Ontologia (informatyka)

Ontologia – formalna reprezentacja pewnej dziedziny wiedzy, na którą składa się zapis zbiorów pojęć (ang. concept) i relacji między nimi. Zapis ten tworzy schemat pojęciowy, który będąc opisem danej dziedziny wiedzy, może służyć jednocześnie jako podstawa do wnioskowania o właściwości opisywanych ontologią pojęć.

Historia

Termin ontologia wykorzystywany jest w informatyce od 1967 roku[1]. Większego znaczenia ontologie komputerowe zaczęły nabierać w latach 90. XX wieku, gdy ukazał się artykuł Thomasa Grubera, w którym zdefiniował on ontologię jako formalną, jawną specyfikację wspólnej konceptualizacji[2]. Kolejnym katalizatorem popularności ontologii komputerowych stało się ujęcie ich jako fragmentu (warstwy) w koncepcji Semantic Web przez sir Tima Bernersa-Lee i współpracowników[3].

Klasyfikacja

Pod pojęciem ontologii mogą się kryć różne struktury wiedzy, a i przeznaczenie czy zakres stosowania ontologii może być wieloraki. Stąd wskazać można na określone podziały rodzajów ontologii.

Ze względu na stopień formalizacji możemy wyróżnić następujące rodzaje ontologii (od najmniej do najbardziej sformalizowanych):

Ze względu na zakres stosowania ontologii wyróżnia się (od najszerszego do najwęższego):

  • ontologie wysokiego poziomu (ang. upper ontologies),
  • ontologie dziedzinowe (ang. domain ontologies),
  • ontologie aplikacyjne[4].

Przykładem ontologii wysokiego poziomu jest ontologia DOLCE[5] (ontologia najbardziej ogólnych, uniwersalnych i abstrakcyjnych pojęć) oraz – mniej uniwersalna, ale wciąż wysokopoziomowa – ontologia OWL-S[6] (ontologia usług/serwisów Webowych). Przykład abstrakcyjnej ontologii dziedzinowej to ontologia dot. sieci sensorycznych (ang. Semantic Sensor Networks)[7], a ontologii dziedzinowej – ontologia czynności codziennych (ang. Activities of Daily Living Ontology)[8]. Inne przykłady ontologii dla świata internetu rzeczy można znaleźć w pracy Bajaja i in.[9] Przykładem ontologii aplikacyjnej (z racji swojej natury mającą ograniczoną liczbę zastosowań) jest Experimental Factor Ontology[10].

Języki

Do języków zapisu ontologii lub wspierających taki zapis zaliczają się[1]:

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ a b Adam Czarnecki: Technologie informatyczne wykorzystywane w projektowaniu i implementacji ontologii. W: Cezary Orłowski: Zarządzanie technologiami informatycznymi : stan i perspektywy rozwoju. Gdańsk: Pomorskie Wydawnictwo Naukowo-Techniczne, 2006, s. 83–94, seria: Automatyka i Informatyka. ISBN 978-83-918663-1-3. (pol.)
  2. ↑ Thomas R. Gruber. A translation approach to portable ontology specifications. „Knowledge Acquisition”. 5 (2), s. 199–220, 1993. DOI: 10.1006/knac.1993.1008. ISSN 1042-8143. 
  3. ↑ Tim Berners-Lee, James Hendler, Ora Lassila. The Semantic Web. „Scientific American”, 2001. ISSN 0036-8733. 
  4. ↑ Krzysztof Goczyła: Ontologie w systemach informatycznych. Warszawa: Akademicka Oficyna Wydawnicza EXIT, 2011, s. 26–30. ISBN 978-83-60434-88-8.
  5. ↑ Laboratory for Applied Ontology - DOLCE, www.loa.istc.cnr.it [dostęp 2019-05-20].
  6. ↑ OWL-S: Semantic Markup for Web Services, www.w3.org [dostęp 2019-05-20].
  7. ↑ Semantic Sensor Network Ontology, www.w3.org [dostęp 2019-05-21] (ang.).
  8. ↑ Woznowski PR, Tonkin EL, Flach PA. Activities of Daily Living Ontology for Ubiquitous Systems: Development and Evaluation. Sensors (Basel). 2018;18(7):2361. Published 2018 Jul 20. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6068475/
  9. ↑ Bajaj, G., Agarwal, R., Singh, P., Georgantas, N., & Issarny, V. (2017). A study of existing Ontologies in the IoT-domain. CoRR, abs/1707.00112.
  10. ↑ The Experimental Factor Ontology < EMBL-EBI, www.ebi.ac.uk [dostęp 2019-05-21].