu, Gdańsku, Łodzi, Krakowie, Chorzowie i Zamościu.

Dyrektorzy

Przypisy

Bibliografia

• H. Ciemiecka, B. Gęsińska, M. Makowski: Przewodnik. Ogród Zoobotaniczny w Toruniu (wydawnictwo bez daty, nabyte w toruńskim zoo w 2010, ostatnia data w nim to 2008).
• Ogród Zoobotaniczny w Toruniu