Onowodek

Onowodek
Ilustracja
Aponogeton madagascariensis
Systematyka[1]
Domenaeukarionty
Królestworośliny
Kladrośliny naczyniowe
Kladrośliny nasienne
Klasaokrytonasienne
Kladjednoliścienne
Rządżabieńcowce
Rodzinaonowodkowate
Rodzajonowodek
Nazwa systematyczna
Aponogeton L. f.
Suppl. 32. Apr 1782
Aponogeton natans
Aponogeton distachyos
Aponogeton lakhonensis

Onowodek[2], aponogeton[3] (Aponogeton L. f.) – jedyny rodzaj w obrębie monotypowej rodziny onowodkowatych (Aponogetonaceae Planch.) z rzędu żabieńcowców (Alismatales). Do rodzaju należy ok. 50[1]–56[4] gatunków. Są to hydrofity występujące głównie w południowej Afryce, poza tym w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz w Australii[5]. Rodzaj pochodzi z Australii, gdzie wyewoluuował i skąd rozprzestrzenił się do Afryki i Azji[6]. Pąki kwiatowe i kwiatostany onowodka dwukłosowego są spożywane jako przysmak w Afryce Południowej i dlatego roślina jest tam powszechnie uprawiana. Szereg gatunków uprawianych jest także w akwariach i stawach jako rośliny ozdobne[4].

Morfologia

Pokrój
Hydrofity zakorzenione na dnie z liści pływającymi na powierzchni wody lub zanurzonymi[2], rzadko wzniesionymi nad powierzchnię[4]. Rośliny z bogatym w skrobię kłączem[4].
Liście
Skrętoległe, wyrastają ze szczytu kłącza tworząc rozetę. Na ogół wyraźnie wykształcony jest ogonek liściowy. Blaszka liściowa różnego kształtu, ale zwykle o tępym lub zaokrąglonym wierzchołku i nasadzie. Żyłki podstawowe biegną równoległe (łukowato) od nasady do szczytu liścia i połączone są poprzecznymi żyłkami drugiego rzędu[4].
Kwiaty
Niewielkie, zebrane w kłosokształtne kwiatostany (pojedyncze lub zebrane po kilka). Okwiat bywa całkiem zredukowany, ale zwykle składa się z dwóch do 6 drobnych listków[4]. Kwiaty są zwykle obupłciowe i promieniste. Sześć pręcików w dwóch okółkach otacza apokarpijne słupkowie[2]. Słupki są trzy, górne i siedzące[4].
Owoce
Mieszek[2] z wygiętym dzióbkiem. Nasiona bez okresu spoczynku – kiełkują natychmiast po uwolnieniu z owocu[4].

Systematyka

Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd żabieńcowce Alismatales[1].

