Olawa

Olawa

(c) Bastian, CC BY 3.0 Herb Olawa
Typ herbu	szlachecki
Zawołanie	Oława
Alternatywne nazwy	Olawa, Oliwa
Pierwsza wzmianka	1384 (zapis sądowy)

Oława (Olawa, Oliwa^[a]) – polski herb szlachecki, noszący zawołanie Oława^[1]. Wzmiankowany w najstarszym zachowanym do dziś polskim herbarzu, Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae, spisanym przez historyka Jana Długosza w latach 1464–1480^[2].

Herb występował głównie wśród rodzin osiadłych w ziemi krakowskiej^[1].

Opis herbu

Opis historyczny

Herb Olywa w herbarzu Jana Długosza z lat 1464–1480 Insignia seu clenodia Regis et Regni Poloniae.

Jan Długosz blazonuje herb następująco^[2]:

Po przetłumaczeniu:

Opis współczesny

Opis skonstruowany współcześnie brzmi następująco^[b]:

Na tarczy w polu zielonym między dwiema różami pięciolistnymi czerwonymi, lilia srebrna o pięciu korzonkach

W klejnocie pól lwa ukoronowanego.

Labry herbowe zielone, podbite srebrem.

Geneza

Najwcześniejsze wzmianki

Najstarsza wzmianka pisana o tym herbie pochodzi z 1384 roku^[1]. Według Ewarysta Andrzeja Kuropatnickiego, herb ten został "nabyty" około roku 1157 nieopodal Gdańska^[3].

Według Kaspra Niesieckiego, herb ten miał przysługiwać Onoldowi, biskupowi kruszwickiemu, który wstąpił na ten urząd w roku 1157, a zmarł w 1160 roku^[4].

Herb nie pojawia się na pieczęciach średniowiecznych^[5].

Legenda

Kasper Niesiecki, na podstawie dzieł Bartosza Paprockiego oraz Szymona Okolskiego twierdzi, że herb ten otrzymał jeden mąż, który wykazał się walecznością w starciu z Prusakami. Wydarzenie to miało się dziać pod Oliwą, w miejscu gdzie obecnie stoi klasztor i opactwo oliwskie. Z tego powodu pewien hetman pieczętujący się herbem Gozdawa w nagrodę podarował mu herb na wzór samej Gozdawy^[4].

Herbowni

Lista Tadeusza Gajla

Lista herbownych w artykule sporządzona została na podstawie wiarygodnych źródeł, zwłaszcza klasycznych i współczesnych herbarzy. Należy jednak zwrócić uwagę na częste zjawisko przypisywania rodom szlacheckim niewłaściwych herbów, szczególnie nasilone w czasie legitymacji szlachectwa przed zaborczymi heroldiami, co zostało następnie utrwalone w wydawanych kolejno herbarzach. Identyczność nazwiska nie musi oznaczać przynależności do danego rodu herbowego. Przynależność taką mogą bezspornie ustalić wyłącznie badania genealogiczne.

Pełna lista herbownych nie jest dziś możliwa do odtworzenia, także ze względu na zniszczenie i zaginięcie wielu akt i dokumentów w czasie II wojny światowej (m.in. w czasie powstania warszawskiego w 1944 spłonęło ponad 90% zasobu Archiwum Głównego w Warszawie, gdzie przechowywana była większość dokumentów staropolskich)^[6]. Lista nazwisk znajdująca się w artykule pochodzi z Herbarza polskiego, Tadeusza Gajla^[7] (15 nazwisk^[8]). Występowanie na liście nazwiska nie musi oznaczać, że konkretna rodzina pieczętowała się herbem Oława. Często te same nazwiska są własnością wielu rodzin reprezentujących wszystkie stany dawnej Rzeczypospolitej, tj. chłopów, mieszczan, szlachtę. Jest to jednakże dotychczas najpełniejsza lista herbownych, uzupełniana ciągle przez autora przy kolejnych wydaniach Herbarza. Tadeusz Gajl wymienia następujące nazwiska uprawnionych do używania herbu Oława^[8]:

Galeria

• 

  Herb Oława jako fresk na zamku w Baranowie Sandomierskim

Zobacz też

• Heraldyka polska
• Ród herbowy
• Lista polskich herbów szlacheckich

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Tadeusz Gajl: Nazwiska (pol.). gajl.wielcy.pl. [dostęp 2021-09-20].
• Dzieje zasobu (pol.). agad.gov.pl. [dostęp 2021-09-20].

Bibliografia

• Ewaryst AndrzejE.A. Kuropatnicki Ewaryst AndrzejE.A., Wiadomość o Kleynocie Szlacheckim oraz Herbach domów Szlacheckich w Koronie Polskiey, i Wielkim Xięstwie Litewskim, Warszawa: Nakład i druk Mickała Grolla, 1789 .
• KasperK. Niesiecki KasperK., Herbarz polski, Jan NepomucenJ.N. Bobrowicz, t. VII, Lipsk: Breitkopf i Haertel, 1841, s. 585 .
• JanJ. Długosz JanJ., Insignia seu Clenodia Regis et Regni Poloniae, ZygmuntZ. Celichowski, Poznań: Biblioteka Kórnicka, 1885, s. 27 .
• JuliuszJ. Ostrowski JuliuszJ., Księga herbowa rodów polskich, cz. II, Gł. skł.: Bolcewicz, 1906, s. 388 .