Ohar

Ohar

Tadorna tadorna[1]
(Linnaeus, 1758)
Samiec
Samica
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	blaszkodziobe
Rodzina	kaczkowate
Podrodzina	kaczki
Plemię	Tadornini
Rodzaj	Tadorna
Gatunek	ohar
Synonimy
Anas tadorna Linnaeus, 1758[2]
Kategoria zagrożenia (CKGZ)[3]
najmniejszej troski
Zasięg występowania
w sezonie lęgowym      siedliska całoroczne      zimowiska

Ohar^[4], podgorzelec^[5], kaczka norowa^[5] (Tadorna tadorna) – gatunek średniego, przeważnie wędrownego ptaka wodnego z rodziny kaczkowatych (Anatidae). Nie jest zagrożony wyginięciem. Nie wyróżnia się podgatunków^[6].

Występowanie

Zamieszkuje Eurazję: wybrzeża Morza Północnego, Bałtyku i Morza Śródziemnego oraz pas od Morza Czarnego do północno-wschodnich Chin. W krajach na zachodnie i południu Europy oraz na Bliskim Wschodzie ohar jest ptakiem przeważnie osiadłym, w pozostałej części zasięgu – wędrownym. Zimuje w zachodniej i południowej Europie nad Morzem Śródziemnym, w północnej Afryce, na Bliskim Wschodzie, subkontynencie indyjskim i we wschodnich Chinach. Latem, podczas pierzenia, największe stada spotyka się na wybrzeżu Morza Północnego między ujściami Łaby i Wezery.

W Polsce skrajnie nielicznie gniazduje na wybrzeżu oraz w dolinach największych rzek, w tym Wisły i dolnej Odry wraz z przyujściowym odcinkiem Warty^[7]. Dawniej gniazdował tylko na wybrzeżu, pierwsze lęgi w głębi kraju stwierdzono w latach 1972, 1989 i 1990; w kolejnych latach liczebność populacji na wybrzeżu malała, a w głębi lądu rosła i obecnie (2020) ta druga jest nieco wyższa^[7]. W latach 2008–2012 liczebność krajowej populacji lęgowej szacowano na 110–150 par^[8], w 2020 roku na 100–120 par^[7]. Przelatuje w marcu–kwietniu i październiku–listopadzie. Na Helu znajdują się jego najstarsze lęgowiska.

Morfologia

Wygląd

Barwne upierzenie pozwala na jego łatwą identyfikację. Dymorfizm płciowy jest słabo zaznaczony, samiec jest jedynie nieco większy. U nasady dzioba w okresie godowym samiec ma czerwoną narośl, zaś samica biały pas (obrzeżenie). Oprócz tego samica ma brunatną plamę na brzuchu i białe obrzeżenie rudego pasa na piersi. Poza tym obie płcie ubarwione jednakowo. Głowa i górna część szyi czarna z zielonym połyskiem (u samicy bardziej czarnobrązowa), dolna część szyi, spód ciała i grzbiet biały. W poprzek piersi biegnie szeroki, kasztanowobrązowy pas, wzdłuż piersi – czarny. W szacie spoczynkowej obie płci są jeszcze bardziej podobne, tylko samiec ma słabo zaznaczony pas wzdłuż piersi. Młode mają wierzch ciała brązowoszarawy, a spód brudnobiały. Upierzenie dorosłych osiągają jednak dopiero po 3 latach. Na skrzydle rudo-zielone lusterko.

Wymiary średnie

długość ciała ok. 58–67 cm^[9]
długość skrzydła 28–36 cm^[10]
rozpiętość skrzydeł 110–130 cm^[11][9]
masa ciała samic 562–1250 g, samców 830–1500 g^[9].

Ekologia i zachowanie

Jaja ohara z kolekcji muzealnej

Stadko piskląt ohara

Biotop

Preferuje wybrzeża mórz i słonych jezior przymorskich o piaszczystym wybrzeżu z rzadką roślinnością wydmową. W głębi lądu występuje na jeziorach słonych i słonawych na stepach lub półpustyniach, w Azji także na rzekach i słodkowodnych bagnach^[3]. W okresie przelotów widuje się go w głębi lądu na stawach i dużych rzekach.

