Okręty podwodne typu VIIB

Okręty podwodne typu VIIB
(c) Bundesarchiv, Bild 200-Ub0104 / CC-BY-SA 3.0
Kraj budowy	III Rzesza
Projekt	IvS: MVBVII
Stocznia	Germaniawerft Vegesack Flenderwerke
Zbudowane	24
Użytkownicy	Kriegsmarine
Typ poprzedzający	VIIA
Typ następny	VIIC
Służba w latach	1938–1945
Stracone	20
Uzbrojenie:
14 torped G7a, G7e lub 39 min 1 x działo: 88 mm, 1 x działko plot. 20 mm,
Wyrzutnie torpedowe: • dziobowe • rufowe	4 x 533 mm 1 x 533 mm
Sensory	sonar: GHG 2 peryskopy
Załoga	44 oficerów i marynarzy
Wyporność:
• na powierzchni	753 tony
• w zanurzeniu	857 ton
Długość	64,5 metra
Szerokość	6,2 metra
Napęd:
2 diesel x 1 400 KM 2 elektr. x 375 KM 2 śruby
Prędkość: • na powierzchni • w zanurzeniu	17,2 węzła 8 węzłów
Zasięg:
• na powierzchni	6 500 Mm przy 12 węzłach

Okręty podwodne typu VIIB – niemieckie okręty podwodne z czasów międzywojennych i drugiej wojny światowej. Jednokadłubowe jednostki o powiększonej względem okrętów typu VIIA wyporności oraz zwiększonym zasięgu, przenoszące też większą od swoich poprzedników liczbę torped zapasu.

Z wybudowanych w latach 1938–1941 24 jednostek tego typu, w wyniku działań wojennych zatopionych zostało 20 okrętów, pozostałe zaś zostały samozatopione przez własne załogi w roku 1945. Okręty tego typu prowadziły intensywne operacje bojowe w pierwszych latach wojny, kilka z nich uzyskało status jednych z najbardziej znanych okrętów U-Bootwaffe (U-99 Otto Kretschmera, U-47 Günthera Priena, U-100 Joachima Schepke), zaś U-48 został najskuteczniejszym okrętem podwodnym II wojny światowej, pod względem wielkości zatopionego tonażu przeciwnika.

Budowa okrętów

W latach 1934–1935 na podstawie projektu jednostek typu UBIII opracowana została konstrukcja MVB, która nieco później uzyskała oznaczenie MVBVII^[1][2]. Projekt ten został jednak zarzucony, jako zbyt wymagający w stosunku do spodziewanych efektów^[2]. Po zawarciu jednak anglo-niemieckiego układu morskiego w czerwcu 1935 roku, postanowiono wykorzystać limity narzucone tym traktatem, zdecydowano więc o budowie 10 jednostek typu VIIA o wyporności 636 ton na powierzchni^[3].

U-33, okręt prototypowy typu VIIA

11 czerwca 1936 roku zwodowano więc U-33 – pierwszą jednostkę nowego typu oznaczonego jako VIIA^[1]. Po trwających jedynie kilka miesięcy testach morskich (w 1936 i na początku 1937 roku), konstrukcja ta nie spotkała się jednak z dobrym przyjęciem^[1]. Wyrażając swoją opinię, dowodzący wówczas niemiecką flota podwodną kapitän zur see Karl Dönitz zarzucił im zbyt mała prędkość – która nie zmieniła się od czasów I wojny światowej, podczas gdy prędkość okrętów nawodnych znacznie wzrosła od tego czasu – nieodpowiednią nawet do zwalczania powolnych jednostek handlowych i niepożądaną tendencję do niestabilności, negatywnie ocenił także umieszczenie rufowej wyrzutni torpedowej powyżej linii wodnej, wysoko ponad kadłubem sztywnym^[4][1]. Utrudniało to jej użycie podczas rejsu na powierzchni, w miesiącach zimowych zaś powodowało zamarzanie wody destylowanej wewnątrz torped G7a^[1]. Zwrócił też uwagę, na potrzebę zwiększenia zasięgu nowych okrętów, sugerując umieszczenie dodatkowego paliwa w zewnętrznych zbiornikach balastowych (and. saddle tanks) oraz wydłużenie okrętów^[4].

(c) Bundesarchiv, Bild 200-Ub0111 / CC-BY-SA 3.0

U-45 – pierwszy okręt typu VIIB podczas ceremonii przyjęcia do służby 25 czerwca 1938 roku

Sugestie Dönitza miały istotny wpływ na ewolucję okrętów typu VIIB – jak nowe jednostki zostały oznaczone 24 listopada 1936 roku^[4]. Odpowiedzialne w czym czasie za ustalanie wymagań i konstrukcję okrętów „biuro K” za najważniejsze swoje zadanie uznało zwiększenie zasięgu nawodnego i prędkości nawodnej, oraz zapasu przenoszonych przez okręt torped^[4]. Pierwsze i trzecie z tych założeń zostało wypełnione przez zwiększenie długości konstrukcji o 2 metry i umieszczenie w niej większych saddle tanks. Zwiększyło to wyporność na powierzchni o 120 metrów³ (120 ton), jednak wyporność standardowa została zwiększona jedynie z 500 do 517 ton, co miało wielkie znaczenie w kontekście limitów tonowych anglo-niemieckiego traktatu morskiego^[4]

