Olgierd Giedyminowic

Olgierd Giedyminowic

Algirdas

Pieczęć Olgierda z roku 1366
Wielki Książę Litwy
Okres	od 1345 do 1377
Poprzednik	Jawnuta
Następca	Władysław II Jagiełło
Dane biograficzne
Dynastia	Giedyminowicze
Data i miejsce urodzenia	1296 lub 1304 Litwa
Data śmierci	24 maja 1377
Ojciec	Giedymin
Matka	Jewna (Olga?)
Rodzeństwo	Kiejstut Giedyminowicz Aldona Anna Giedyminówna Eufemia Giedyminówna Narymunt Olgierdowicz Lubart Jawnuta Koriat Michał Giedyminowicz Monwid Liczne rodzeństwo
Żona	Anna od 1323 do 1349
Dzieci	Andrzej Garbaty Włodzimierz Olgierdowic Dymitr Starszy Olgierdowic Fiodor Olgierdowic
Żona	Julianna twerska od 1350 do 1377
Dzieci	Kenna Joanna Olgierdówna, Eufrozyna Olgierdówna, Skirgiełło Iwan, Korybut Dymitr, Teodora (Fedora), Lingwen Szymon, Helena Olgierdówna, Władysław II Jagiełło, Maria Olgierdówna, Korygiełło Kazimierz, Minigiełło, Aleksandra Olgierdówna, Katarzyna Olgierdówna, Wigunt Aleksander, Świdrygiełło Bolesław, Jadwiga Olgierdówna

Moneta Olgerda. Przed 1377^[1]

Olgierd, lit. Algirdas, biał. Альге́рд (ur. ok. 1296 lub ok. 1304^[2], zm. 1377) – wielki książę litewski, syn Giedymina, z dynastii Giedyminowiczów.

Brat Aldony Giedyminówny, żony Kazimierza Wielkiego – króla Polski, która po chrzcie przyjęła imię Anna. Ojciec Władysława Jagiełły.

1 listopada 1338 roku w Rydze wraz ze swoim ojcem i bratem Narymuntem zawarł rozejm z inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego.

Po śmierci ojca w 1341 roku otrzymał w spadku Auksztotę, czyli górną Litwę, rządził wspólnie z Kiejstutem, który otrzymał Żmudź.

Książę Litwy

Olgierd (z lewej) na Pomniku Tysiąclecia Rosji

W latach 1320–1345 sprawował władzę w prawosławnym księstwie witebskim, które zostało przyłączone do ziem Wielkiego Księstwa Litewskiego po śmierci Jarosława Wasilkowicza, ostatniego księcia z dynastii Rurykowiczów władającego Witebskiem.

Przed śmiercią w 1341 r. Giedymin podzielił swoje państwo, oddając stołeczne Wilno i formalną zwierzchność najmłodszemu Jawnucie. Olgierd z pomocą Kiejstuta w 1345 r. obalił Jawnutę i ogłosił się wielkim księciem^[3].

W 1346 roku, po zwycięstwie nad inflancką gałęzią zakonu krzyżackiego, zyskał wpływy w Pskowie i Nowogrodzie Wielkim. Po zajęciu ziemi siewiersko-czernihowskiej i części Smoleńszczyzny doprowadził do wybuchu wojny polsko-litewskiej (1349–1351). W 1351 roku rozpoczął się konflikt ze Złotą Ordą, zakończony zwycięstwem nad Sinymi Wodami i przyłączeniu w 1363 roku Kijowa do Litwy. W latach 1368 i 1370 podejmował wyprawy przeciwko Moskwie w obronie swojego szwagra wielkiego księcia Twerskiego Michała II dwukrotnie przywracając go do władzy i plądrując okolice Moskwy. Być może inspirował też napad Kiejstuta na księstwo moskiewskie w roku 1371. Ostatnią próbę ataku na Moskwę podjął w 1373 roku. Ta wyprawa zakończyła się niepowodzeniem i po nierozstrzygniętej bitwie pod Lubuckiem Olgierd zawrócił na Litwę.

W trakcie swego panowania prowadził pertraktacje zarówno z Kościołem katolickim, jak i prawosławnym w sprawie przyjęcia chrztu. W 1375 roku przekonał patriarchę Konstantynopola do ponownego utworzenia metropolii litewskiej – samodzielnej prowincji kościelnej obejmującej struktury prawosławne w Wielkim Księstwie Litewskim, istniejącej wcześniej w latach 1299–1330^[4].

Śmierć

Olgierd zmarł w roku 1377 przekazując władztwo Jagielle.

Rodzice

• Giedymin (1275 – grudzień 1341), wielki książę litewski od 1316,
• Jewna, księżniczka połocka (zm. 1344).

Żony

• Anna^[5], małżeństwo w latach ok. 1323–1349
• Julianna twerska, małżeństwo w latach 1350–1377

Olgierdowiczowie

Nazwiska patronimiczne (czyli nazwiska utworzone na podstawie imienia ojca) były w czasach ówczesnych bardzo popularne w Wielkim Księstwie Litewskim. Olgierdowicz to patronim potomków Olgierda, przysługujący zarówno jego synom, jak i córkom. Tytuł ten stosowali jako nazwisko min. Fiodor, Andrzej, Konstantyn, Dymitr, Włodzimierz, Agrypina, nieznana z imienia córka, Kenna, Eufrozyna, Skirgiełło, Korybut, Teodora, Lingwen, Helena, Jagiełło, Maria, Korygiełło, Minigiełło, Aleksandra, Katarzyna, Wigunt, Świdrygiełło i Jadwiga^[6] .

