Okręty podwodne typu Minerve

Okręty podwodne typu Minerve

Kraj budowy	Francja
Stocznia	Arsenal de Cherbourg, Cherbourg Chantiers Dubigeon, Nantes Chantiers et Ateliers Augustin Normand, Hawr Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime, Le Trait
Zbudowane	6
Użytkownicy	Marine nationale
Służba w latach	1936–1954
Stracone	4
Uzbrojenie:
1 działo kal. 75 mm, 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 9 torped
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe • zewnętrzne	4 × 550 mm 2 × 550 mm 3 × 400 mm
Sensory	hydrofony
Załoga	42 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	662 tony
• w zanurzeniu	856 t
Rodzaj kadłuba	dwukadłubowy
Zanurzenie testowe	80 m
Długość	68,1 m
Szerokość	5,62 m
Zanurzenie	4,03 m
Napęd:
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 1800 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM 2 śruby
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	14,5 węzła 9 w.
Zasięg:
• na powierzchni	4000 Mm przy 10 w.
• w zanurzeniu	85 Mm przy 5 w.

Okręty podwodne typu Minerve – francuskie okręty podwodne z okresu dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej. W latach 1931–1939 w stoczniach Arsenal de Cherbourg w Cherbourgu, Chantiers Dubigeon w Nantes, Chantiers et Ateliers Augustin Normand w Hawrze i Ateliers et Chantiers de la Seine-Maritime w Le Trait zbudowano sześć okrętów tego typu. Jednostki weszły w skład Marine nationale w latach 1936–1939 i pełniły początkowo służbę na Morzu Śródziemnym. Po zawarciu zawieszenia broni między Francją a Niemcami „Minerve” i „Junon” zostały przejęte przez Brytyjczyków i weszły później w skład marynarki Wolnych Francuzów, zaś pozostałe cztery jednostki znalazły się pod kontrolą rządu Vichy. „Vénus”, „Pallas” i „Cérès” zostały samozatopione w listopadzie 1942 roku, „Iris” została internowana w neutralnej Hiszpanii, zaś „Minerve” i „Junon” przetrwały działania wojenne.

Projekt i budowa

Okręty podwodne typu Minerve zamówione zostały w ramach programów rozbudowy floty francuskiej z 1930 (cztery jednostki) i 1936 roku (dwie ostatnie)^[1][2]. Oficjalny, sygnowany przez marynarkę projekt (o oznaczeniu T2), stworzony przez inż. Jeana-Jacquesa Roqueberta, stanowił ulepszenie 600-tonowych typów Sirène, Ariane i Circé, uwzględniając też doświadczenia stoczni prywatnych przy budowie okrętów typów Argonaute, Diane i Orion^[3][4]. Usunięto większość wad poprzedników: okręty charakteryzowały się wysoką manewrowością i krótkim czasem zanurzenia; poprawiono też warunki bytowe załóg^[3]. Na jednostkach powiększono też liczbę wyrzutni torped do dziewięciu, jednak bez możliwości zabierania torped zapasowych^[4].

Spośród sześciu okrętów typu Minerve jeden zbudowany został w Arsenale w Cherbourgu, dwa powstały w stoczni Augustin Normand w Hawrze, dwa w stoczni Seine-Maritime w Le Trait, a jeden w Chantiers Dubigeon w Nantes^[4][5]. Stępki okrętów położono w latach 1931–1936, a zwodowane zostały w latach 1934–1938^[1][5].

Dane taktyczno-techniczne

Jednostki typu Minerve były średniej wielkości dwukadłubowymi okrętami podwodnymi^[3]. Długość między pionami wynosiła 68,1 metra, szerokość 5,62 metra i zanurzenie 4,03 metra^[4][5][a]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 662 tony, a w zanurzeniu 856 ton^[3][4][b]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Normand–Vickers o łącznej mocy 1800 KM^[3][4]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne o łącznej mocy 1230 KM^[3][4]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 14,5 węzła na powierzchni i 9 węzłów w zanurzeniu^[3][4][c]. Zasięg wynosił 2500 Mm przy prędkości 13 węzłów w położeniu nawodnym (lub 4000 Mm przy prędkości 10 węzłów) oraz 85 Mm przy prędkości 5 węzłów w zanurzeniu^[3][1][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 60 ton oleju napędowego^[4][e]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 80 metrów^[5].

Okręt wyposażone były w dziewięć wyrzutni torped: cztery stałe kalibru 550 mm na dziobie, dwie kalibru 550 mm na rufie oraz potrójny zewnętrzny obracalny aparat torpedowy kalibru 400 mm^[3][5]. Łącznie okręty przenosiły dziewięć torped, w tym sześć kalibru 550 mm i trzy kalibru 400 mm^[5]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło umieszczone przed kioskiem działo pokładowe kalibru 75 mm L/35 M1928 oraz dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Hotchkiss kalibru 13,2 mm L/76^[3][4]. Jednostki wyposażone też były w hydrofony^[5].

Załoga pojedynczego okrętu składała się z 3 oficerów oraz 39 podoficerów i marynarzy^[1][3][f].

Służba

„Junon” na kotwicy w Plymouth.