Kontrakt na budowę pierwszych siedmiu jednostek typu VIIB (U45-U51) został zawarty 21 listopada 1936 roku ze stocznią Germaniawerft w Kilonii^[4]. Umowa na kolejne dwie jednostki tego typu została zawarta z tą samą stocznią 15 maja 1937 roku, 16 lipca zaś na kolejne dwa okręty^[4]. W grudniu 1937 roku zawarto umowę na budowę kolejnych czterech jednostek^[4]. 27 kwietnia 1938 roku zwodowano U-45 jako okręt wiodący nowego typu, którego budowę – po wybudowaniu 24 jednostek – zakończono 19 sierpnia 1941 roku, przyjęciem do służby U-87^[1][5]. Większość jednostek została wybudowana w stoczni Germaniawerft w Kilonii, jednak w czerwcu 1938 roku zamówienie na budowę ośmiu jednostek zostało udzielone stoczniom Vegesack w Bremie (U73–U76) i Lübecker Flenderwerke w Lubece (U84–U87)^[6]. Jeszcze jednak gdy ostatnie jednostki typu VIIB znajdowały się w trakcie budowy, zwodowano pierwszy okręt kolejnego typu – U-69 typu VIIC^[1].

Konstrukcja

Jednostki typu VIIB były jednokadłubowymi okrętami o wyporności nawodnej 753 ton oraz 857 ton w zanurzeniu, zdolnymi do rozwinięcia prędkości 17,2 węzła na powierzchni i 8 węzłów pod wodą. Kadłub okrętu miał długość 64,5 metra, 6,2 metra szerokości i 4,7 metra zanurzenia^[7]. Napęd okrętów tego typu tworzyły dwa silniki Diesla o mocy 1400 KM każdy oraz dwa silniki elektryczne o mocy 375 KM każdy. Wydajność silników spalinowych zwiększono o 20% przez zastosowanie super-doładowania, co pozwoliło na zwiększenie prędkości nawodnej o 1 węzeł, mimo zwiększenia wielkości okrętu^[4]. Pojemność zbiorników paliwa wynosiła 108 ton, co przy zastosowanym układzie napędowym zapewniało tym okrętom zasięg 6500 mil morskich przy prędkości 12 węzłów na powierzchni, oraz 90 mil w zanurzeniu przy prędkości 4 węzłów^[7]. Okręty typu VIIB wyposażone zostały w cztery wyrzutnie torpedowe kalibru 533 mm na dziobie oraz jedną wyrzutnię tego samego kalibru na rufie^[7]. Ich uzbrojenie stanowiło 14 torped G7a oraz G7e, pojedyncze działo 88 mm oraz działko przeciwlotnicze 20 mm^[7]. Według niektórych źródeł, zamiennie z torpedami, jednostki tego typu mogły przenosić do 39 min^[8]. Podstawowym środkiem rozpoznania jednostek VIIB – oprócz rozpoznania obrazowego za pomocą peryskopu – był sonar niskiej częstotliwości GHG (Gruppen-Horch-Gerät), który w sprzyjających okolicznościach zdolny był do wykrycia pojedynczego statku z odległości 20 km, zaś konwoju z odległości 100 km^[9]. Załogę każdego z tych okrętów tworzyły nominalnie 44 osoby^[7].

Znaczącą zmianą w stosunku do wcześniejszej konstrukcji była konfiguracja rufy, w której zastosowano podwójne usterzenie w miejsce pojedynczego steru, co umożliwiło umieszczenie rufowej wyrzutni torpedowej wewnątrz kadłuba sztywnego, zaś torpeda wystrzeliwana była między płetwami sterowymi, przy czym jak już wspomniano, ładunek torped został zwiększony z 11 do 14 pocisków^[4].

Służba okrętów

Pierwsza jednostka nowego typu weszła do służby latem 1938 roku. W 21 stycznia tego roku, zdecydowano jednak o nowej strukturze floty podwodnej, która wejść miała w życie od 1 października 1939 roku. Zgodnie z nią, jednostki VIIB zostały rozdzielone między równymi flotyllami, i tak^[4]:

• U-45, U-46, U-47, U-48, U-49, U-51, U-52 i U-53 tworzyć miały 7. Flotyllę U-Bootów Wegener

Okręty tego typu miały status operacyjny do drugiej połowy 1943 roku, po czym ocalałe jednostki otrzymały status jednostek treningowych. U-48, po zatopieniu 306 875 BRT, został najskuteczniejszym pod względem zatopionego tonażu okrętem podwodnym II wojny światowej^[10].

Dowodzony przez Günthera Priena U-47, po przeniknięciu do brytyjskiej bazy w Scapa Flow zatopił tam pancernik HMS „Royal Oak”^[11]. Dowodzony przez Otto Kretschmera U-99 zatopił jednostki o łącznym tonażu 245 000 BRT^[11]. Trzy jednostki typu VIIB prowadziły operacje na Morzu śródziemnym (U-73, U-75, U-83)^[12].

Dowodzony przez Helmuta Rosenbauma U-73 zatopił na Morzu Śródziemnym m.in. brytyjski lotniskowiec HMS Eagle^[11].

Przypisy

Bibliografia

• Eberhard Rőssler: The U-Boat: The Evolution And Technical History Of German Submarines. Annapolis: Naval Institute Press, 1989. ISBN 0-87021-966-9.
• Paul E. Fontenoy: Submarines: An Illustrated History of Their Impact. ABC-CLIO, marzec 2007, seria: Weapons and Warfare. ISBN 1-8510-9563-2.
• Kenneth Wynn: U-Boat Operations of the Second World War. T. Volume 1: Career Histories, U1-U510. Annapolis: Naval Institute Press, marca 1998. ISBN 1-55750-860-7.
• Jak Mallmann Showell: The U-Boat Century. Annapolis: Naval Institute Press, 2006. ISBN 1-59114-892-8.
• Eberhard Möller, Werner Brack: The Encyclopedia of U-Boats From 1904 to the Present Day. London: Greenhill Books, 2004. ISBN 1-85367-623-3.