Oksytocyna

Oksytocyna
Nazewnictwo Nomenklatura systematyczna (IUPAC) 1-{19-amino-13-butan-2-ylo-10-(2-karbamoiloetylo)-7-(karbamoilometylo)-16-[(4-hydroksyfenylo)metylo]-6,9,12,15,18-pentaokso-1,2-ditio-5,8,11,14,17-pentaazacykloejkozano-4-karbonylo}-N-[1-(karbamoilometylokarbamoilo)-3-metylo-butylo]pirolidyno-2-karboksamid Inne nazwy i oznaczenia farm. łac. oxytocinum inne cykliczny (1→6) disiarczek L-cysteinylo-L-tyrozylo-L-izoleucylo-L-glutamylo-L-asparaginylo-L-cysteinylo-L-prolilo-L-leucyloglicynamidu
Ogólne informacje
Wzór sumaryczny	C43H66N12O12S2
Masa molowa	1007,19 g/mol
Wygląd	biały proszek[1]
Identyfikacja
Numer CAS	50-56-6
PubChem	439302
DrugBank	DB00107
SMILES CC[C@H](C)[C@H]1C(=O)N[C@H](C(=O)N[C@H](C(=O)N[C@@H](CSSC[C@@H](C(=O)N[C@H](C(=O)N1)CC2=CC=C(C=C2)O)N)C(=O)N3CCC[C@H]3C(=O)N[C@@H](CC(C)C)C(=O)NCC(=O)N)CC(=O)N)CCC(=O)N
InChI InChI=1S/C43H66N12O12S2/c1-5-22(4)35-42(66)49-26(12-13-32(45)57)38(62)51-29(17-33(46)58)39(63)53-30(20-69-68-19-25(44)36(60)50-28(40(64)54-35)16-23-8-10-24(56)11-9-23)43(67)55-14-6-7-31(55)41(65)52-27(15-21(2)3)37(61)48-18-34(47)59/h8-11,21-22,25-31,35,56H,5-7,12-20,44H2,1-4H3,(H2,45,57)(H2,46,58)(H2,47,59)(H,48,61)(H,49,66)(H,50,60)(H,51,62)(H,52,65)(H,53,63)(H,54,64)/t22-,25-,26-,27-,28-,29-,30-,31-,35-/m0/s1 XNOPRXBHLZRZKH-DSZYJQQASA-N
Właściwości Rozpuszczalność w wodzie rozpuszczalna[1] w innych rozpuszczalnikach rozpuszczalna w butanolu[1] Punkt izoelektryczny 5,51[2]
Niebezpieczeństwa Karta charakterystyki: dane zewnętrzne firmy Sigma-Aldrich [dostęp 2020-06-30] Globalnie zharmonizowany system klasyfikacji i oznakowania chemikaliów uwodniony octan oksytocyny Substancja w tej postaci nie jest klasyfikowana jako niebezpieczna według kryteriów GHS (na podstawie podanej karty charakterystyki). Numer RTECS RS7534000 Dawka śmiertelna LD50 2,275 mg/kg (szczur, dożylnie)[3]
Podobne związki
Podobne związki	wazopresyna
Jeżeli nie podano inaczej, dane dotyczą stanu standardowego (25 °C, 1000 hPa)
Klasyfikacja medyczna
ATC	H01BB02
Farmakokinetyka Okres półtrwania 1–6 min Wiązanie z białkami osocza i tkanek 30% Metabolizm wątrobowy i nerkowy Wydalanie z moczem i żółcią
Uwagi terapeutyczne Drogi podawania dożylnie, domięśniowo

Oksytocyna – organiczny związek chemiczny, makrocykliczny hormon peptydowy złożony z 9 aminokwasów (nonapeptyd) spiętych mostkiem dwusiarczkowym. Dobrze rozpuszcza się w wodzie. Jest okresowo uwalnianym neuroprzekaźnikiem.

Wytwarzana jest w jądrze przykomorowym i nadwzrokowym podwzgórza i neuronami przekazywana jest do tylnego płata przysadki, gdzie następnie jest magazynowana. Oksytocyna powoduje skurcze mięśni macicy, co ma znaczenie podczas akcji porodowej (wcześniej występuje blok progesteronowy^[4]).

Uwalniana jest po podrażnieniu mechanoreceptorów brodawek sutkowych np. podczas ssania piersi, co ułatwia wydzielanie mleka oraz po podrażnieniu receptorów szyjki macicy i pochwy. Estrogeny wzmagają wydzielanie oksytocyny, a progesteron je hamuje. Bezpośrednio po porodzie, oksytocyna powoduje obkurczanie macicy oraz położonych w ścianie macicy naczyń krwionośnych, tamując w ten sposób krwawienie po wydaleniu łożyska. W okresie połogu ma bezpośredni wpływ na zwijanie macicy, tak więc karmienie piersią przyspiesza ten proces.

U ssaków, w zależności od ich samopoczucia, stymuluje uległość, ufność, zazdrość, szczodrość, protekcjonizm czy współpracę^[5][6].

Struktura pierwszorzędowa peptydu cząsteczki oksytocyny: Cys-Tyr-Ile-Gln-Asn-Cys-Pro-Leu-Gly. Cysteiny są związane mostkiem dwusiarczkowym −S−S− tworząc pierścień. Budowa oksytocyny została ustalona w 1953 roku przez Vincenta du Vigneauda, który także przeprowadził jej syntezę.

