Okładniczkowate

Okładniczkowate
Solenidae[1]
Lamarck, 1809
Ilustracja
Skamieliny Solen marginatus z Morza Północnego
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwozwierzęta
Typmięczaki
Gromadamałże
PodgromadaHeterodonta
RządVeneroida
Rodzinaokładniczkowate

Okładniczkowate (Solenidae) – rodzina morskich małży z rzędu Veneroida obejmująca około 70 gatunków charakteryzujących się nietypowym dla małży, rurkowatym („scyzorykowatym”[2]) kształtem muszli oraz dużymi uzdolnieniami ruchowymi. Wszystkie gatunki są jadalne, poławia się je w celach konsumpcyjnych. Niektóre z nich są uważane przez smakoszy za najlepsze z małży[3]. W zapisie kopalnym znane są z warstw eocenu. W języku polskim określane są czasem nazwą okładniczki, ale nazwa ta była dawniej stosowana dla kilku rodzajów[3][4] rodziny Solenidae sensu lato, obecnie klasyfikowanych również w rodzinie Pharidae[5].

Występowanie

Okładniczkowate żyją w pełnosłonych morzach strefy tropikalnej i ciepłych rejonach stref umiarkowanych. Nie występują w strefach polarnych ani w chłodnych wodach stref umiarkowanych. Zagrzebują się płytko w piasku lub mule, zwykle w płytkim litoralu[2], do głębokości 40 m[3].

Budowa i zachowanie

Cienkościenne muszle okładniczek nie są podobne do muszli innych małży. Każda z połówek ma kształt wydłużonej, wąskiej rynienki[3] (kształt wydłużonego prostokąta[4]) o długości od 15 do 185 mm[2], a złożone razem tworzą spłaszczoną bokami, prostą lub lekko wygiętą rurkę.

© Hans Hillewaert, CC BY-SA 4.0
Solen marginatus

Szczyty muszli są mocno przesunięte ku przodowi. Periostrakum jest cienkie i błyszczące. W listwie zamka każdej połówki występuje jeden ząb główny[2].

Przez otwór w tylnym końcu rurki wydostają się krótkie syfony, natomiast w przednim końcu lub poprzez szczelinę pomiędzy skorupami – silna i bardzo ruchliwa noga małża, która może wysuwać się na długość zbliżoną do długości muszli. Przy pomocy tak ruchliwej nogi małż może wykonywać po dnie zbiornika skoki na odległość do 1 m[4] lub zakopywać się w podłożu w bardzo krótkim czasie. Sprawnemu zakopywaniu się sprzyja również kształt muszli. Zwierzę wciska długą nogę w miękkie podłoże, następnie jej koniec nabrzmiewa zakotwiczając się, a skurcz nogi wciąga małża w dół. Obserwowano osobniki, które trzema takimi ruchami zdołały całkowicie ukryć się w piasku w ciągu 30 s[3].

Innym sposobem sprawnego przemieszczania się okładniczek jest gwałtowne wypychanie wody z syfonów. Siła odrzutu przemieszcza małża na odległość do 0,5 m[3].

Systematyka

Dawniej rodzina obejmowała kilka rodzajów grupowanych w podrodzinach Cultellinae i Soleninae. Pierwsza z nich jest obecnie włączana do rodziny Pharidae. Gatunki zaliczane obecnie do Solenidae sklasyfikowano w rodzajach[5]:

  • Solen
  • Solena

Rodzajem typowym rodziny jest Solen.

Przypisy

  1. ↑ Solenidae, [w:] Integrated Taxonomic Information System [online] (ang.).
  2. ↑ a b c d Zoologia : bezkręgowce. T. 1. Red. nauk. Czesław Błaszak. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2009, s. 550. ISBN 978-83-01-16108-8.
  3. ↑ a b c d e f Bezkręgowce. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1984, seria: Mały słownik zoologiczny. ISBN 83-214-0428-6.
  4. ↑ a b c Multimedialna Encyklopedia Powszechna WIEM edycja 2006. Young Digital Poland S.A., 2006.
  5. ↑ a b Solenidae (ang.). World Register of Marine Species, 2011. [dostęp 2011-11-12].

Media użyte na tej stronie

Wikispecies-logo.svg
Autor: (of code) -xfi-, Licencja: CC BY-SA 3.0
The Wikispecies logo created by Zephram Stark based on a concept design by Jeremykemp.
Solen marginatus2.jpg
Autor: Jan Johan ter Poorten; modified by Tom Meijer, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Solen marginatus; Eemian fossil marine bivalved shell from the North Sea.
Solen marginatus.jpg
© Hans Hillewaert, CC BY-SA 4.0
Grooved razor shell from the western Belgian coastal waters (Westdiep)