żabieńcowce

obrazkowate Araceae




kosatkowate Tofieldiaceae






żabiściekowate Hydrocharitaceae



łączniowate Butomaceae




żabieńcowate Alismataceae





bagnicowate Scheuchzeriaceae




onowodkowate Aponogetonaceae




świbkowate Juncaginaceae




Maundiaceae





posydoniowate Posidoniaceae




rupiowate Ruppiaceae



bałwanicowate Cymodoceaceae






zosterowate Zosteraceae



rdestnicowate Potamogetonaceae











Wykaz gatunków[7][8][9][5][10]
  • Aponogeton abyssinicus Hochst. ex A. Rich.
  • Aponogeton afroviolaceus Lye
  • Aponogeton angustifolius Ait.
  • Aponogeton appendiculatus H. Bruggen
  • Aponogeton azureus H. Bruggen
  • Aponogeton bernerianus (Decne.) Hook.
  • Aponogeton boivinianus Baill. ex Jum.
  • Aponogeton bogneri H. Bruggen
  • Aponogeton bullosus H. Bruggen
  • Aponogeton capuronii H. Bruggen
  • Aponogeton cordatus H. Bruggen
  • Aponogeton crispus Thunb. – onowodek kędzierzawy[11]
  • Aponogeton cuneatus S.W.L.Jacobs
  • Aponogeton decaryi Jumelle
  • Aponogeton desertorum Zeyh. ex A. Spreng.
  • Aponogeton dioecus J. Bosser
  • Aponogeton distachyos L.f. – onowodek dwukłosowy[2]
  • Aponogeton eberhardtii A. Camus
  • Aponogeton echinatus Roxburgh
  • Aponogeton elongatus F. Muell. ex Benth.
  • Aponogeton fotianus J. Raynal
  • Aponogeton hexapetalus H. Bruggen
  • Aponogeton junceus Lehm.
  • Aponogeton lakhonensis A. Camus
  • Aponogeton longiplumulosus H. Bruggen
  • Aponogeton loriae Martelli
  • Aponogeton madagascariensis (Mirb.) H. Bruggen – onowodek okienkowaty[2], o. madagaskarski[11]
  • Aponogeton masoalensis Bogner
  • Aponogeton natalensis Oliv.
  • Aponogeton natans (L.) Engl. & K. Krause
  • Aponogeton nudiflorus Peter.
  • Aponogeton queenslandicus H. Bruggen
  • Aponogeton ranunculiflorus Jacot Guill. & Marais
  • Aponogeton rehmannii Oliv.
  • Aponogeton rigidifolius H. Bruggen
  • Aponogeton robinsonii A. Camus
  • Aponogeton stuhlmannii Engl.
  • Aponogeton subconjugatus Schumach. & Thonn.
  • Aponogeton tenuispicatus H. Bruggen
  • Aponogeton tofus S.W.L.Jacobs
  • Aponogeton troupinii J. Raynal
  • Aponogeton ulvaceus Baker – onowodek olbrzymi[11]
  • Aponogeton undulatus Roxb. – onowodek pofałdowany[11]
  • Aponogeton vallisnerioides Baker
  • Aponogeton viridis Jumelle
  • Aponogeton womersleyi H. Bruggen

Przypisy

  1. ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-27] (ang.).
  2. ↑ a b c d e f Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 599-600. ISBN 83-214-1305-6.
  3. ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.
  4. ↑ a b c d e f g h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 126. ISBN 978-1-84246-634-6.
  5. ↑ a b Surrey W.L. Jacobs, Donald H. Les, Michael L. Moody, C. Barre Hellquist. Two new species of Aponogeton (Aponogetonaceae), and a key to species from Australia. „Telopea”. 11(2), s. 129-134, 2006. Royal Botanic Gardens and Domain Trust. ISSN 0312-9764. [dostęp 2010-06-22]. 
  6. ↑ Donald H. Lesac, Michael L. Moodya, Surrey W. L. Jacobs. Phylogeny and Systematics of Aponogeton (Aponogetonaceae): The Australian Species. „Systematic Botany”. 30(3), s. 503-519, 2005. DOI: 10.1600/0363644054782215. [dostęp 2010-06-22]. 
  7. ↑ African Flowering Plants Database: Aponogeton
  8. ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
  9. ↑ Harry W. E. van Bruggen. Monograph of the genus Aponogeton (Aponogetonaceae). „Bibliotheca botanica”. 33, 137, s. i-viii, 1–76, 1985. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung. ISSN 0067-7892. [dostęp 2010-06-22]. 
  10. ↑ Mirosław Gromek: Rośliny wodne i akwarystyczne. Warszawa: Agencja Wydawnicza MAKO, 1995, s. 33-51. ISBN 83-86203-14-5.
  11. ↑ a b c d Jerzy Lewczuk: Domowe akwarium słodkowodne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 135. ISBN 83-09-01309-4.

Media użyte na tej stronie

Aponogeton distachyos, blom, Manie van der Schijff BT, d.jpg
Autor: JMK, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flower of Cape pondweed in the Manie van der Schijff Botanical Garden, Pretoria
An-updated-checklist-of-aquatic-plants-of-Myanmar-and-Thailand-biodiversity data journal-2-e1019-g005.jpg
Autor: Ito Y, Barfod A, Licencja: CC BY 4.0
Aponogeton lakhonensis in Myanmar (10 Dec 2005). Credit: J. Murata.
Aponogeton madagascariensis.jpg
Illustration of Aponogeton madgascariensis (Syn. Ouvirandra fenestralis)