Ogród w Wilanowie

Ogród w Wilanowie

Pałac w Wilanowie otoczony ogrodem
Państwo	Polska
Miejscowość	Warszawa
Dzielnica	Wilanów
Powierzchnia	24 ha
Data założenia	2. połowa XVII wieku
Położenie na mapie Warszawy (c) Mfloryan at pl.wikipedia, CC BY 2.5 Ogród w Wilanowie
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ogród w Wilanowie
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Ogród w Wilanowie
52°09′58″N 21°05′29″E/52,166111 21,091389
Strona internetowa

Ogród w Wilanowie (znany także jako park Wilanowski) – ogród wchodzący w skład zespołu pałacowo-parkowego w warszawskim Wilanowie, znajdujący się obok pierwotnie podmiejskiej rezydencji króla Jana III Sobieskiego.

Zajmuje powierzchnię 45 ha (razem z Jeziorem Wilanowskim i Kanałem Sobieskiego). Jest to część obszaru podległego Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie, obejmującego ogółem 89 ha.

Opis założenia

Oranżeria

Widok na fragment ogrodu przed Pałacem w Wilanowie

Rzeźby figuralne w pałacowych ogrodach

Od XIII wieku w pobliżu budynku Oranżerii znajdował się cmentarz, który był użytkowany do nabycia Wilanowa przez Jana III Sobieskiego^[1].

Ogród powstał razem z pałacem wilanowskim w 2 połowie XVII wieku i został skomponowany względem wspólnej osi.

Centralna część założenia nawiązuje do form renesansowych i barokowych. Posiada charakter ogrodu włoskiego. Dwa poziomy tego ogrodu przedzielone są ceglanym murem i połączone schodkami usytuowanymi na głównej osi pałacu, ozdobionymi kamienną balustradą ozdobioną rzeźbami- alegoriami czterech pór roku oraz czterech etapów miłości: Lęk, Pocałunek, Zobojętnienie i Zwada. Ich autorem jest rzeźbiarz Johann Chrisostomus Redler. Pod schodami znajduje się sztuczna grota. Górny taras ogrodu ozdabiały do połowy XVIII wieku murowane altanki o zielono-złotych dachach.

Boskiety ogrodowe Pałacu w Wilanowie

Ogród z czasów Sobieskiego był znacznie mniejszy niż obecnie. Dopiero kolejni właściciele Wilanowa rozszerzyli ten obszar i przekomponowali niektóre jego fragmenty. Zniszczenia wojenne spowodowały zły stan parku i dopiero prace konserwacyjne pod nadzorem Gerarda Ciołka w latach 1948–1950 i 1960–1965 przywróciły mu świetność^[2]. Podczas prac konserwatorskich podjęto się rekonstrukcji barokowego układu dróg i alejek. Za czasów Sobieskiego taras pałacowy zdobiły pozłacane rzeźby przedstawiające bogów olimpijskich, obecnie są to rzeźby postaci mitologicznych z poł. XVIII wieku sprowadzone z Brzezinki pod Oleśnicą na Śląsku^[2].

Na pałacowym tarasie powstał bogaty parter o układzie geometrycznym o bukszpanowych obwódkach otaczających trawniki, fontanny i kwiatowe kompozycje. W ogrodzie dolnym poza równie pięknymi parterami znajdują się strzyżone szpalery drzew i liczne okazy starodrzewu składające się głównie ze starych okazów grabów, lip, jesionów, topól nadwiślańskich, z domieszką wiązów. Do jeziora Wilanowskiego prowadzą dukty poprowadzone skośnie i prostopadle, tworząc charakterystyczne osie widokowe i prześwity.

Inne części

(c) Mister No, CC BY 3.0

Neogotycki budynek stacji pomp, (proj. Henryk Marconi)

Oprócz położonego centralnie ogrodu włoskiego, ogrody wilanowskie składają się także z takich części jak:

• Ogród Różany w typie giardino segreto, proj. Bolesława Podczaszyńskiego dla Augusta i Aleksandry Potockich z ok. 1850 roku
• park angielsko-chiński, proj. Szymon Bogumił Zug dla Izabeli Lubomirskiej
• ogród przy północnym skrzydle z Gajem Akademosa; w 1852 ustawiono tam pomniki Franciszka Karpińskiego i Jana Kochanowskiego dłuta Jakuba Tatarkiewicza^[3]
• 2-częściowy ogród przy Oranżerii
• romantyczny park angielski, 1799–1821, z inicjatywy Stanisława Kostki Potockiego
• budynek Pompowni, 1852, proj. Henryk Marconi
• neogotycka brama po drugiej stronie jeziora w osi pałacu, 1846, proj. Henryk Marconi

Współczesność

Kamienny sarkofag Stanisława Kostki Potockiego

Obecnie neogotycka brama, podobnie jak cała strona parku po drugiej stronie jeziora Wilanowskiego znajduje się poza ogrodzonymi granicami Ogrodów, podobnie jak i inne pozostałości po romantycznym parku Morysin (nazwanym tak na cześć Maurycego Eustachego Potockiego), który pełnił rolę rekreacyjno-wypoczynkową dla właścicieli pałacu i ich gości do 1939 r., kiedy to zaczęła się jego dewastacja. Duża część tego założenia objęta jest rezerwatem o tej samej nazwie.

Park wilanowski i park Morysin w 1945 zostały włączone do Muzeum Narodowego w Warszawie, a od 1995 są własnością Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie.

W 1965 r. park został wpisany do rejestru zabytków województwa warszawskiego, w 1994 r. został uznany na mocy zarządzenia Prezydenta RP za część Warszawy – pomnika historii.

Koncepcja parku w stylu angielskim, z wykorzystaniem walorów wodnych otoczenia, w XIX wieku zjednała temu założeniu sławę jednego z najpiękniejszych ogrodów wodnych w Europie. W dawnej przypałacowej ujeżdżalni mieści się obecnie Muzeum Plakatu, w Oranżerii zaś mieściła się do 2002 r. ekspozycja rzemiosła artystycznego.

Obecny widok parku zawdzięczamy rekonstrukcji z lat 50. XX wieku dokonanej według projektu Gerarda Ciołka. Park od kilku lat znajduje się w trakcie rewitalizacji, w trakcie której na terenie ogrodów prowadzone były też wykopaliska archeologiczne.

W parku wilanowskim, w rejonie Stawu Południowego, znajduje się kamienny sarkofag ku czci Stanisława Kostki Potockiego, przeniesiony po II wojnie światowej ze zdewastowanego założenia parkowego Gucin Gaj.

W związku z pandemią COVID-19 w marcu 2020, jeszcze przed wprowadzeniem od 1 kwietnia przez rząd Mateusza Morawieckiego zakazu korzystania z terenów zieleni^[4], park został zamknięty do odwołania^[5]. Został ponownie otwarty po uchyleniu zakazu przez rząd 20 kwietnia 2020^[6].

Przypisy

Bibliografia

• Park na stronach Muzeum Pałacu Króla Jana III w Wilanowie

Linki zewnętrzne

• Ogród w badaniach archeologicznych cz. I oraz cz. II