Okręty podwodne typu Pisani

Okręty podwodne typu Pisani
„Vettore Pisani”
Kraj budowy	Włochy
Stocznia	Cantiere Navale Triestino, Monfalcone
Zbudowane	4
Użytkownicy	Regia Marina
Służba w latach	1929–1948
Uzbrojenie:
1 działo kal. 102 mm 2 wkm kal. 13,2 mm (2 x I) 9 torped
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe	4 × 533 mm 2 × 533 mm
Sensory	hydrofony
Załoga	48-49 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	880 ton
• w zanurzeniu	1058 ton
Rodzaj kadłuba	jednokadłubowy
Zanurzenie testowe	100 metrów
Długość	68,2 metra
Szerokość	6,09 metra
Zanurzenie	4,93 metra
Napęd:
2 silniki wysokoprężne o łącznej mocy 3000 KM 2 silniki elektryczne o łącznej mocy 1100 KM 2 śruby
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	15 węzłów 8,2 węzła
Zasięg:
• na powierzchni	4230 Mm przy 9,3 węzła
• w zanurzeniu	70 Mm przy 4 węzłach

Okręty podwodne typu Pisani – włoskie okręty podwodne z okresu dwudziestolecia międzywojennego i II wojny światowej. Jednostki wypierały 880 ton w położeniu nawodnym i 1058 ton pod wodą, a ich główną bronią było dziewięć torped kalibru 533 mm wystrzeliwanych z sześciu wewnętrznych wyrzutni. Jednostki rozwijały na powierzchni prędkość 15 węzłów, osiągając zasięg 4230 Mm przy prędkości 9,3 węzła.

W latach 1925–1929 w stoczni Cantiere Navale Triestino w Monfalcone zbudowano cztery jednostki tego typu. Okręty weszły w skład włoskiej marynarki w 1929 roku. Pełniły służbę na Morzu Śródziemnym i Atlantyku, biorąc udział m.in. w wojnie domowej w Hiszpanii i kampanii śródziemnomorskiej. Z powodu zużycia trzy jednostki tego typu zostały w 1942 roku wycofane z czynnej służby i zostały złomowane w 1946 roku, zaś „Vettor Pisani” służył do końca wojny i został skreślony z listy floty w 1948 roku.

Projekt i budowa

Budowane przez Włochy przed I wojną światową i w jej trakcie okręty podwodne były małymi jednostkami przeznaczonymi do działań na Adriatyku, przeciwko Austro-Węgrom^[1]. Zmiana sytuacji międzynarodowej po wojnie spowodowała konieczność wymiany posiadanych okrętów na pełnomorskie, o dużym zasięgu, mogące działać przeciw Marine nationale czy Royal Navy^[1]. Przyjęty przez Włochy program zbrojeniowy z lat 1923–1924 zakładał zbudowanie okrętów o łącznej wyporności 36 568 ton, na co miały się składać dwa krążowniki ciężkie typu Trento, niszczyciele typów Sauro i Turbine oraz okręty podwodne typów Balilla, Mameli i Pisani^[2]. Projekty trzech typów okrętów podwodnych powstały w tym samym czasie, w celu porównania ich charakterystyk i stworzenia na podstawie doświadczeń eksploatacyjnych docelowych typów dla włoskiej floty podwodnej^[1]. Jednostki typu Pisani zaprojektowali inżynierowie: pułkownik Curio Bernardis i major Rodolfo Tito Tizzoni w czerwcu 1924 roku^[3][4]. Przyjęto konstrukcję jednokadłubową z powiększonymi w stosunku do typu Mameli zbiornikami paliwa^[5][6]. Problemem była jednak słaba stateczność okrętów^[5][7]. Rozwiązano go, instalując zewnętrzne siodłowe zbiorniki balastowe, co jednak zmniejszyło osiąganą prędkość maksymalną (z projektowanych 17,3 węzła na powierzchni do 15 węzłów i podwodną z 8,8 do 8,2 węzła)^[6][8].

Wszystkie okręty typu Pisani zbudowane zostały w stoczni Cantiere Navale Triestino (CNT) w Monfalcone^[6]. Stępki jednostek położono w latach 1925–1926, a zwodowane zostały w latach 1927–1928^[4][9].

