Olej lniany

Olej lniany (łac. Oleum Lini[1][2]) – poprzez tłoczenie na zimno nasion lnu zwyczajnego (Linum usitatissimum) otrzymywany jest olej roślinny o żółtawym zabarwieniu i intensywnym, cierpkim zapachu. Znany już w starożytnym Egipcie. Współcześnie wykorzystywany do celów spożywczych i przemysłowych. Jako tłuszcz jadalny stracił na znaczeniu ze względu na stosunkowo wysoką cenę i specyficzny smak. Jako surowiec przemysłowy olej lniany był wykorzystywany ze względu na zdolność polimeryzacji pod wpływem światła i tlenu atmosferycznego.

Cechy

Skład:powyżej 50% kwasu linolenowego (omega-3), 15% kwasu linolowego (omega-6), 15% kwasu oleinowego (omega-9) oraz niewielkie ilości nasyconych kwasów tłuszczowych[2]
Kategoria:olej schnący
Ważność:po otwarciu tylko 3–4 tygodnie
Wytrzymałość na temperatury:nie ogrzewać; ochłodzony do temp. -20 °C staje się miękką masą[3]
Gęstość względna:ok. 0,931[3]
Wskaźnik odbicia:ok. 1,48[3]
Wskaźnik jodu:160–200[3]
Wskaźnik mydlenia:188–195[3]
Udział % w gotowym produkcie:
Zastosowanie
  • w recepturze aptecznej stosowany jest do sporządzania leków magistralnych oraz preparatów galenowych: mazidła wapniowego (Linimentum Calcareum) oraz mydła potasowego (Sapo kalinus), a także jako składowa niektórych maści, kremów, past, czopków, plastrów i in.[2][1].
  • w przemyśle spożywczym – niegdyś stosowany powszechnie, obecnie coraz częściej, ze względu na wysoką zawartość kwasów omega-3. Obecnie uzyskiwane produkty spożywcze dzięki procesom rafinacji, odpowiedniego przechowywania – ciemne szkło, chłodziarka, brak dostępu tlenu i sposób wytłaczania (na zimno) zyskują coraz dłuższe terminy przydatności do spożycia nawet 6 miesięcy w przypadku olejów butelkowanych, przy czym im więcej kwasów omega-3, tym krótszy termin przydatności.
  • w Małopolsce tradycyjnie był stosowany jako podstawowy tłuszcz spożywczy w okresach postnych, w tym w Wigilię[4];
  • suplementy diety – dostępne produkty zawierające olej lniany są najbogatszym źródłem omega-3 o długim okresie przydatności;
  • do celów artystycznych – do zabezpieczania powierzchni malowideł i polichromowanych rzeźb, jako spoiwo i medium w malarstwie;
  • jako surowiec przemysłowy;
  • w przemyśle kosmetycznym.

W dietetyce

W 1952 roku niemiecka biochemik Johanna Budwig stworzyła dietę znaną pod nazwą dieta dr Budwig (dieta budwigowa), mającą wspomagać leczenie nowotworów, a także chorób serca i cukrzycy. Jej istotnym elementem jest olej lniany wysokolinolenowy i zawarty w nim kwas tłuszczowy omega-3[5].

Rozwojowi raka piersi po menopauzie sprzyja duże spożycie tłuszczów wielonienasyconych typu omega-6 (obecnych zwłaszcza w oleju roślinnym z soi, kukurydzy, słonecznika i innych olejach z nasion, w margarynie), np. kwasu linolowego, przy niedostatku tłuszczów wielonienasyconych omega-3 (zawartych w oleju rybnym, ale również w lnianym)[6].

Tłuszcze wielonienasycone omega-6 przy niedostatku tłuszczów wielonienasyconych omega-3 stymulują wzrost nowotworów prostaty, przyśpieszają postęp histopatologiczny i zmniejszają przeżywalność pacjentów z rakiem prostaty, podczas gdy tłuszcze wielonienasycone omega-3 (m.in. w oleju lnianym wysokolinolenowym) mają odwrotne, pozytywne działanie[7].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Stanisław Kohlmünzer: Farmakognozja: podręcznik dla studentów farmacji. Wyd. V unowocześnione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2003, s. 669. ISBN 83-200-2846-9.
  2. ↑ a b c S. Janiski, A. Fiebig, M. Sznitowska: Farmacja stosowana: podręcznik dla studentów farmacji. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2008, s. 719. ISBN 978-83-200-3778-4.
  3. ↑ a b c d e Farmakopea Polska VIII, Polskie Towarzystwo Farmaceutyczne, Warszawa: Urząd Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych, 2008, s. 3491, ISBN 978-83-88157-53-0.
  4. ↑ Krystyna Reinfuss-Janusz: Źródła kulinarnego dziedzictwa Małopolski. W: Tajemnice smaku produktów regionalnych i tradycyjnych (materiały seminaryjne). Kraków: Centrum Doradztwa Rolniczego w Brwinowie Oddział w Krakowie, 2006.
  5. ↑ Dieta dr Budwig. medonet.pl, 28.01.2019. [dostęp 2022-09-27].
  6. ↑ Emily Sonestedt. Do both heterocyclic amines and omega-6 polyunsaturated fatty acids contribute to the incidence of breast cancer in postmenopausal women of the Malmö diet and cancer cohort?. „The International Journal of Cancer”. 123 (7), s. 1637–1643, 2008. DOI: 10.1002/ijc.23394. PMID: 18636564. 
  7. ↑ Yong Q. Chen. Modulation of prostate cancer genetic risk by omega-3 and omega-6 fatty acids. „The Journal of Clinical Investigation”. 117 (7), s. 1866–1875, 2007. DOI: 10.1172/JCI31494. PMID: 17607361. PMCID: PMC1890998.