Oksana Pawłenko

Oksana Trochymowna Pawlenko (ur. 12 lutego 1895 r. w Walawie, zm. 21 kwietnia 1991 r.) - ukraińska i radziecka malarka, przedstawicielka szkoły ukraińskiego malarstwa monumentalnego lat 20. i 30. XX wieku - bojczukistów.

Życiorys

Pochodziła z rodziny chłopskiej. Jej ojciec prowadził rachunki w majątku miejscowego szlachcica, dzięki czemu mógł pozwolić sobie na wysłanie dzieci do szkół[1]. Przyszła malarka w wieku 11 lat podjęła naukę w gimnazjum żeńskim w Czerkasach, a po jego ukończeniu została przyjęta do szkoły artystycznej w Kijowie. W 1917 r. wstąpiła do nowo powstałej Akademii Sztuk Pięknych w Kijowie[1]. W jej rodzinie nie było żadnych artystycznych tradycji, a rodzice Pawłenko byli przekonani, że profesjonalne zajmowanie się sztuką jest zarezerwowane dla osób zamożnych i wręcz zniechęcali córkę do kształcenia w tym kierunku[2].

Z rekomendacji Iwana Padałki i Tymofija Bojczuka[1] w Akademii Sztuk Pięknych została przyjęta do klasy malarstwa monumentalnego Mychajły Bojczuka[3], po tym, gdy rozczarowała ją nauka w pracowni Fedora Kryczewskiego[2]. Bojczuk przyjął ją niechętnie, twierdząc, że kobiety po wyjściu za mąż i tak rezygnują z uprawiania sztuki. Ostatecznie jednak zgodził się ją uczyć[2]. Podczas studiów razem z Iwanem Paładką i Wasylem Sedlarem, pod kierunkiem Bojczuka brała udział w tworzeniu fresków w Koszarach Łuckich w Kijowie w 1919 r.[1] W tym samym roku współtworzyła dekorację gmachu opery kijowskiej na I zjazd wołostnych komitetów wykonawczych, w 1921 r. - dekorację gmachu opery w Charkowie na V Wszechukraiński Zjazd Rad[3], a następnie brała udział w tworzeniu eksperymentalnych malowideł w auli Instytutu Sztuk Plastycznych w Kijowie (zniszczonych w 1934 r.)[1]. Od 1921 r. wystawiała swoje prace na wystawach o zasięgu republikańskim i ogólnokrajowym[3].

W latach 1922-1927 r. Oksana Pawłenko była nauczycielką w technikum ceramiki w miejscowości Meżyhir'ja. Nadal zajmowała się również malarstwem monumentalnym, w szczególności wracając regularnie do malowania postaci ukraińskich kobiet, pełnych ciepła i szczerości[1]. W 1925 r. wstąpiła do Stowarzyszenia Rewolucyjnych Twórców Ukrainy (ARMU)[3].

W 1929 r. została zaproszona do podjęcia pracy wykładowczyni w moskiewskich Wyższych Pracowniach Artystyczno-Technicznych (Wchutiemas)[1]. Nauczała następnie w Moskiewskim Instytucie Poligraficznym (1931-1933). W latach 1933-1935 pracowała nad freskami w Teatrze Czerwonozawodskim w Charkowie (zniszczonymi w 1944 r.[1]), dokąd dojeżdżała regularnie z Moskwy. Od 1936 do 1938 r. tworzyła freski w budynku rządowym we Frunze[1]. Zaprojektowała herb Kirgiskiej SRR[1].

W okresie stalinowskiego wielkiego terroru Mychajło Bojczuk i większość artystów należących do jego szkoły monumentalnej sztuki (bojczukiści) zostało aresztowanych, a Bojczuka i część jego uczniów skazano na karę śmierci i stracono. Prześladowania dotknęły ukraińskich twórców z różnych dziedzin sztuki[4]. Oksana Pawłenko, mieszkająca na stałe w Moskwie, uniknęła represji[1].

W latach 1950-1951 wykładała malarstwo monumentalne na Moskiewskim Państwowym Uniwersytecie Artystyczno-Przemysłowym (1950-1951)[3]. W okresie powojennym tworzyła mniejsze rozmiarami obrazy i rysunki, portrety i sceny rodzajowe[1]. Nigdy nie odeszła od stylu, jaki wykształciła pod kierunkiem Bojczuka, utrzymywała też kontakty z bojczukistami, którzy przeżyli represje (Antoniną Iwanową, Serhijem Kołosem, Hryhorijem Dowżenką, Jarosławą Muzyką, Ochrimem Krawczenką)[1]. Zmarła w kwietniu 1991 r. jako ostatnia przedstawicielka szkoły Bojczuka[1].

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k l m n Jarosław Krawczenko, Остання з когорти «бойчукістів», 5 marca 2015 [zarchiwizowane z adresu 2022-03-06].
  2. ↑ a b c Kateryna Jakowłenko, Dlaczego w sztuce ukraińskiej są wielkie artystki, Katarzyna Kozyra Foundation, 2020, s. 19-20.
  3. ↑ a b c d e Павленко Оксана, Бібліотека українського мистецтва [dostęp 2022-08-30] (ukr.).
  4. ↑ Joanna Majewska, Rozkwit i nieistnienie, Miesięcznik Znak, 4 maja 2022 [dostęp 2022-08-30] (pol.).