Dane taktyczno-techniczne

Rzut boczny okrętu typu Pisani

Jednostki typu Pisani były oceanicznymi jednokadłubowymi okrętami podwodnymi średniej wielkości^[5][8]. Długość całkowita wynosiła 68,2 metra, szerokość – 6,09 metra, a zanurzenie – 4,93 metra^[3][6]. Wyporność normalna w położeniu nawodnym wynosiła 880 ton, a w zanurzeniu 1058 ton^[3][4][a]. Okręty napędzane były na powierzchni przez dwa silniki wysokoprężne Tosi o łącznej mocy 3000 KM^[3][6][b]. Napęd podwodny zapewniały dwa silniki elektryczne CGE o łącznej mocy 1100 KM^[5][6][c]. Dwuśrubowy układ napędowy pozwalał osiągnąć prędkość 15 węzłów na powierzchni i 8,2 węzła w zanurzeniu^[5][6]. Zasięg wynosił 4230 Mm przy prędkości 9,3 węzła w położeniu nawodnym (lub 1600 Mm przy prędkości 17,1 węzła) oraz 70 Mm przy prędkości 4 węzłów w zanurzeniu (lub 7 Mm przy prędkości 8,2 węzła)^[4][10][d]. Zbiorniki paliwa mieściły 70 ton oleju napędowego^[6][8]. Dopuszczalna głębokość zanurzenia wynosiła 100 metrów^[4][11].

Okręty wyposażone były w sześć stałych wyrzutni torped kalibru 533 mm: cztery na dziobie i dwie na rufie, z łącznym zapasem dziewięciu torped^[3][8][e]. Uzbrojenie artyleryjskie stanowiło zainstalowane na podeście przed kioskiem pojedyncze działo pokładowe kalibru 102 mm L/35 Schneider–Armstrong 1914-15 z zapasem 168 naboi^[8][11]. Masa działa z zamkiem wynosiła 1,22 tony (całego stanowiska 5 ton), kąt podniesienia lufy wynosił od -5° do 45°, masa naboju 13,74 kg, prędkość początkowa pocisku 750 m/s, donośność 11 700 metrów przy maksymalnym kącie podniesienia, zaś szybkostrzelność 7 strz./min^[12][13]. Broń przeciwlotniczą stanowiły umieszczone na kiosku dwa pojedyncze wielkokalibrowe karabiny maszynowe Breda M1931 kalibru 13,2 mm L/76 z zapasem 3000 naboi^[8][11]. Masa karabinu wynosiła 47,5 kg, kąt podniesienia lufy wynosił od -10° do 80°, masa naboju 0,125 kg, prędkość początkowa pocisku 790 m/s, donośność maksymalna 6000 metrów (skuteczna 2000 metrów), zaś szybkostrzelność 500 strz./min^[14]. Jednostki wyposażone też były w hydrofony^[8].

Załoga pojedynczego okrętu składała się z 4–5 oficerów oraz 44 podoficerów i marynarzy^[3][4][f].

Służba

Wszystkie okręty typu Pisani („Vettor Pisani”, „Marcantonio Colonna”, „Giovanni Bausan” i „Des Geneys”) zostały wcielone do służby w Regia Marina między czerwcem a październikiem 1929 roku^[4][9]. Okręty rozpoczęły służbę na Morzu Śródziemnym, wchodząc w skład 5 eskadry (wł. Squadriglia) okrętów podwodnych średniego zasięgu Flotylli stacjonującej w Neapolu^[15]. W 1930 roku „Vettor Pisani” odbył daleki rejs na Atlantyk, docierając do Las Palmas de Gran Canaria i w drodze powrotnej zawijając do kilku innych hiszpańskich portów^[15]. W tym samym roku cała eskadra odbyła długi rejs po Morzu Śródziemnym, odwiedzając porty w Grecji i osiągając archipelag Dodekanez; „Marcantonio Colonna” odłączył się następnie od reszty okrętów i popłynął do Port Saidu, a w drodze powrotnej zawinął do Trypolisu^[15].