Wskazania do stosowania

1. Zastosowanie przedporodowe
   • Zapoczątkowanie lub wzmocnienie skurczów macicy w celu przyspieszenia porodu u pacjentek z następującymi lekarskimi wskazaniami do zakończenia ciąży:
     • stan przedrzucawkowy, rzucawka
     • zaburzenia czynności nerek
     • erytroblastoza płodu
     • cukrzyca matki lub płodu
     • konflikt Rh
     • przedwczesne pęknięcie pęcherza płodowego.
2. Przyspieszenie akcji porodowej:
   • rutynowe wywoływanie akcji porodowej w ciążach, które trwają ponad 42 tygodnie
   • w przypadku śmierci macicznej płodu
   • w przypadku opóźnienia rozwoju płodu
   • gdy występuje atonia macicy.
3. Zastosowanie poporodowe:
   • kontrola krwawienia poporodowego i atonii macicy
   • leczenie wspomagające niepełnego lub dokonanego poronienia
   • diagnostyka (ocena płodowo-łożyskowej wydolności oddechowej w ciążach wysokiego ryzyka – test oksytocynowy).

Przeciwwskazania

• nadwrażliwość na oksytocynę
• znaczna dysproporcja między główką płodu a miednicą matki
• poprzeczne lub ukośne położenie płodu wymagające obrotu przed porodem
• zagrażające pęknięcie macicy i stany ze wzmożonym napięciem mięśnia macicy
• łożysko przodujące
• wywołanie lub przyspieszenie akcji porodowej w przypadkach, gdy przeciwwskazany jest poród naturalny (przodowanie lub wypadnięcie pępowiny)
• zaburzenia sercowo-naczyniowe.

Środki ostrożności

Poza wyjątkowymi sytuacjami, oksytocyny nie powinno się podawać w następujących przypadkach:

• poród przedwczesny
• graniczna dysproporcja główkowo-miedniczna
• duży zabieg operacyjny w obrębie miednicy lub szyjki macicy w wywiadzie, w tym również cesarskie cięcie
• nadmierne powiększenie macicy
• stan po wielu porodach
• inwazyjny rak szyjki macicy.

Interakcje

Opisywano wystąpienie ciężkiego nadciśnienia po podaniu oksytocyny przez 3–4 godzin po profilaktycznym podaniu leków kurczących naczynia w czasie znieczulenia nadoponowego w odcinku krzyżowym. Środki do znieczulenia ogólnego takie jak cyklopropan, enfluran, halotan i izofluran podane równocześnie z oksytocyną mogą zmodyfikować jej działanie na układ sercowo-naczyniowy, powodując np. znaczne obniżenie ciśnienia lub zaburzenia rytmu serca. Inne preparaty indukujące poród lub pobudzające poronienie, używane jednocześnie z oksytocyną mogą spowodować hipertonię macicy, jej pęknięcie oraz uszkodzenie szyjki macicy.

Działania niepożądane

U matki:

• krwotok poporodowy
• nudności, wymioty
• reakcje nadwrażliwości
• krwiak w obrębie miednicy mniejszej
• obniżenie ciśnienia krwi i odruchowa tachykardia
• nadmierne napięcie mięśnia macicy, skurcz tężcowy, pęknięcie macicy
• zatrucie wodne.

U płodu lub noworodka:

• bradykardia zatokowa, tachykardia
• trwałe uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego
• zamartwica
• żółtaczka noworodków
• krwawienie w obrębie siatkówki.

Dawkowanie

Dawkowanie powinno być dostosowane indywidualnie do potrzeb każdej pacjentki na podstawie reakcji matki oraz płodu.

• Indukcja i stymulacja porodu: dawka początkowa wynosi 0,5–4 mU/min, dawkę należy stopniowo zwiększać o 1–2 mU/min co 20–40 minut aż do ustalenia się prawidłowej siły skurczu.
• Kontrola krwawienia poporodowego: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się zwykle 10–40 j.m. oksytocyny w 1000 ml bezwodnego rozpuszczalnika z szybkością 20–40 mU/min w celu zapewnienia odpowiedniej kontroli macicy. Po urodzeniu łożyska można podać domięśniowo 5 j.m. oksytocyny.
• Leczenie wspomagające niepełnego lub niedokonanego poronienia: w dożylnym wlewie kroplowym podaje się 10 j.m. oksytocyny rozpuszczonej w 500 ml izotonicznego roztworu NaCl lub 5% roztworu glukozy z szybkością 20–40 kropli na minutę.
• Diagnostyka niewydolności maciczno-płodowej (test oksytocynowy): w dożylnym wlewie kroplowym dawka początkowa wynosi 0,5 mU/min. Jeśli to konieczne dawkę podwaja się co 20 min, aż to otrzymania dawki skutecznej (zwykle 5–6 mU/min, maksymalnie 20 mU/min). Po wystąpieniu 3 umiarkowanych skurczów macicy (trwających 40–60 sekund) w okresie 10-minutowym, należy przerwać wlew i następnie kontrolować częstość akcji serca płodu.

Preparaty

Dostępne w Polsce preparaty^[7]:

• Oxytocin–Grindex – roztwór do wstrzykiwań
• Oxytocin–Richter – roztwór do infuzji

Przypisy

Bibliografia

• Pharmindex. Kompendium leków, Warszawa: UBM Medica Polska, 2011, s. 1280, ISBN 978-83-62078-02-8 .

Linki zewnętrzne

• Paul Zak: Zaufanie, moralność... i oksytocyna