Onyks
 | |
| Właściwości chemiczne i fizyczne | |
| Skład chemiczny | SiO2 – ditlenek krzemu |
|---|---|
| Twardość w skali Mohsa | 7[1] |
| Przełam | brak |
| Układ krystalograficzny | |
| Gęstość minerału | 2,65 – 2,667 g/cm³ |
| Właściwości optyczne | |
| Barwa | biało-czarny, w zależności od odmiany |
| Rysa | biała |
| Połysk | szklisty, jedwabisty |
| Współczynnik załamania | 1,545 – 1,554 |
| Inne | dwójłomność (0.009), przezroczysty |
Onyks – minerał, odmiana chalcedonu o równoległym ułożeniu warstw, na przemian białej i czarnej. Nazwa pochodzi z greckiego όνυξ i oznacza pazur (paznokieć, racica): nawiązuje do twardości, wyglądu i ostrych krawędzi tego minerału. Biało-czarny onyks jest często nazywany zwyczajnym, arabskim lub czarnym. Onyks występuje również w kolorze zielonym i białym.
Występowanie
Naturalne onyksy należą do rzadkich skał. Spotykane na całym świecie; powstają w pogazowych pustkach w skałach wulkanicznych. Często uzyskuje się onyks sztuczny, produkowany na bazie agatów. Od czasów starożytnego Egiptu onyks przetwarzano, aby podkreślić jego barwę. Większość onyksów dawniej wytwarzano poprzez zanurzenie i gotowanie chalcedonu w roztworze cukru, a następnie zanurzenie go w kwasie siarkowym, aby zwęglić cząsteczki cukru zaabsorbowane w zewnętrznych warstwach chalcedonu[2]. Już w starożytności uważano onyks za kamień szczególnie szczęśliwy i właśnie z tego minerału wykonana była osobista pieczęć cesarza Chin (poddanym cesarza zabroniono posługiwać się tym samym kamieniem pod karą śmierci).
Zastosowanie
Znany już w starożytności. To właśnie onyksu najczęściej używano do wyrobu kamei i pieczęci. Obecnie wykonuje się z niego miniaturowe rzeźby i intaglia, szlifuje w formie paciorków. Jest doskonałym materiałem do inkrustacji. Stanowi kamień kolekcjonerski, jubilerski i ozdobny.
Odmiany onyksu
- Onyks arabski – inna zwyczajowa nazwa onyksu właściwego, znany też pod nazwą onyks czarny lub chalcedonowy.
Niekwarcowe skały nazywane onyksem
W kamieniarstwie pod nazwą onyks rozumie się także laminowane skały wapienne zbudowane prawie wyłącznie z przezroczystego sparytu (aragonitu lub kalcytu), bez istotnych domieszek składników ziarnistych.
- Onyks aragonitowy – inaczej zwany kalcytowym lub marmurowym – pasiasta skała węglanowa w barwach brązowo-kremowych.
- Onyks egipski – odmiana onyksu marmurowego pochodząca z Egiptu.
- Onyks meksykański – odmiana meksykańskiego onyksu marmurowego. Występuje on w formach naciekowych (stalaktyty), wykazuje białą lub zielonkawą barwę. Znany też pod nazwą onyks padrara.
- Onyks pakistański – odmiana marmurowego pochodząca z Pakistanu.
- Onyks z Châtillon – przeświecająca odmiana ofikalcytu pochodzącej z Châtillon we Włoszech.
Blenda agatowa
Onyks alabastrowy
Gemma Augusta wykonana z onyksu arabskiego
Wyroby z czerwonego onyksu
Zobacz też
Przypisy
- ↑ mindat.org -Onyx (ang.)
- ↑ Peter G. Read: Gemmology. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1999, s. 160. ISBN 0-7506-4411-7. (ang.).
Bibliografia
- Żaba J., Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wyd. Videograf II, Chorzów 2006, ISBN 978-83-7183-385-7
Media użyte na tej stronie
Autor: Dioscurides (?), Licencja: CC BY 2.5
Gemma Augustea, a depiction of Emperor Augustus surrounded by goddesses and allegories. Collection of Greek and Roman Antiquities in the Kunsthistorisches Museum, Vienna. Roman, 9-12 CE. Two-Layered onyx. Setting: gold frame, reverse side in ornamented open-work; German, 17th century.