W 1935 roku 5 eskadra okrętów podwodnych średniego zasięgu, w której służyły jednostki typu Pisani, została przeniesiona do La Spezia, wchodząc w skład 1. Flotylli (wł. Gruppo) okrętów podwodnych^[15]. W 1936 roku okręty typu Pisani przebazowano na Leros, gdzie utworzyły 2 eskadrę 6. Flotylli okrętów podwodnych^[15]. Podczas wojny domowej w Hiszpanii „Vettor Pisani”, „Marcantonio Colonna” i „Des Geneys” odbyły misje specjalne trwające łącznie 41 dni^[15]. W 1938 roku okręty typu Pisani przebazowano do Mesyny, gdzie weszły w skład 31 eskadry 3. Flotylli okrętów podwodnych^[15].

10 czerwca 1940 roku, w momencie ataku Włoch na Francję, wszystkie okręty typu Pisani nadal znajdowały się w składzie 31 eskadry okrętów podwodnych 3. Flotylli w Mesynie^[16][17]. Od czerwca do września okręty odbyły po kilka patroli, nie notując zatopień^[15]. Pod koniec 1940 roku ze względu na zużycie „Vettor Pisani”, „Giovanni Bausan” i „Des Geneys” zostały przeniesione do Szkoły Okrętów Podwodnych w Poli, zaś „Marcantonio Colonna” nadal pełnił służbę patrolową^[15].

Między 18 maja a 1 czerwca 1942 roku ze względu na zużycie „Marcantonio Colonna”, „Giovanni Bausan” i „Des Geneys” zostały rozbrojone i wycofane z czynnej służby^[4][g]. „Marcantonio Colonna” i „Des Geneys” pełniły rolę stacji ładowania akumulatorów dla okrętów podwodnych, zaś „Giovanni Bausan” służył jako pływająca barka paliwowa pod oznaczeniem GR 251^[11][15]. Te trzy okręty zostały skreślone z listy floty i przekazane do złomowania 18 października 1946 roku^[4].

„Vettor Pisani” w momencie kapitulacji Włoch we wrześniu 1943 roku nadal pełnił funkcje szkoleniowe w Poli^[18]. We wrześniu okręt dotarł do zajętego przez aliantów Tarentu, a po remoncie od marca 1944 roku uczestniczył do końca wojny w ćwiczeniach sił ZOP^[15][19]. Jednostka została rozbrojona 23 marca 1947 roku i wycofana ze służby 1 lutego 1948 roku^[4][9].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Erminio Bagnasco: Submarines of World War Two. London: Arms and Armour Press, 1977. ISBN 0-85368-331-X. (ang.)
• John Campbell: Naval Weapons of World War Two. London: Conway Maritime Press, 2002. ISBN 0-87021-459-4. (ang.)
• Conway’s All the World’s Fighting Ships 1922–1946. Robert Gardiner, Roger Chesneau (red.). London: Conway Maritime Press, 1980. ISBN 0-85177-146-7. (ang.)
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact (Weapons and Warfare). Santa Barbara, California: ABC-CLIO, 2007. ISBN 1-85367-623-3. (ang.)
• Aldo Fraccaroli: Italian Warships of World War II. London: Ian Allan Ltd., 1974. ISBN 0-7110-0002-6.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Aliancka ofensywa. T. 4. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2017. ISBN 978-83-65855-43-5.
• Maciej Franz: Burza nad Morzem Śródziemnym. Wojna się rozpoczyna. T. 1. Oświęcim: Wydawnictwo Napoleon V, 2016. ISBN 978-83-65495-67-9.
• Ivan Gogin: VETTOR PISANI medium submarines (1929) (ang.). Navypedia. [dostęp 2021-07-24].
• Robert Jackson: Okręty podwodne świata. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2001. ISBN 83-11-09214-1.
• Don Kindell: ITALIAN, GREEK and YUGOSLAVIAN NAVY SHIPS, JUNE 1940 (ang.). Naval History Homepage. [dostęp 2021-07-24].
• Jerzy Lipiński: Druga wojna światowa na morzu. Warszawa: Wydawnictwo Lampart, 1999. ISBN 83-902554-7-2.
• Francis E. McMurtrie (red.): Jane’s Fighting Ships 1940. London: Sampson Low, Marston & Co., 1941. (ang.)
• Paolo M. Pollina: I sommergibili italiani 1895-1962. Roma: Ufficio Storico Della M.M., 1963. (wł.)
• Vettor Pisani (1°) (wł.). Ministero Della Difesa - Marina Militare. [dostęp 2021-07-24].