Onyks

Onyks
Ilustracja
Właściwości chemiczne i fizyczne
Skład chemiczny

SiO2ditlenek krzemu

Twardość w skali Mohsa

7[1]

Przełam

brak

Układ krystalograficzny

trygonalny

Gęstość minerału

2,65 – 2,667 g/cm³

Właściwości optyczne
Barwa

biało-czarny, w zależności od odmiany

Rysa

biała

Połysk

szklisty, jedwabisty

Współczynnik załamania

1,545 – 1,554

Inne

dwójłomność (0.009), przezroczysty

Onyks – minerał, odmiana chalcedonu o równoległym ułożeniu warstw, na przemian białej i czarnej. Nazwa pochodzi z greckiego όνυξ i oznacza pazur (paznokieć, racica): nawiązuje do twardości, wyglądu i ostrych krawędzi tego minerału. Biało-czarny onyks jest często nazywany zwyczajnym, arabskim lub czarnym. Onyks występuje również w kolorze zielonym i białym.

Występowanie

Naturalne onyksy należą do rzadkich skał. Spotykane na całym świecie; powstają w pogazowych pustkach w skałach wulkanicznych. Często uzyskuje się onyks sztuczny, produkowany na bazie agatów. Od czasów starożytnego Egiptu onyks przetwarzano, aby podkreślić jego barwę. Większość onyksów dawniej wytwarzano poprzez zanurzenie i gotowanie chalcedonu w roztworze cukru, a następnie zanurzenie go w kwasie siarkowym, aby zwęglić cząsteczki cukru zaabsorbowane w zewnętrznych warstwach chalcedonu[2]. Już w starożytności uważano onyks za kamień szczególnie szczęśliwy i właśnie z tego minerału wykonana była osobista pieczęć cesarza Chin (poddanym cesarza zabroniono posługiwać się tym samym kamieniem pod karą śmierci).

Zastosowanie

Znany już w starożytności. To właśnie onyksu najczęściej używano do wyrobu kamei i pieczęci. Obecnie wykonuje się z niego miniaturowe rzeźby i intaglia, szlifuje w formie paciorków. Jest doskonałym materiałem do inkrustacji. Stanowi kamień kolekcjonerski, jubilerski i ozdobny.

Odmiany onyksu

  • Onyks arabski – inna zwyczajowa nazwa onyksu właściwego, znany też pod nazwą onyks czarny lub chalcedonowy.

Niekwarcowe skały nazywane onyksem

W kamieniarstwie pod nazwą onyks rozumie się także laminowane skały wapienne zbudowane prawie wyłącznie z przezroczystego sparytu (aragonitu lub kalcytu), bez istotnych domieszek składników ziarnistych.

  • Onyks aragonitowy – inaczej zwany kalcytowym lub marmurowym – pasiasta skała węglanowa w barwach brązowo-kremowych.
  • Onyks egipski – odmiana onyksu marmurowego pochodząca z Egiptu.
  • Onyks meksykański – odmiana meksykańskiego onyksu marmurowego. Występuje on w formach naciekowych (stalaktyty), wykazuje białą lub zielonkawą barwę. Znany też pod nazwą onyks padrara.
  • Onyks pakistański – odmiana marmurowego pochodząca z Pakistanu.
  • Onyks z Châtillon – przeświecająca odmiana ofikalcytu pochodzącej z Châtillon we Włoszech.

Zobacz też

Przypisy

  1. mindat.org -Onyx (ang.)
  2. Peter G. Read: Gemmology. Oxford: Butterworth-Heinemann, 1999, s. 160. ISBN 0-7506-4411-7. (ang.).

Bibliografia

  • Żaba J., Ilustrowana encyklopedia skał i minerałów, Wyd. Videograf II, Chorzów 2006, ISBN 978-83-7183-385-7

Media użyte na tej stronie

Onyx.jpg
Autor: Simon Eugster --Simon 14:41, 11 April 2006 (UTC), Licencja: CC-BY-SA-3.0
Onyx
Kunsthistorisches Museum Vienna June 2006 031.png
Autor: Dioscurides (?), Licencja: CC BY 2.5
Gemma Augustea, a depiction of Emperor Augustus surrounded by goddesses and allegories. Collection of Greek and Roman Antiquities in the Kunsthistorisches Museum, Vienna. Roman, 9-12 CE. Two-Layered onyx. Setting: gold frame, reverse side in ornamented open-work; German, 17th century.
Red onyx - Handicraft.jpg
Autor: Pureales, Licencja: CC BY-SA 4.0
carnelian - Handicraft