Okupacja Zagłębia Ruhry

Okupacja Zagłębia Ruhry
Ilustracja
(c) Bundesarchiv, Bild 102-00655 / CC-BY-SA 3.0

Okupacja Zagłębia Ruhry – francuscy żołnierze w Hörde, dzielnicy Dortmundu (wrzesień 1924)
Czas konfliktu

11 stycznia 1923 – 1925

Miejsce konfliktu

Zagłębie Ruhry

Terytorium

Republika Weimarska

Okupacja regionów Nadrenii (1923)

Okupacja Zagłębia Ruhry – okupacja niemieckiego Zagłębia Ruhry przez wojska francuskie i belgijskie w latach 1923–1925.

Tło historyczne

Zgodnie z traktatem wersalskim (1919) Niemcy zostały uznane przez rządy zwycięskich państw za winne strat poniesionych w wyniku I wojny światowej. Traktat nałożył na Niemców obowiązek spłaty pożyczek zaciągniętych przez Belgię u sojuszników na potrzeby prowadzenia wojny i zobowiązywał ich do przekazania 20 mld marek w złocie na poczet reparacji wojennych, których wysokość miała być ustalona w późniejszym terminie. W kwietniu 1921 r. państwa Ententy ustaliły wysokość reparacji. Pomimo że Francja oczekiwała tylko dla siebie odszkodowań w wysokości 269 mld marek w złocie, ostatecznie zwycięskie mocarstwa obciążyły Niemcy reparacjami na kwotę 132 mld marek w złocie[1].

Konieczność spłaty reparacji obciążała niemiecki budżet, powodując postępujący kryzys, a tym sam ubożenie ludności, na skutek czego Niemcy szybko straciły możliwość obsługi długu[1], zaczęły w 1922 r. opóźniać spłatę rat[2] i dwukrotnie ich nie zapłaciły[1] (realizowanych m.in. w dostawach do Francji węgla i koksu)[3]. Było to zgodne z francuską strategią, która zakładała, że maksymalne obciążenie niemieckiej gospodarki uniemożliwi jej odbudowę przedwojennego potencjału[1]. Dodatkowo Francja była przekonana, że Niemcy nie spłacają reparacji w ramach testowania cierpliwości państw sprzymierzonych[4]. Co więcej, sama III Republika doświadczała problemów wynikających z własnych pokaźnych długów wojennych, a jej gospodarka cierpiała z powodu niedoboru surowców, w szczególności węgla. Prawdopodobnie już w 1919 r. francuski rząd planował okupację niemieckiego centrum przemysłowego[5].

Przebieg okupacji

Wobec przerwania spłat, już 11 stycznia 1923 r. 70 tysięcy francuskich i belgijskich żołnierzy przekroczyło niemiecką granicę i rozpoczęło okupację najbardziej uprzemysłowionej części Niemiec[1], jaką było Zagłębie Ruhry)[3], z której pochodziło 80% produkcji niemieckiego węgla i koksu oraz znajdowało się 65% odlewni stali i walcowni[6]. W krótkim czasie okupanci zaczęli wysiedlać z niego ok. 150 tys. cywilów i zbędnych pracowników, jednocześnie pozostawiając robotników[5]. Niemcy stawili bierny opór[1], do którego wezwał niemiecki rząd[7], na co Francuzi odpowiedzieli represjami[1], m.in. 31 stycznia w czasie tłumienia zamieszek w Essen zastrzelono 13 robotników i raniono 41[7]. Nieoficjalnie władze Republiki Weimarskiej rozmawiały z centralami związkowymi na temat strajku generalnego w Zagłębiu Ruhry, który sparaliżowałby ten region, ale wobec braków w budżecie państwa, zobowiązania finansowe wynikające z opłacania pensji strajkujących pokryto z druku pieniądza[4].

(c) Bundesarchiv, Bild 102-09901 / CC-BY-SA 3.0
Pogrzeb zastrzelonych 13 robotników zakładów Kruppa w Essen

Okupacja wywołała oburzenie Niemców także w innych częściach państwa[7], w prasie pojawiały się wyolbrzymione materiały dowodzące francuskiego okrucieństwa, rzekomego bicia i egzekucji. Oburzenie wyrazili także wysoko postawieni politycy i urzędnicy, m.in. część ministrów uznała okupację za akt agresji wobec bezbronnego przeciwnika[5]. Już w dniu wkroczenia francuskich wojsk Adolf Hitler na wiecu potępiał zdrajców, którzy dopuścili do zapaści Niemiec i podporządkowania ich Francji, ale jednocześnie potępił także ruch oporu wobec okupacji[7].

W okupowanej strefie dochodziło do aktów sabotażu: wykolejania pociągów, zanieczyszczania żywności i małego sabotażu. Wśród odpowiedzialnych za takie działania byli m.in. Albert Leo Schlageter[5] czy Heinz Hauenstein[8].

