Okupacja niemiecka Krasnodaru

Niemiecka okupacja Krasnodaru – okupacja Krasnodaru przez Niemców w czasie II wojny światowej w latach 1942–1943.

Atak wojsk niemieckich 17 Armii gen. Richarda Ruoffa na Krasnodar rozpoczął się 6 sierpnia 1942 roku. Był on częścią planu Edelweiss, mającego doprowadzić do opanowania Kubania i Północnego Kaukazu, a następnie Zakaukazia. Miasto zostało zdobyte po ciężkich walkach 7 sierpnia. W pierwszych dniach okupacji trwała niekontrolowana grabież Krasnodaru.

Po jej opanowaniu Niemcy przystąpili do tworzenia struktur władzy okupacyjnej. Utworzono niemiecką komendanturę miasta, dowództwo żandarmerii polowej i Geheime Feldpolizei. Powstał kolaboracyjny urząd miejski.

10 sierpnia niemiecki komendant polowy zwołał zebranie 25-30 antysowiecko nastawionych przedstawicieli inteligencji Krasnodaru, którzy 11 sierpnia wybrali burmistrzem miejscowego adwokata Michaiła A. Woronkowa. Funkcję jego zastępcy objął W. N. Pietrow. Urząd składał się m.in. z wydziałów policji, prawnego, finansowego, przemysłowego. Faktyczną władzę sprawowali jednak Niemcy, zaś burmistrz i jego urzędnicy wykonywali tylko ich polecenia. Następnie utworzono 4 zarządy „rejonowe” na czele ze starostami.

Po krajowym zjeździe ziemskim, który odbył się w Krasnodarze, na prowincji zaczęły powstawać w miejsce rozwiązywanych kołchozów i sowchozów tzw. „gromadzkie gospodarstwa”, odpowiadające za zbiór zboża i przekazywanie okupantom produktów rolniczych. Organem prasowym urzędu miejskiego była gazeta „Kubań”, której redaktorem naczelnym został W. Nordiel (aresztowany i zabity przez Niemców). Okupanci otworzyli bibliotekę miejską, kinoteatr „Колосс” i teatr miniatur, ale były one dostępne jedynie dla Niemców. Podjęli oni starania o uruchomienie instytucji komunalnych i zakładów przemysłowych. Od jesieni pracę podjęły z powrotem wodociągi, zajezdnia tramwajowa, piekarnia nr 2, elektrownia, rafineria, fabryki oleju (Siewiernaja i Kuzniecznaja) oraz fabryka im. Siedina. 9 września nowym burmistrzem został S. N. Liaszewski, zaś 8 grudnia kolejny, adwokat Wasilij A. Smykow.

W tym miesiącu władze miejskie przeprowadziły spis miejscowej ludności z podziałem na 3 kategorie: żyjących w Krasnodarze do okresu okupacji, przybyłych do miasta już po jego zajęciu przez Niemców oraz przeznaczonych do aresztowania i likwidacji, tj. komunistów, Żydów, partyzantów i czerwonoarmistów. Wyłapywanie i aresztowania tej kategorii mieszkańców miasta prowadziła policja pomocnicza. Aresztowani byli przekazywani niemieckiemu oddziałowi specjalnemu Sonderkommando SS 10A. Jego kwatera znajdowała się w tzw. domu Gestapo na rogu ulic Ordżonikidze i Siedina. Tam odbywały się też rozstrzelania części osób.

W Krasnodarze Niemcy po raz pierwszy na okupowanych terenach ZSRR zastosowali zabijanie ludzi gazem w samochodzie ciężarowym, do którego wchodziło za jednym razem 60-80 osób. W ten sposób zginęło ponad 7 tys. Rosjan. Na obszarze miasta powstało kilka obozów jenieckich, z których największym był obóz Nr 162, mieszczący się na stadionie piłkarskim Dynamo (osadzono w nim ponad 10 tys. czerwonoarmistów).

Niemcy zamierzali pozyskać dla swojej władzy część mieszkańców Krasnodaru, a szczególnie Kozaków kubańskich. Miał być dla nich utworzony na Kubaniu specjalny obwód autonomiczny ze stolicą w Krasnodarze, na co uzyskano zgodę władz III Rzeszy. Kozakom gwarantowano prawa kulturalne, religijne i oświatowe.

Krasnodar został wyzwolony 12 lutego 1943 r. przez oddziały sowieckich 18 i 46 Armii. Jako pierwszy do miasta wkroczył pluton zwiadu konnego por. Krapiwy z 121 Pułku 9 Dywizji Strzelców Górskich. Ofiarami niemieckiej okupacji miasta padło ok. 13 tys. ludzi. Ku ich pamięci wzniesiono po wojnie monument. W połowie lipca 1943 roku. odbył się otwarty proces sądowy kolaborantów, w większości b. członków Sonderkommando 10-A.

Linki zewnętrzne