Ogrody Królewskie na Wawelu

Ogrody Królewskie
Obiekt zabytkowy nr rej. A-7 (nr rej. Wzgórza Wawelskiego)
Ilustracja
Widok dolnej części ogrodów w kierunku północnym. W tle – zabytki Starego Miasta.
Państwo

 Polska

Miejscowość

Wawel, Kraków

Adres

Kraków, Wawel 4

Data założenia

1536
2005 (odtworzenie)

Położenie na mapie Starego Miasta w Krakowie
Mapa konturowa Starego Miasta w Krakowie, na dole znajduje się punkt z opisem „Ogrody Królewskie”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa małopolskiego
Mapa konturowa województwa małopolskiego, blisko centrum na lewo u góry znajduje się punkt z opisem „Ogrody Królewskie”
Położenie na mapie Krakowa
Mapa konturowa Krakowa, blisko centrum na lewo znajduje się punkt z opisem „Ogrody Królewskie”
Ziemia50°03′16,6″N 19°56′14,7″E/50,054611 19,937417

Ogrody Królewskie – trasa turystyczna na Wawelu otwarta w 2005 roku. Prace archeologiczne na tym terenie rozpoczęły się w latach 90. XX wieku.

Archeolodzy z dokumentów i zachowanych inwentarzy zamkowych wiedzieli, że między wschodnim skrzydłem zamku a murem obronnym istniały od XVI wieku ogrody królewskie. Tworzenie ich zaczęło się prawdopodobnie po pożarze wschodniego skrzydła zamku w 1536 roku. Ogród stanowiły krzyżujące się chodniki z cegieł starannie ułożonych na zaprawie, a powstałe pomiędzy nimi kwatery wypełniane były czarną ziemią. W specjalnych dębowych skrzyniach hodowano lecznicze zioła i przyprawy. Poniżej ogrodu królowej Bony znajdował się ogród jej męża króla Zygmunta I Starego, który miał charakter wypoczynkowy. Znajdowała się na jego terenie altana zwana „Rajem”, a rachunki zamkowe wspominają o istnieniu winnicy i ptaszarni. W ogrodzie króla, w pobliżu gotyckiego muru obronnego odkryli archeolodzy świetnie zachowany kilkumetrowej długości odcinek „drogi królewskiej” ułożonej z cegły prowadzącej niegdyś do królewskiej łaźni. To dziś najstarsza ceglana renesansowa droga w Polsce.

Ogrody królewskie, chociaż za czasów Wazów zaniedbywane, przetrwały na Wawelu dwa stulecia. Podczas potopu szwedzkiego zniszczono królewską łaźnię. Dalsze zniszczenia spowodowała przebudowa fortyfikacji w XVIII wieku. Ostatecznie jednak zdewastowane zostały podczas zaborów w XIX wieku przez Austriaków, mających na Wawelu swoje koszary wojskowe. Pierwsze plany rekonstrukcji ogrodów na Wawelu pojawiły się w okresie międzywojennym. W czasie II wojny światowej generał-gubernator Hans Frank na ich terenie posiadał korty tenisowe.

Podczas II wojny wybudowano w tym rejonie basen przeciwpożarowy, czasem uważany błędnie za osobisty basen Hansa Franka[1]

Obecnie prowadzone prace i udostępniona dla turystów ekspozycja ma na celu jak najwierniejsze odtworzenie wyglądu ogrodów z czasu ich powstania, czyli z okresu renesansu. Korzystając z przekazów historycznych i na podstawie prac archeologicznych udało się bardzo wiernie odtworzyć wygląd ogrodów na dwóch tarasach. Na trzecim, dolnym tarasie nadal prowadzone są jeszcze badania archeologiczne. W dębowych skrzyniach jak dawniej pojawiły się zioła i przyprawy. W niewielkich kwaterach utworzonych przez układ ceglanych chodników posadzono rośliny sięgające swoim rodowodem XVI wieku i pojawiające się w historycznych wawelskich przekazach. Przy zrekonstruowanej pergoli posadzono winorośl oraz starą sprowadzaną do Polski od około 1600 roku odmianę róży francuskiej, której odtworzenia podjęła się jedyna w Polsce szkółka ratująca historyczne odmiany roślin mieszcząca się w Inowrocławiu. W okazałych ceramicznych donicach posadzono oleandry, fuksje i kasje. Wszystko to tworzy unikatowy przykład niewielkiego przyprawowo-wypoczynkowego renesansowego ogrodu królewskiego. Dyrekcja i opiekunowie ogrodu obiecują, że roślinność ogrodu sukcesywnie będzie uzupełniana o kolejne gatunki historycznych odmian roślin uprawianych w XV i XVI wieku.

Galeria

Przypisy

  1. Ogrody zamku na Wawelu, Odbudowa Rekonstrukcją Pogania [dostęp 2022-05-24] (pol.).

Bibliografia

  • Katarzyna Bik, Raj rozkoszy ziemskich, „Gazeta Wyborcza”, 16 lipca 2004.
  • Agata Seweryn, Historyczne Ogrody Królewskie na Wawelu, „Dziennik Polski”, 23 listopada 2005.

Media użyte na tej stronie

Lesser Poland Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
  • N: 50.59 N
  • S: 49.07 N
  • W: 18.92 E
  • E: 21.55 E
Kraków location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Mapa lokacyjna miasta Kraków. Punkty graniczne mapy:
  • N: 50.15 N
  • S: 49.95 N
  • W: 19.76 E
  • E: 20.26 E
Distinctive emblem for cultural property.svg
Blue Shield - the Distinctive emblem for the Protection of Cultural Property. The distinctive emblem is a protective symbol used during armed conflicts. Its use is restricted under international law.
Green pog.svg
Shiny green button/marker widget.
OgrodyKrólewskie-CzęśćDolna-WidokNaPołudnie-Wawel-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ogrody Królewskie na Wawelu. Część dolna. Widok na południe. 2016
Krakow Center - basic map.svg
Autor: RaNo, Licencja: CC BY-SA 4.0
Old town in Krakow - basic map
OgrodyKrólewskie-CzęśćDolna-WidokNaPółnoc-WTleStareMiasto-Wawel-POL, Kraków.jpg
Autor: Mach240390, Licencja: CC BY 4.0
Ogrody Królewskie na Wawelu. Część dolna. Widok na północ. W tle Stare Miasto. 2016
Ogrody królewskie na Wawelu.mp3
Autor: Właścicielem autorskich praw majątkowych jest Zamek Królewski na Wawelu - Państwowe Zbiory Sztuki., Licencja: CC BY-SA 4.0
Rozmowa z Katarzyną Żółciak o ogrodach królewskich na Wawelu.

Podkast dla Wikipedii serii Zamek Królewski na Wawelu zrealizowany w Wikiprojekcie Glam Wiki we współpracy z Zamkiem Królewskim na Wawelu.

Projekt został zrealizowany z dotacji Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w programie “Kultura dostępna online”