Wszystkie okręty typu Minerve weszły do służby w Marine nationale między 1936 a 1939 rokiem^[5]. Jednostki otrzymały numery burtowe Q185–Q190^[5]. W momencie wybuchu II wojny światowej wszystkie okręty pełniły służbę na Morzu Śródziemnym: „Minerve” i „Junon” wchodziły w skład 12. dywizjonu 2. Flotylli okrętów podwodnych w Oranie, zaś „Vénus”, „Iris”, „Pallas” i „Cérès” tworzyły 15. dywizjon 5. eskadry 1. Flotylli okrętów podwodnych w Tulonie^[6].

22 lutego 1940 roku wszystkie okręty 15. dywizjonu dotarły na Martynikę, zastępując powracające do metropolii jednostki 8. dywizjonu („Agosta”, „Bévéziers”, „Ouessant” i „Sidi Ferruch”)^[7]. 1 maja „Vénus”, „Iris”, „Pallas” i „Cérès” wyruszyły w drogę powrotną, 31 maja przechodząc przez Cieśninę Gibraltarską i docierając 3 czerwca do Tulonu^[7][8].

10 czerwca 1940 roku, po wypowiedzeniu wojny przez Włochy „Iris”, „Vénus”, „Pallas” i „Archimède” udały się na patrol na Morze Tyrreńskie, operując 14 czerwca w okolice Savony^[9][10]. 18 czerwca, wobec zbliżania się wojsk niemieckich do portu w Breście, remontowane tam „Minerve” i „Junon” na holu opuściły bazę i dotarły 20 czerwca do Plymouth^[11][12]. Po podpisaniu zawieszenia broni między Francją a Niemcami, 3 lipca Brytyjczycy przeprowadzili operację Catapult, zajmując siłą wszystkie francuskie okręty znajdujące się w portach brytyjskich (w tym „Minerve” i „Junona”)^[13][14]. Pozostałe cztery okręty zostały rozbrojone w Tulonie, przebywając pod kontrolą rządu Vichy^[15].

„Junon” i „Minerve” weszły do służby w marynarce Wolnych Francuzów^[5]. W maju 1941 roku „Minerve” wzięła udział w akcji śledzenia pancernika „Bismarck”, jednak jednostka nie nawiązała kontaktu z wrogiem^[16]. Latem 1942 roku „Minerve” wzięła udział w operacji zabezpieczenia arktycznych konwojów PQ-16 i PQ-17^[17][18]. 19 października 1942 roku na zachód od Bodø „Junon” zatopił norweski parowiec „Nordland” (724 BRT)^[19].

8 listopada 1942 roku, w momencie desantu Aliantów na Oran „Pallas” wraz z siostrzaną „Cérès” znajdowały się w porcie^[20][21]. Następnego dnia, na rozkaz dowódcy bazy wiceadm. Rioulta oba okręty zostały samozatopione, by uniknąć przejęcia przez wojska amerykańskie^[5][22].

27 listopada 1942 roku, podczas ataku Niemców na Tulon, „Iris” i „Vénus” stacjonowały w basenie Maurillon^[23][24]. Obu okrętom udało się odbić od nabrzeża i rozerwać sieci przeciwtorpedowe, jednak zostały zaatakowane przez bombowce Ju 88 i doznały uszkodzeń^[24]. Wobec niemożliwości zanurzenia dowódca „Vénus” nakazał opuszczenie okrętu przez załogę i jego samozatopienie, zaś „Iris” udało się dotrzeć do Barcelony, gdzie została internowana^[23][24].

10 października 1943 roku „Minerve” stała się celem ataku rakietami przeprowadzonego przez Liberatora z RAF Coastal Command, w wyniku którego okręt został uszkodzony, a śmierć poniosło dwóch członków załogi^[5][16].

19 września 1945 roku „Minerve” zerwała się z holu i weszła na mieliznę nieopodal Portland Bill, ulegając zniszczeniu^[5][16]. „Iris” i „Junon” zostały sprzedane na złom odpowiednio w 1950 i 1954 roku^[4].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.).
• Robert Gardiner, Roger Chesneau: Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.).
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
• Ivan Gogin: Minerve 2nd class submarines (1936–1939). Navypedia. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Guðmundur Helgason: FR Minerve. Allied Warships. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: FRENCH, POLISH, GERMAN NAVIES, also US SHIPS IN EUROPE, SEPTEMBER 1939. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, MAY 1940 (Part 4 of 4) Wednesday 22nd – Friday 31st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 2 of 4) Saturday 8th – Friday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JUNE 1940 (Part 3 of 4) Saturday 15th - Friday 21st. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, JULY 1940 (Part 1 of 2) Monday 1st - Sunday 14th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Don Kindell: NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940 (Part 2 of 2) Friday 15th – Saturday 30th. Naval History Homepage. [dostęp 2020-05-13]. (ang.).
• Jean Labayle-Couhat: French warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1971. ISBN 0-7110-0153-7. (ang.).
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1937. London: Sampson Low, Marston & Co., 1937. (ang.).
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.).
• Andrzej Perepeczko: Od Napoleona do de Gaulle’a. Flota francuska w latach 1789–1942. Oświęcim: Napoleon V, 2014. ISBN 978-83-7889-372-1.
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1940, Juni. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Mai. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Juli. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, Oktober. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).
• Jürgen Rohwer: Seekrieg 1942, November. Chronik des Seekrieges 1939-1945. [dostęp 2020-05-13]. (niem.).