Okręg Kielecki POW

Okręg Kielecki (VI) Polskiej Organizacji Wojskowej – jeden z okręgów Polskiej Organizacji Wojskowej z siedzibą w Kielcach, działający w latach 1915-1918

Historia

Początki organizacji POW należy wiązać z przybyciem do Kielc w lutym 1915 Mieczysława Małolepszego ps. "Rdzawicz" który założył pierwszą sekcję POW w tym mieście[1][2]. Z tego okresu zachowały się tylko fragmentaryczne dane. Wiadomo jedynie, że po wycofaniu się Rosjan z Kielc działała tu komenda lokalna POW Kielce - miasto kierowana przez przybyłego w tym czasie Juliusza Ulrycha. Żywszą działalność, w tym szkoleniową rozpoczęto na jesieni 1915[1]. Rozkazem nr 3 Komendy Naczelnej do Komend Okręgowych i Miejscowych z końca 1915 powołano kielecki VI Okręg POW, na którego czele stanął wspomniany Juliusz Ulrych. Obejmował on swoim zasięgiem cały teren dawnej guberni kieleckiej. Do wiosny 1916 okręg nie był wystarczająco rozbudowany, być może nawet istniał tylko na papierze. Dopiero wsparcie ze strony ugrupowań lewicy niepodległościowej skupionych Narodowej Rady Okręgowej Ziemi Kieleckiej będącą regionalną strukturą Komitetu Naczelnego Zjednoczonych Stronnictw Niepodległościowych a potem Centralnego Komitetu Narodowego pozwoliło na rozbudowę liczy członków i struktur POW w okręgu[3].

Rozwój organizacji POW w okręgu należy wiązać z przybyciem do Kielc z Radomia - Stefana Kirtiklisa ps. "Sewer"[4]. 16 maja powołano do życia struktury obwodowe POW w następujących powiatach: nr 1 - kielecki, nr 2 - stopnicki, nr 3 - jędrzejowski, nr 4 włoszczowski[5], nr 5 - pińczowski[6], nr 6 miechowski[7]. Na jesieni 1916 dołączył do nich obwód olkuski (z okręgu Vb POW Zagłębie). W większości z nich zaczęły działać organizacje POW. Te działania kontynuował następny komendant okręgu Tadeusz Herfurt ps. „Janicki. W początkach listopada okręg liczył 231 członków, zaś 1 stycznia 1917 już 325 członków, co stanowiło prawie 41% wzrost w ciągu dwóch miesięcy[4]. Ze względu na kontynuowany w następnych miesiącach rozwój struktur lokalnych i liczebności komendant okręgu VI przeprowadził 16 czerwca 1917 reorganizację w wyniku której w okręgu kieleckim ustalono podział na następujące obwody: nr 1 – miasto Kielce, nr 2 – powiat stopnicki, nr 3 – powiat jędrzejowski, nr 4 – południowa część powiatu włoszczowskiego ze Szczekocinami, nr 5 – północna część powiatu pińczowskiego z Pińczowem, nr 6 – powiat miechowski, nr 7 – powiat olkuski, nr 8 – północna część powiatu włoszczowskiego z Włoszczową, nr 9 – powiat kielecki bez Kielc, nr 10 – południowa część powiatu pińczowskiego z Kazimierzą Wielką[7]. 1 września 1917 okręg liczył już 1 666 członków[3]. Istotną rolę w werbowaniu nowych członków i rozszerzeniu wpływów POW w okręgu odegrało utworzone w początkach 1917 r. legalnie działające Towarzystwo Strzelecko-Sportowe "Piechur". W Kielcach jego prezesem był Stefan Artwiński, a na 209 jego członków 138 należało do POW,[1] Na jesieni 1918 liczebność okręgu wzrosła do 2 379 członków[3]. 1 listopada 1918 roku na terenie okręgu POW wraz z Pogotowiem Bojowym PPS w trakcie trwającego strajku generalnego rozbroiły okupacyjne oddziały armii austro-węgierskiej. 5 listopada 1918 władzę w Kielcach wspierany przez kadrę austriackiego 56 pułku piechoty przejął jako komisarz Rady Regencyjnej - ówczesny prezydent miasta Gustaw Bukowiński. Jednak zdecydowana akcja przybyłych do miasta oddziałów POW i Pogotowia Bojowego PPS 7 listopada pozbawiły go tej funkcji a władzę w mieście i powiecie przejął jako komisarz Tymczasowego Rządu Ludowego Republiki Polskiej w Lublinie miejscowy lider socjalistów - Franciszek Leoffler[8].

