Ogrodzieniec (województwo warmińsko-mazurskie)

Ogrodzieniec

osada
Pałac Paula von Hindenburga w roku 1928
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	iławski
Gmina	Kisielice
Liczba ludności (2022)	271[1]
Strefa numeracyjna	55
Kod pocztowy	14-220[2]
Tablice rejestracyjne	NIL
SIMC	0150923
Położenie na mapie gminy Kisielice Ogrodzieniec
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Ogrodzieniec
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Ogrodzieniec
Położenie na mapie powiatu iławskiego Ogrodzieniec
53°36′12,7″N 19°18′44,0″E/53,603528 19,312222

Pałac w Neudeck w roku 1860, litografia autorstwa Alexandra Dunckera

Ogrodzieniec (niem. Neudeck) – osada w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie iławskim, w gminie Kisielice. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie elbląskim.

W Ogrodzieńcu zmarł prezydent Republiki Weimarskiej Paul von Hindenburg. Znajdują się tu również ruiny pałacu Hindenburga oraz dom w którym kiedyś była szkoła i mieszkała służba prezydenta.

Historia

Niemiecka nazwa Neudeck pochodzi prawdopodobnie od pruskiego "Najdekai". Na podstawie zachowanego przywileju kapituły pomezańskiej wiadomo, że osada została założona w 1230 roku przez niejakiego Albrechta, który uzyskał cztery lata wolnizny na zagospodarowanie się. W tym samym dokumencie sołtysowi Albrechtowi karczmę (dziedziczną), wolną od czynszu i szarwarku. W 1343 r. kapituła pomezańska wystawiła odnowiony przywilej lokacyjny. W czasie wojny z 1414 r. wieś została doszczętnie zniszczona. W trakcie wojny trzynastoletniej Ogrodzieniec został prawie całkowicie zniszczony. Musiał długo podnosić po tym upadku jeśli źródła w roku 1545^[3] wymieniają tylko dwóch mieszkańców wioski. Niedługo później wieś stała się majątkiem ziemskim i przeszła w posiadanie rodu Polenzów. Na początku XVIII w. wieś była we władaniu rodziny Beneckendorfów-Hindenburgów.

W 1789 r. Ogrodzieniec był wsią szlachecką z folwarkiem Wola i liczył 24 domy. W 1885 r. areał majątku wraz z folwarkiem wynosił 901 ha, w tym 568 ha ziemi ornej, 118 ha łąk i 138 ha lasów. W latach 1895-1905 obszar majątku wynosił 892,4 ha. Do 1934 r. wieś była własnością feldmarszałka i prezydenta Rzeszy - Hindenburga, którego syn - generał porucznik Oskar von Beneckendorf und von Hindenburg - był ostatnim właścicielem tych dóbr. W 1945 r. pałac Hindenburga został splądrowany przez żołnierzy Armii Czerwonej i podpalony. Wieś stała się częścią Polski według Umowy Poczdamskiej tego samego roku. Ruiny pałacu rozebrano około 1950.

W 1973 r. osada (majątek) Ogrodzieniec należał administracyjnie do gromady Jędrychowo, poczta Jędrychowo, powiat iławski.

Demografia

• 1817: 22 domy, 233 mieszkańców
• 1831: 22 domy, 294 mieszkańców
• 1864: 18 domów, 272 mieszkańców
• 1871: 17 domów, 303 mieszkańców
• 1885: 17 domów, 217 mieszkańców
• 1895: 13 domów, 190 mieszkańców
• 1905: 12 domów, 180 mieszkańców

Bibliografia

• Ernst Heinrich Kneschke, Neues allgemeines deutsches Adels-Lexicon, Band I., Leipzig 1846, Nachdruck, ISBN 3-487-04549-4
• Hans Graf von Lehndorff, Ostpreußisches Tagebuch, München 1972 (Taschenausgabe 2003), ISBN 3-423-30094-9
• Wolfgang Weßling, „Hindenburg, Neudeck und die deutsche Wirtschaft. Tatsachen und Zusammenhänge einer 'Affäre'“. In: Vierteljahresschrift für Sozial- und Wirtschaftsgeschichte, 64. Band, Heft 1 (1977), S.41-73.
• Iława. Z dziejów miasta i powiatu., Pojezierze, Olsztyn 1972, 471 str.

Przypisy

Zobacz też

• Ogrodzieniec
• Material zu Gut Neudeck. zlb.de. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-06-12)]. in der Sammlung Duncker der Zentral- und Landesbibliothek Berlin (PDF; 225 kB)