Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce

Olenderski Park Etnograficzny
w Wielkiej Nieszawce

Oddział Muzeum Etnograficzne im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu
Zagroda z Kaniczek - Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce
Państwo	Polska
Miejscowość	Wielka Nieszawka
Adres	Ul. Mennonitów 14, 87-165 Cierpice
Data założenia	2018
Powierzchnia ekspozycji	50000 m²
Dyrektor	Hubert Czachowski
Kierownik	Anna Maślak
Położenie na mapie gminy Wielka Nieszawka Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce
Położenie na mapie powiatu toruńskiego Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce
52°59′48″N 18°29′25″E/52,996667 18,490278
Strona internetowa

Olenderski Park Etnograficzny w Wielkiej Nieszawce – jeden z oddziałów Muzeum Etnograficznego im. Marii Znamierowskiej-Prüfferowej w Toruniu, pierwszy w Polsce skansen poświęcony osadnictwu olenderskiemu rozwijającemu się od XVI w^[1].

Lokalizacja

Park znajduje się w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie toruńskim, w gminie Wielka Nieszawka^[2].

Historia

Budowę skansenu rozpoczęto w 2011 roku z inicjatywy dyrekcji Muzeum Etnograficznego w Toruniu, samorządu województwa kujawsko-pomorskiego, który jest jego organizatorem^[3][4] oraz wójta gminy Wielka Nieszawka. Na siedzibę skansenu wybrano Wielką Nieszawkę pod Toruniem, która posiada bogatą historię związaną z osadnictwem olenderskim i menonitami. Ich obecność odnotowana została w tej wsi już na początku XVII w. Do końca II wojny światowej był to jeden z głównych ośrodków życia tej społeczności, która założyła tu gminę wyznaniową wraz z domem modlitwy. Pozostałością po nich jest włączony w obręb OIenderskiego Parku Etnograficznego cmentarz menonicki^[5].

Park odtwarza fragment krajobrazu kulturowego nadwiślańskiej wsi z przełomu XIX i XX w. Na powierzchni ponad 5 ha, zrekonstruowano olenderską wieś o najbardziej charakterystycznym układzie, tzw. rzędówkę bagienną.

Uroczyste otwarcie skansenu odbyło się w dniach 12 i 13 maja 2018 roku^[6].

Ekspozycja

Na terenie skansenu znajdują się trzy zagrody, składające się z sześciu zabytkowych budynków mieszkalnych i gospodarskich z XVIII i XIX w. Przeniesione zostały z terenu Doliny Dolnej Wisły i pochodzą z XVIII i XIX w.^[2]:

• zagroda z Kaniczek – pochodzi z 1757 r. Datę budowy, inicjały budowniczego (MP) i właściciela domu (MP) umieszczona na froncie wystawki podcieniowej wspartej na czterech słupach. Zagroda ta jest jednym z ostatnich, podcieniowych domów zachowanych na terenie Doliny Dolnej Wisły. Część mieszkalną wzniesiono w konstrukcji wieńcowej natomiast część inwentarską wymurowano z cegły. We wnętrzu głównej izby na jednej ze ścian zachowała się tapeta z dekoracyjnym wzorem z 1910 r. W obrębie siedliska znajdują się dodatkowe budynki gospodarcze: stodoła z Wielkiego Wełcza z 1841 r. i trójkondygnacyjny spichlerz z Wielkiego Zajączkowa, a także dom dla pracowników rolnych z Mątowskich Pastwisk z 1827 r., jedyny zachowany przykład drewnianego domu robotniczego. Całość tworzy zagrodę wielobudynkową, prezentującą życie zamożnego gospodarza, wyznania ewangelickiego z okresu międzywojennego,
• zagroda z Niedźwiedzia – pochodzi z lat 90. XVIII w., o czym świadczy zachowana inskrypcja w głównej izbie (179?). Jest przykładem jednobudynkowej zagrody liniowej. Jako jedyna w całym pasie nadwiślańskim posiada zachowaną drewnianą część mieszkalną i inwentarską w konstrukcji wieńcowej oraz szkieletową stodołę. Wszystkie części znajdują się  pod jednym dachem. Budynek został posadowiony na terpie, tj. sztucznie usypanym wzniesieniu, zabezpieczającym siedlisko przed powodzią. We wnętrzu głównej izby zachował się oryginalny, kaflowy piec zwieńczony ozdobną koroną. Zagroda wraz z wyposażeniem prezentuje życie skromnej rodziny wyznania menonickiego z przełomu XIX i XX w., zajmującej się rolnictwem, hodowlą i tkactwem,
• zagroda z Gutowa – pochodzi prawdopodobnie z przełomu XVIII i XIX w. Pod jednym dachem znajduje się część mieszkalna wzniesiona w konstrukcji wieńcowej oraz część inwentarska, murowana z cegły. Cechą charakterystyczną jest zabudowana wystawka od frontu oraz bogate wyposażenie głównej izby: szafa wnękowa, piec kaflowy z ozdobną koroną oraz portal drzwiowy. Tu też znajdują się malowane deski podsufitowe z cytatami z Biblii luterańskiej oraz różne sentencje. W budynku znajduje się wystawa poświęcona osadnictwu olenderskiemu w Polsce,
• cmentarz menonicki – położony jest w północno-zachodniej części Parku Etnograficznego, tuż przy drodze prowadzącej od wsi w kierunku wału przeciwpowodziowego (ul. Mennonitów). Był użytkowany co najmniej od początku XIX w. do roku 1945 przez gminę menonicką z Wielkiej Nieszawki. Po przeprowadzeniu prac porządkowo-konserwatorskich i odsłonięciu zalegających pod powierzchnią ziemi nagrobków, na cmentarzu wyeksponowano ok. 150 miejsc pochowków, w tym 95 tumb i 50 steli grobowych., 4 żeliwne krzyże, fundamenty kaplicy grobowej, liczne kamienne i betonowe podstawy krzyży oraz 1 żeliwne ogrodzenie^[1].

Galeria

• 

  Zagroda z Kaniczek

• 

  Zagroda z Niedźwiedzia

• 

  Zagroda z Gutowa

• 

  Zagroda z Gutowa (charakterystyczne okiennice)

Zobacz też

• Kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa w Małej Nieszawce
• Skansen Osadnictwa Nadwiślańskiego w Wiączeminie Polskim
• Żuławski Park Historyczny w Nowym Dworze Gdańskim
• Kultura w Toruniu
• Turystyka w Toruniu
• Mennonici w Polsce
• Muzea etnograficzne i skanseny w Polsce

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Galeria zdjęć