Okręg VI POW uległ ostatecznej likwidacji 23 listopada 1918 stając się podstawą kadrową 25 pułku piechoty,[9] formowaną w końcu 1918 w Okręgu Generalnym Kieleckim[10].

Komendanci okręgu

Przypisy

  1. ↑ a b c Przemysław Wzorek, Polska Organizacja Wojskowa w Kielcach 1915-1918, w: Z dziejów Kielc w latach 1914-1918, pod red. Urszuli Oetingen, Kielce 2004, s. 119-135
  2. ↑ Przemysław Wzorek, Małolepszy Mieczysław (1892-?), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 310-311
  3. ↑ a b c Jerzy Z. Pająk, O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915–1917), Kielce 2003, s. 312-333
  4. ↑ a b Raporty Polskiej Organizacji Wojskowej. Okręg Kielecki i Radomski 1915-1918,, oprac. Jerzy Z. Pająk, Przemysław Wzorek, Kielce 2006,
  5. ↑ Do 1 marca 1917 Obwód 4 nie miał ani jednego członka.
  6. ↑ Do 1 października 1916 Obwód 5 nie miał ani jednego członka.
  7. ↑ a b Organizacja VI Okręgu POW Kielce, w: „Żołnierz Legionów i POW”, 1938, nr 1, s. 41.
  8. ↑ Jerzy Z. Pająk, Polska Partia Socjalistyczna w okręgu kieleckim w latach I wojny światowej, w: Z dziejów Kielc w latach 1914-1918, pod red. Urszuli Oetingen, Kielce 2004, s. 117
  9. ↑ Władysław Juszkiewicz: Zarys historii wojennej 25-go pułku piechoty. Warszawa 1928,
  10. ↑ Tadeusz Banaszek, Garnizon kielecki w latach 1918-1939, w: Kielce przez stulecia, pod red. Marka Maciągowskiego, Kielce 2014, s. 360
  11. ↑ Jerzy Z. Pająk, Ulrych Juliusz (1883-1959), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 475
  12. ↑ Jerzy Z. Pająk, Kirtiklis Stefan Seweryn (1890-1951, Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 226
  13. ↑ Przemysław Wzorek, Organizacja Okręgu VI Polskiej Organizacji Wojskowej, Biuletyn Nr 25 Wojskowej Służby Archiwalnej z 2002 r.
  14. ↑ Przemysław Wzorek, Gluth-Nowowiejski Alojzy (1893-1939), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 154-155
  15. ↑ Jerzy Z. Pająk, Przemysław Wzorek, Kosterski Władysław (1892-1973), Świętokrzyski Słownik Biograficzny, t. 2 pod red. Jerzego Szczepańskiego, Kielce 2009, s. 249

Bibliografia

  • Organizacja VI Okręgu POW Kielce, w: „Żołnierz Legionów i POW”, 1938, nr 1, s. 41.
  • Przemysław Wzorek, Polska Organizacja Wojskowa w Kielcach 1915-1918, w: Z dziejów Kielc w latach 1914-1918, pod red. Urszuli Oetingen, Kielce 2004, s. 119-135
  • Raporty Polskiej Organizacji Wojskowej. Okręg Kielecki i Radomski 1915-1918,, oprac. Jerzy Z. Pająk, Przemysław Wzorek, Kielce 2006,