Okręg Białystok Narodowych Sił Zbrojnych

XIII Okręg Białystok

Historia
Państwo	Polskie Państwo Podziemne
Organizacja
Formacja	Narodowe Siły Zbrojne
Rodzaj wojsk	partyzantka

Okręg XIII Białystok NSZ – jeden z okręgów w strukturze organizacyjnej Narodowych Sił Zbrojnych (NSZ).

Okręg powstał w 1942 roku w wyniku scalenia organizacji konspiracyjnych obozu narodowego: Związku Jaszczurczego oraz Konfederacji Zbrojnej. W roku 1943 w skład okręgu weszła część struktur Okręgu Białystok NOW. W 1944 roku liczył ok. 6 tys. żołnierzy^[1].

W skład okręgu wchodziło dziesięć komend powiatowych. Były to: KP Augustów-Grajewo, KP Białystok Miasto, KP Białystok Powiat, KP Bielsk Podlaski, KP Grodno^[2], KP Łomża, KP Ostrołęka, KP Ostrów Mazowiecka, KP Sokółka, KP Wysokie Mazowieckie.

Latem 1944 roku Okręg Białystok NSZ został przedzielony linią frontu. W strefie okupacji niemieckiej pozostała komenda Okręgu z kpt. Wacławem Nestorowiczem "Kaliną", a w strefie okupacji sowieckiej dowodził szef sztabu kpt. Roman Jastrzębski "Ślepowron". Ten drugi przystąpił do tworzenia nowej komendy. W sierpniu 1944 roku, w wyniku rozmów scaleniowych powstała komenda połączonych Okręgów NOW i NSZ. Dowództwo objął dotychczasowy komendant Okręgu Białystok NOW kpt. Mieczysław Grygorcewicz. Po jego aresztowaniu we wrześniu 1944 roku funkcję komendanta przejął kpt. Roman Jastrzębski. W październiku Jastrzębski usiłował podporządkować kierowane przez siebie struktury komendzie Okręgu Białystok Armii Krajowej. Jego działania spotkały się ze stanowczym sprzeciwem podwładnych i nie dały oczekiwanego rezultatu. W tym okresie depesze AK z Białegostoku informowały o napaściach NSZ-owców na żołnierzy i działaczy AK^[3].

W wyniku aresztowań, a także sporów kompetencyjnych powstałych po powrocie kpt. Grygorcewicza^[4] "połączona" komenda zaprzestała swojej działalności. Z inicjatywy komendanta Okręgu Białystok AK, sformowano nową komendę NSZ. Na jej czele stanął por. Stanisław Kuchciński "Orłowski". On również bez powodzenia starał się przeprowadzić akcję scaleniową NSZ z AK. Do lipca 1945 roku, kpt. Kuchciński utracił kontrolę nad podległymi sobie strukturami NSZ. W listopadzie 1945 roku podporządkowały się one samorzutnie komendzie Okręgu Białystok Narodowego Zjednoczenia Wojskowego.

Komendanci okręgu

• mjr/płk NSZ Stanisław Nakoniecznikoff-Klukowski^[5] (wrzesień/październik 1942 – kwiecień 1944)
• kpt./mjr/ppłk Wacław Nestorowicz "Kalina" (czerwiec 1944 – sierpień 1945)
• kpt. Roman Jastrzębski "Ślepowron" (wrzesień – listopad 1944)
• por./kpt. Stanisław Kuchciński "Orłowski" (grudzień 1944 – lipiec 1945).

Przypisy

Bibliografia

• Rafał Wnuk: Atlas polskiego podziemia niepodległościowego 1944–1956 = The atlas of the independence underground in Poland 1944–1956. Warszawa: Lublin : Instytut Pamięci Narodowej. Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, 2007. ISBN 978-83-60464-45-8.