Olga Lepieszynska (biolog)

Olga Borisowna Lepieszynska

Imię i nazwisko urodzenia	Olga Borisowna Protopopowa
Data i miejsce urodzenia	6 sierpnia?/ 18 sierpnia 1871 Perm, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	2 października 1963 Moskwa, Związek Socjalistycznych Republik Radzieckich
Zawód, zajęcie	lekarz medycyny, biolog
Miejsce zamieszkania	Perm, Czelabińsk, Moskwa, Taszkent
Edukacja	Uniwersytet Moskiewski (1915)
Pracodawca	Uniwersytet Moskiewski, Instytut Biologiczny im. K. Timiriazewa, Wszechzwiązkowy Instytut Medycyny Eksperymentalnej, Akademia Nauk Medycznych ZSRR, Instytut Biologii Eksperymentalnej Akademii Nauk ZSRR
Partia	Socjaldemokratyczna Partia Robotnicza Rosji, Komunistyczna Partia Związku Radzieckiego
Odznaczenia

Olga Borisowna Lepieszynska z d. Protopopowa (ros. Ольга Борисовна Лепешинская, Протопопова; ur. 6 sierpnia^?/ 18 sierpnia 1871 roku w Permie, zm. 2 października 1963 roku w Moskwie) – radziecka rewolucjonistka, członkini Akademii Nauk Medycznych ZSRR, najbardziej znana jako twórczyni pseudonaukowej teorii o możliwości stworzenia komórki z niemającej struktury substancji żywej^[1].

Życiorys

Urodziła się w zamożnej rodzinie. Jej matka, Jelizawieta Protopopowa, po śmierci męża prowadziła rozległe interesy; posiadała kopalnie, parostatki i tzw. domy dochodowe. Matka próbowała wciągnąć ją w te interesy, kiedy jednak wysłała córkę do robotników w celu zbadania sytuacji, na jakie się oni uskarżali, między kobietami doszło do kłótni na tle nadmiernego zdaniem córki wyzysku pracowników. Wskutek tej scysji matka wydziedziczyła córkę.

W 1891 roku Olga Protopopowa ukończyła permskie gimnazjum żeńskie ze specjalnością domowej nauczycielki matematyki^[2]. W kolejnych latach ukończyła kursy felczerskie, na których poznała Innę Smidowicz, siostrę rewolucjonisty Piotra Smidowicza. W 1894 roku wstąpiła do Sojuszu Walki o Wyzwolenie Klasy Robotniczej^[2]. W 1897 roku zorganizowała punkt felczerski na dworcu kolejowym w Czelabińsku. W tym samym roku wyszła za mąż za profesjonalnego działacza partyjnego Pantielejmona Nikołajewicza Lepieszynskiego i wyjechała z nim, by towarzyszyć mu w zesłaniu. Na zesłaniu również pracowała jako felczerka.

W 1898 roku wstąpiła do Socjaldemokratycznej Partii Robotniczej Rosji, po rozłamie w partii wstąpiła do frakcji bolszewickiej. W 1903 roku organizowała ucieczkę męża z zesłania i udała się z nim na emigrację do Szwajcarii, gdzie studiowała medycynę, ale i organizowała życie partyjne wśród rosyjskich emigrantów^[2]. W 1906 roku wróciła do Rosji, przez kolejne lata angażując się w tzw. robotę partyjną^[2].

W 1915 roku ukończyła z wyróżnieniem medycynę na Uniwersytecie Moskiewskim, po czym podjęła tam pracę akademicką, z której została jednak zwolniona za działalność partyjną^[2]. Pracowała w Moskwie i na Krymie^[1]. W 1917 roku wzięła udział w rewolucji, zasiadała w komitecie rewolucyjnym na stacji kolejowej Podmoskiewska. Organizowała szkołę-komunę dla sierot.

W latach 1919-1926 wykładała w Taszkencie i w Moskwie. Od 1926 roku pracowała w laboratorium histologicznym Instytutu Biologicznego im. K. Timiriazewa, od 1936 - w laboratoriach cytologicznych Wszechzwiązkowego Instytutu Medycyny Eksperymentalnej oraz Akademii Nauk Medycznych ZSRR. Od 1949 roku stała na czele oddziału w Instytucie Biologii Eksperymentalnej Akademii Nauk ZSRR^[1][2].

W 1950 roku została laureatką Nagrody Stalinowskiej. Była również odznaczona Orderem Lenina i Orderem Czerwonego Sztandaru Pracy. Jest autorką licznych prac medycznych oraz pamiętników.

Teoria Lepieszynskiej

Twierdzenia Rudolfa Virchowa, zgodnie z którą każda komórka musi pochodzić od innej komórki była silnie krytykowana przez radziecki rząd jako niezgodna z zasadami materializmu dialektycznego. W 1932 roku do grona krytyków teorii Virchowa dołączyła i Lepieszynska, zarzucając jej idealizm i reakcjonizm oraz oskarżając jej zwolenników o naruszanie dyscypliny partyjnej. Zachował się jej donos z 1935 roku na Borisa Tokina - jednego z pierwszych krytyków Lepieszynskiej, a przy tym - jak zaznaczała - syna kułaka, esera^[3]. W 1934 roku Lepieszynska opublikowała monografię na zagadnienia tworzenia komórek^[4].

Również inni radzieccy uczeni krytykowali teorię Lepieszynskiej. W 1939 roku opublikowana została praca zbiorowa, w której autorzy (między innymi Aleksiej Zawarzin, Nikołaj Chłopin) zarzucali Lepieszynskiej nierzetelność. Według nich, we wszystkich analizowanych pracach w wielu miejscach fakty naukowe zostały zastąpione przez płody fantazji autorki, przypominającej poziom nauki przełomu XVIII i XIX wieku (p. teoria samorództwa). W 1948 roku opublikowana została praca zbiorowa 13 autorów, w której między innymi demaskowano praktyki Lepieszynskiej, przedstawiającej zdjęcia mikroskopowe obrazujące różne fazy degeneracji żółtka jaja jako fazy tworzenia się komórek z substancji żywej^[4].

Teoria o możliwości stworzenia komórki z niemającej struktury substancji żywej została omówiona na wspólnym posiedzeniu komisji Akademii Nauk ZSRR i Akademii Nauk Medycznych ZSRR 7 kwietnia 1950 roku. W maju tego samego roku w Oddziale Nauk Biologicznych Akademii Nauk ZSRR odbyło się posiedzenie, w trakcie którego teorię poparli wszyscy zabierający wtedy głos, w tym Trofim Łysenko^[5]. W maju 1951 roku Grigorij Chruszczow przybliżył teorię Lepieszynskiej zachodniej nauce artykułem w The Journal of Heredity^[6]. Pochowana na Cmentarzu Nowodziewiczym w Moskwie^[7].

Przypisy