Do lipca Francuzi ustanowili strefę zamkniętą, blokując ruch między nią i resztą Niemiec. Rozpoczęto także rekwizycję surowców i wyrobów gotowych[5]. Przymusowe przekierowanie dostaw z okupowanego regionu do Francji, a tym samym braku dostaw surowców na rynek niemiecki[1], połączone z biernym oporem niemieckich robotników, sparaliżował gospodarkę Zagłębia Ruhry[3], spowodował załamanie się niemieckiej gospodarki, szybki wzrost bezrobocia, hiperinflację[1] i przyśpieszył załamanie kursu niemieckiej waluty[3].

Okoliczności zakończenia

Ostatecznie zwycięskie mocarstwa dostrzegły zagrożenia wynikające z prowadzonej wobec Niemiec polityki, wśród których najważniejszy był wzrost radykalnych nastrojów wśród Niemców, czego przejawem były powstanie komunistów w Hamburgu[1] (22 października 1923 r.)[7], pucz nazistów w Monachium[1] (8-9 listopada 1923 r.)[7] i wejście komunistów w skład rządów w Saksonii i Turyngii[2]. Z powodu braku poparcia międzynarodowego dla okupacji (m.in. ze strony USA i Wielkiej Brytanii), Francja zdecydowała o zmianie polityki i podjęciu współpracy z Niemcami[2]. Zakończona niepowodzeniem próba narzucenia przez III Republikę swojej woli siłą oznaczała koniec francuskiej hegemonii na kontynencie i stała się początkiem odzyskiwania przez Niemcy mocarstwowego statusu[9]. Konflikt został zakończony przez plan Dawesa[3], który przewidywał m.in. wydłużenie okresu spłaty reparacji do 60 lat i udzielenie pomocy finansowej Niemcom na stabilizację gospodarki i finansów[1]. Uzależnienie w ten sposób niemieckiej gospodarki od amerykańskich pożyczek doprowadziło do załamania niemieckiej gospodarki po wybuchu kryzysu finansowego w USA w 1929 r. Spowodowało to masowy wzrost bezrobocia i niepokoje społeczne[4].

Nowe ustalenia pozwoliły zakończyć okupację[3] w połowie 1925 r.[5], jedynie w okręgu Saary Francuzi pozostali do 1935 r.[1]

Przypisy

  1. a b c d e f g h i j k l m Wojciech Tomaszewski, 11.01 Francuzi tracą cierpliwość do Niemców, Czas na historię [dostęp 2020-05-22] (pol.).
  2. a b c Polityka ustępstw wobec Niemiec po I wojnie światowej, karolginter.pl [dostęp 2020-05-22].
  3. a b c d e f Ruhr occupation, [w:] Encyclopædia Britannica [online] [dostęp 2022-09-30] (ang.).
  4. a b c Economic problems 1919-23 - Weimar Germany - National 5 History Revision, BBC Bitesize [dostęp 2020-05-22] (ang.).
  5. a b c d e f Jennifer Llewellyn, Steve Thompson, The Ruhr Occupation, alphahistory.com, 25 września 2019 [dostęp 2020-05-22].
  6. Nicholas Roosevelt, The Ruhr Occupation, 15 października 2014, ISSN 0015-7120 [dostęp 2020-05-22] (ang.).
  7. a b c d e f Kalendarium Niemiec i III Rzeszy - rok 1923, www.dws-xip.pl [dostęp 2020-05-22].
  8. Personen- und SachregisterErich MühsamTagebücher Band 13, s. 11 [zarchiwizowane].
  9. D.G. Williamson, Great Britain and the Ruhr Crisis, 1923-1924, „British Journal of International Studies”, 3 (1), 1977, s. 70–91, ISSN 0305-8026, JSTOR20096790 [dostęp 2020-05-22].

Media użyte na tej stronie

Western Germany 1923 en.png
Map - Administration and military occupied zones of western Germany by end of 1923
Bundesarchiv Bild 102-00655, Dortmund-Hörde, Abzug französischer Truppen.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-00655 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Die Räumung der Zone Dortmund-Hörde durch die Franzosen! Die Räumung dieser Zone lt. Annahme der Dawes-Gesetze geht sehr langsam und unauffällig vor sich. Die Truppen verlassen die Stadt in Gruppen bis zu 20 Mann unter Führung eines Korperals in der Richtung Düsseldorf. ( Neueste Aufnahmen wurden von einem von uns nach dorthin gesandten Sonderbildberichterstatter photographisch festgehalten). Marschfertiges französisches Militär erwartet in den Strassen Dortmunds den Befehl zum Abmarsch.
Bundesarchiv Bild 102-09901, Ruhrkampf, Beisetzung erschossener Krupp-Arbeiter.jpg
(c) Bundesarchiv, Bild 102-09901 / CC-BY-SA 3.0
Dla celów dokumentacyjnych Niemieckie Archiwum Federalne często zachowywało oryginalny opis fotografii, który może być błędny, tendencyjny, przestarzały bądź politycznie skrajny. Info non-talk.svg
Zur Befreiung des besetzten Gebietes am 30. Juni 1930! Ein interessanter Rückblick aus der schweren Zeit im besetzten Gebiet. Die feierliche Beisetzung der Essener Opfer am 10. April 1923 vom Kruppwerk aus.