Ol

Ol – wymarły rodzaj owadów z rzędu karaczanów, jedyny z monotypowej rodziny Olidae. Obejmuje tylko jeden opisany gatunek, Ol xiai. Żył w kredzie na terenie obecnej Azji. Wyróżniał się tle wszystkich karaczanów licznymi cechami, w tym dwugrzebieniastymi czułkami i obecnością dobrze widocznej tarczki.

Taksonomia

Rodzaj i gatunek typowy opisane zostały w 2017 roku przez Petera Vršanskiego i Wang Bo. Opisu dokonano na podstawie inkluzji w bursztynie birmańskim (burmicie) znalezionej w dolinie Hukawng w Mjanmie i datowanej na cenoman w kredzie późnej. Nazwa rodzajowa oznacza w języku santali „pismo”, natomiast epitet gatunkowy nadano na cześć Xia Fangyuana, specjalisty od burmitu^[1].

Rodzaj ten autorzy opisu umieścili w nowej, monotypowej rodzinie Olidae, wskazując 19 autapomorfii, w tym dwugrzebieniaste czułki. Rodzinę tę sklasyfikowano w obrębie nadrodziny Blattoidea na podstawie sposobu ułożenia skrzydeł tylnej pary. Autorzy przypuszczają, że wyewoluować mogła ona z wczesnokredowych karaczanowatych grupy pnia^[1].

Morfologia

Owad ten osiągał 15,7 mm długości ciała. Głowa była hipognatyczna, wydłużona, o dość wąskich i nieco tylko wystających poza jej obrys oczach złożonych oraz soczewkowatych, nakrytych dachowatymi osłonkami przyoczkach bocznych. Czułki był krótkie, o poszerzonych członach biczyka i wyróżniały się na tle wszystkich karaczanów dwugrzebykowatą formą. Bardzo krótkie głaszczki szczękowe o członach końcowych w postaci okrągłego, spłaszczonego dysku również były autapomorfią rodzaju. Szyja była dość krótka^[1].

Prawie poprzeczne przedplecze gęsto porastały bardzo krótkie, krótsze od szerokości czułków, ale mocne sensilla szczecinkowate (sensilla chaetica). Paranotalia były słabo zaznaczone, a u nasady przedplecza znajdowała się dachowata wypustka. Obecność wyraźnej tarczki wyróżniała Olidae na tle całego rzędu. Skrzydło przednie miało około 12,5 mm długości, około 5 mm szerokości i w części nasadowej było rozlegle zesklerotyzowane. Pole kostalne było szerokie, a krótka żyłka subkostalna wypuszczała odgałęzienia, z których pięć osiągało brzeg skrzydła. Żyłka radialna pierwsza była załamana i wypuszczała sześć nierozgałęzionych, długich, prawie prostych odnóg. Sektor radialny zajmował połowę szerokości skrzydła osiągając jego wierzchołek, a dwie spośród jego gałęzi łączyły się ze sobą w pobliżu wierzchołka. Regularna żyłka medialna wypuszczała bardzo długie i niemal proste, pozbawione wtórnych rozgałezień gałęzie, z który dwie łączyły się w jedną, a 7 ostatecznie osiągało brzeg skrzydła. Żyłka kubitalna przednia była nieregularna i wypuszczała odgałęzienia, z których 12 osiągało brzeg skrzydła. Żyłka kubitalna tylna była ostro ścięta. Żyłki analne były pozbawione modyfikacji. Skrzydła tylne były w pełni wykształcone, błoniaste, przejrzyste, nie odbiegające długością od przednich. Odnóża były bieżne, punktowane, gęsto porośnięte sensillami, gęsto żeberkowane, o wolnych biodrach, w większości bardzo krótkich ostrogach i pięcioczłonowych stopach z symetrycznymi pazurkami i małymi aroliami. Za autapomorfie w ich budowie uznaje się niemal całkiem zredukowane ostrogi końcowe wszystkich ud, bardzo duże ostrogi przednich goleni oraz przylgi tylnej pary zmodyfikowane w hakowate wyrostki^[1].

Odwłok zaopatrzony był w nieczłonowane, symetryczne, położone blisko siebie wyrostki rylcowe oraz jedenastoczłonowe przysadki odwłokowe z licznymi, ale krótkimi sensillami^[1].

Przypisy