Termin ten w późniejszych czasach określa też potomków synów Olgierda, jako przynależących do jego dynastii. Olgierdowiczami możemy zatem nazwać chociażby rodziny Sanguszków, Kobryńskich, Mścisławskich itd., jako że są oni spokrewnieni w linii męskiej z Olgierdem^[6][7].

Analogicznie, Olgierdowiczów zaliczamy do Giedyminowiczów, jako, że sam Olgierd był synem Giedymina^[6].

• 

  Herb Połubiński, należący do Połubińskich

• 

  Herb Pogoń Litewska II, należący do wielu rodów, będących potomkami Olgierda i innych synów Giedymina

• 

  (c) Bastian, CC BY 3.0

  Herb Sanguszko, należący do Sanguszków

Dzieci^[8]

z Anną:

1. Fiodor – zm. 1394/1400, książę ratnieński, przodek książąt Kobryńskich i Sanguszków;
2. Andrzej Garbaty – ur. 1319, zm. 12 lub 16 sierpnia^[9] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę połocki 1349–1387, namiestnik pskowski 1342–1349, namiestnik nowogrodzki 1394;
3. Konstantyn (zm. 1352 lub 1353) – zginął na skutek załamania się lodu w czasie wyprawy odwetowej do Prus. O jego istnieniu zaświadczają kroniki Zakonu Krzyżackiego, spisywane przez kontynuatora Macieja Neuenburskiego. Powierzenie mu dowództwa nad wojskiem świadczy, iż w chwili śmierci musiał być już dorosłym mężczyzną. Nie wiadomo jednak, czy był żonaty i czy pozostawił jakieś potomstwo^[10].
4. Dymitr Starszy – ur. 1320, zm. 12 lub 16 sierpnia^[9] 1399 (bitwa nad Worsklą), książę trubecki od 1357, briański 1357–1379, starodubski od 1399, drucki;
5. Włodzimierz – zm. po 12 października 1398, książę witebski, kijowski po 1367–1394, kopylski i słucki;
6. córka nieznana z imienia – zm. po 1370, żona kniazia Iwana Nowosilskiego;
7. Agrypina – ur. przed 1342, zm. 1393(?), żona Borysa, księcia suzdalskiego;

z Julianną:

1. Kenna – ur. ok. 1351, zm. 27 kwietnia 1368, żona Kazimierza IV, księcia słupskiego;
2. Eufrozyna – ur. ok. 1352, zm. 1405/1406, żona księcia riazańskiego Olega;
3. Skirgiełło – ur. ok. 1354, zm. 23 grudnia 1394, książę witebski, trocki 1382–1392, połocki 1387–1394, namiestnik, następnie książę kijowski 1394;
4. Korybut – ur. ok. 1355, zm. po 1404, książę siewierski od 1386–1392/1393;
5. Teodora (Fiodora) – żona kniazia Światosława Karaczewskiego;
6. Lingwen – ur. 1356 lub później, zm. 19 czerwca 1431, namiestnik nowogrodzki 1389–1392, książę mścisławski 1390–1431;
7. Helena – ur. 1357/1360, zm. 15 września 1437, żona Włodzimierza, księcia moskiewskiego
8. Jagiełło – ur. ok. 1362, zm. 1 czerwca 1434, wielki książę litewski 1377–1381, 1382–1392, najwyższy książę Litwy, król Polski 1386–1434;
9. Maria – ur. ok. 1363, zm. ?, żona bojara litewskiego Wojdyły (zm. 1382), potem kniazia Dawida horodeckiego;
10. Korygiełło – ur. ok. 1364/1367, zm. 4 września 1390, książę mścisławski;
11. Minigiełło – ur. ok. 1365/1368, zm. przed 1382
12. Aleksandra – ur. 1368/1370, zm. 19 czerwca 1434, żona Siemowita IV, księcia mazowieckiego;
13. Katarzyna – ur. 1369/1374, zm. 4 kwietnia 1422, żona Jana II, księcia meklemburskiego;
14. Wigunt – ur. ok. 1372, zm. 28 czerwca 1392, książę kiernowski;
15. Świdrygiełło – ur. ok. 1373, zm. 10 lutego 1452, książę witebski 1392–1393, 1430–1436, podolski 1400–1402, namiestnik nowogrodzki 1404–1408, 1420–1438, książę czernihowski 1419–1430, wielki książę litewski 1430–1432, pan Wołynia 1437–1452;
16. Jadwiga – ur. ok. 1375, zm. po 13 maja 1400^[11], żona Jana III, księcia oświęcimskiego.

Genealogia

Zobacz też

• Pomnik Olgierda w Witebsku

Przypisy

Bibliografia

• JózefJ. Wolff JózefJ., Kniaziowie litewsko-ruscy od końca czternastego wieku, Warszawa: Gebethner i Wolff, 1895, s. 698 .

Linki zewnętrzne

• Waleczny ojciec Jagiełły, czyli Olgierd Giedyminowic