Gniazdo

Zazwyczaj znajduje się w jamie wykopanej przez samicę lub w norze króliczej, borsuczej albo lisiej^[12] o głębokości do 4 m. Duża lisia nora może być zajęta przez 5 samic równocześnie. W przypadku braku nory zakłada lęg na powierzchni ziemi, dość często w rozbitych bunkrach, opuszczonych budowlach, szczelinach skalnych i starych grobach lub między kamieniami. Rzadziej gniazduje w dziuplach drzew i gęstych krzewach. Gniazdo może znajdować się do 3 km od brzegu. Jeśli jest to nora, to wysłana jest tylko puchem. Ohar wraca na tereny lęgowe parami w lutym i marcu.

Jaja

Jeden lęg w roku. Samica składa 6–18 kremowobiałych jaj^[10]. Wysiaduje je sama, jednak dopiero po zniesieniu ostatniego.

Wysiadywanie

Jaja są wysiadywane przez okres 27 do 29 dni przez samicę, podczas gdy samiec znajduje się w pobliżu gniazda, czasem nawet pilnuje wejścia do nory^[10]. Opiekę nad młodymi sprawują oboje rodzice. Zaraz gdy pisklęta wyklują się i wyschną, rodzice prowadzą je nad wodę. Młode mają biały puch w ciemnobrunatne plamy.

Pożywienie

Głównie drobne bezkręgowce uzupełnione roślinami (szczególnie wodorostami). Żeruje na lądzie lub w płytkiej wodzie, gdzie gruntuje. Młode potrafią nurkować. Młode żywią się drobnymi robakami, skorupiakami, mięczakami, owadami wodnymi i rybami; tylko wyjątkowo jest to pokarm roślinny.

Toki

Podczas toków można zobaczyć zacięte gonitwy, wzajemne czyszczenie sobie piór i synchroniczne potrząsanie głowami.

Głos

Można usłyszeć jego szybkie „ga ga ga”, a w okresie godowym samiec wydaje gwiżdżące odgłosy „rhio”.

Status i ochrona

W Czerwonej księdze gatunków zagrożonych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody ohar nieprzerwanie od 1988 roku klasyfikowany jest jako gatunek najmniejszej troski (LC – Least Concern). Liczebność światowej populacji, według szacunków organizacji Wetlands International z 2015 roku, mieści się w przedziale 625–750 tysięcy osobników (czyli około 415–500 tysięcy osobników dojrzałych płciowo). Globalny trend liczebności populacji uznawany jest za wzrostowy^[3].

W Polsce objęty ochroną gatunkową ścisłą, wymaga ochrony czynnej^[13]. Na Czerwonej liście ptaków Polski sklasyfikowany został jako gatunek narażony (VU)^[7].

Zobacz też

• ptaki Polski

Przypisy

Bibliografia

• Karel Stastny: Ptaki wodne. Warszawa: Delta, 1993. ISBN 83-85817-10-7.
• Przemysław Busse (red.), Zygmunt Czarnecki, Andrzej Dyrcz, Maciej Gromadzki, Roman Hołyński, Alina Kowalska-Dyrcz, Jadwiga Machalska, Stanisław Manikowski, Bogumiła Olech: Ptaki. T. II. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1991, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0563-0.
• Paul Sterry, Andrew Cleave, Andy Clements, Peter Goodfellow: Ptaki Europy: przewodnik ilustrowany. Warszawa: Horyzont, 2002. ISBN 83-7311-341-X.
• Carles Carboneras: Family Anatidae (Ducks, geese and Swans). W: Josep del Hoyo, Andrew Elliott, Jordi Sargatal: Handbook of the Birds of the World. Cz. 1: Ostrich to Ducks. Barcelona: Lynx Edicions, 1992. ISBN 84-87334-10-5. (ang.).

Linki zewnętrzne

• Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).
• Tadorna tadorna (Ohar). W: M. Gromadzki (red.): Poradniki ochrony siedlisk i gatunków Natura 2000 – podręcznik metodyczny. T. 7: Ptaki (część I). Warszawa: Ministerstwo Środowiska, 2004, s. 124–127. ISBN 83-86564-43-1.