Olszówka (powiat limanowski)
| Artykuł | 49°36′38″N 20°1′56″E |
|---|---|
| - błąd | 39 m |
| WD | 49°38'N, 19°58'E |
| - błąd | 19415 m |
| Odległość | 5 m |
| wieś | |
 Kościół w Olszówce | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Sołectwo | Olszówka |
| Liczba ludności (2022) | 1609[1] |
| Strefa numeracyjna | 18 |
| Kod pocztowy | 34-730[2] |
| Tablice rejestracyjne | KLI |
| SIMC | 0453925 |
Położenie na mapie gminy wiejskiej Mszana Dolna _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy wiejskiej Mszana Dolna") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa małopolskiego  | |
Położenie na mapie powiatu limanowskiego  | |
 49°36′38″N 20°01′56″E/49,610556 20,032222 | |
Olszówka – wieś w Polsce, położona w województwie małopolskim, w powiecie limanowskim, w gminie Mszana Dolna. W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie nowosądeckim.
Etnograficznie Olszówka należy do regionu zamieszkiwanego przez Zagórzan, ale miejscowa gwara zbliża się do gwary podhalańskiej[3]. Według niektórych źródeł gwara Olszówki jest już gwarą podhalańską (Gwara zagórzańska).
W przysiółku Jasionów (740 m n.p.m) znajduje się jedna z siedmiu położonych w powiecie limanowskim stacja meteo IMGW[4].
W Olszówce organizowane są przeglądy kolędnicze[5].
Położenie
Wieś położona na północnych stokach Gorców, na północ od Jaworzyny Ponickiej, w dolinie potoku Olszówka, który jest dopływem Raby. Sąsiaduje z: Rabą Niżną od północy, od wschodu z Porębą Wielką, Niedźwiedziem i Podobinem, od zachodu z miastem Rabka[3].
Integralne części wsi
| przysiółki | Jasionów, Skalisne, Zarębki |
| części wsi | Barany, Bednarzówka, Biedaki, Buzdygówka, Cieluchówka, Do Szczepańskiego, Dział, Filipy, Folwark, Fudry, Gryzy, Jagodówka, Karbowniki, Karczmisko, Klępówka, Knowy, Kościelniówka, Kowalówka, Krausy, Kunochy, Kuternogi, Łabuzy, Łążek, Łęg, Ludwy, Mastki, Mikuły, Nawarówka, Nawieśniaki, Olechy, Pizdury, Plebania, Rymazówka, Staniki, Stróziki, Szczepaniaki, Toboły, Trybuły, Waligóry, Warwasy, Wiklarze, Włodarze, Wnękówka, Żury |
Historia
Pierwsze wzmianki o istnieniu osadnictwa na tych ziemiach pochodzą z 1254, w dokumencie potwierdzającym nadanie przez Bolesława Wstydliwego na rzecz Cystersów ze Szczyrzyca ziem w tej okolicy. Wieś została oficjalnie lokowana na prawie magdeburskim w akcie lokacyjnym wystawionym 14 maja 1388 przez króla Władysława Jagiełłę. Pierwszym zasadźcą został Filip Klimuntowicz. Ten sam dokument wspomina również erygowanie parafii i pierwszy kościół w Olszówce[8].
W XV wieku Olszówka należała do dóbr królewskich dzierżawionych najpierw przez Ratołdów a później przez Pieniążków, którzy w 1534 przypisali ją do tzw. klucza mszańskiego, w skład którego weszły również Mszana Dolna, Słonka, Raba Niżna i Kasinka Mała. W ramach dzierżawy mszańskiej wieś funkcjonowała aż do 1718, kiedy to została wyodrębniona jako samodzielna królewszczyzna[8]. W 1776 została przejęta przez rząd austriacki, a w 1785 została przyłączona do starostwa nowotarskiego. Na początku XIX wieku wieś przeszła w ręce prywatne, kilkakrotnie zmieniając właścicieli[9].
W 1894 r. w Olszówce urodziła się poetka Antonia Zachara-Wnękowa[10].
3 września 1939 na terenie Olszówki Niemcy (naziści) zastrzelili 5 osób, a w wyniku uduszenia dymem z podpalonych zabudowań zmarło kolejnych 8. Na cmentarzu parafialnym znajduje się pomnik ku czci ofiar tej zbrodni hitlerowskiej.
W 1971 r. w Olszówce odbyły się pierwsze wakacyjne turnusy Oaz, czyli Ruchu Światło-Życie w archidiecezji krakowskiej. [11]
W latach 1982–1988 w Olszówce wybudowano nowy kościół. Zabytkowy kościół drewniany z 1732 spłonął w niewyjaśnionych okolicznościach w nocy z 15 na 16 września 1993[12].
Turystyka
Szlaki turystyczne[8]
z Rabki do Poręby Wielkiej i dalej na Turbacz
z Poręby Górnej przez przysiółek Jasionów na Piątkową
na Maciejową i Stare Wierchy
z Rabki Zaryte na Stare Wierchy
Atrakcje turystyczne
- przysiółek Jasionów, na który składa się kilka osiedli z zachowanym stylowym budownictwem[8];
- przydrożne urokliwe kapliczki na osiedlach Jasionów, Krausy, Jagody i Zarębki[3];
- Izba Regionalna w szkole podstawowej[3];
- odkrywki geologiczne wzdłuż doliny potoku Olszówka[3];
- pomniki przyrody na osiedlach Krausy i Trybuty[3];
- polana Śmierdząca, położona nad przysiółkiem Jasionów na terenie Gorczańskiego Parku Narodowego, na której obserwować można bogatą florę gorczańską, m.in. łąkę mieczykowo-miętlicową[8].
Przypisy
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych, Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-04].
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2022, s. 859 [zarchiwizowane 2022-10-26].
- ↑ a b c d e f Gmina Mszana Dolna: Olszówka. Gmina Mszana Dolna. [dostęp 2011-07-16]. (pol.).
- ↑ Index, monitor.pogodynka.pl [dostęp 2020-03-28].
- ↑ Kwartalnik Samorządowy "Nasza Gmina Mszana Dolna", nr 1, 2008, str. 3
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
- ↑ GUS. Rejestr TERYT
- ↑ a b c d e „Gorce...”, s. 307
- ↑ „Parafie...”, s.250
- ↑ Historia Rabki, Historia Rabki: „Poetka serca ziemi i serca człowieka”, Historia Rabki, 15 marca 2009 [dostęp 2022-10-14].
- ↑ Intellect.pl, Niezapomniane oazy i zaskakujące wizyty - Gmina Mszana Dolna, www.mszana.pl [dostęp 2022-09-07] (pol.).
- ↑ „Parafie...”, s.251
Bibliografia
- Piotr Skoczek: Parafie Ziemi Limanowskiej. Proszówki: Prowincjonalna Oficyna Wydawnicza, 2009, s. 249-253. ISBN 978-83-88383-43-4.
- Marek Ciężkowski, Paweł Luboński i inni: Gorce: przewodnik. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Rewasz”, 2004, s. 306-307. ISBN 83-89188-19-8.
- Siedziba gminy: Mszana Dolna
| Wsie | |
|---|---|
| Osady | |
| Integralne części wsi |
|
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Lesser Poland Voivodeship, Poland. Geographic limits of the map:
- N: 50.59 N
- S: 49.07 N
- W: 18.92 E
- E: 21.55 E
Niebieski szlak turystyczny.
Zielony szlak turystyczny.
Czerwony szlak turystyczny.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Olszówka (województwo małopolskie). Szkoła
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Olszówka. Izba regionalna
Żółty szlak turystyczny.
Autor: Jerzy Opioła, Licencja: CC BY-SA 4.0
Olszówka - rzymskokatolicki kościół parafialny p.w. Jana Chrzciciela, 1982-1988