Opływ Motławy

Opływ Motławy

(c) Krzysztof Rakowski, CC BY-SA 3.0
Państwo	Polska
Początek
Akwen	Motława
Miejsce	Śluza Kamienna
współrzędne	54°20′14″N 18°39′04″E/54,337222 18,651111
Koniec
Akwen	Martwa Wisła
współrzędne	54°21′14″N 18°40′40″E/54,353889 18,677778
Typ kanału	fosa
Fosa wzdłuż południowo-wschodnich fortyfikacji bastionowych Gdańska na mapie z 1687 – dzisiejszy Opływ Motławy.
Położenie na mapie Gdańska początek koniec
Położenie na mapie Polski początek koniec
Położenie na mapie województwa pomorskiego początek koniec

Opływ Motławy (niem. Umfluter)^[1] – ramię ujściowe Motławy do Martwej Wisły w postaci fragmentu dawnej fosy Gdańska.

Historia

W latach 1622-1636 Gdańsk otoczono zespołem fortyfikacji bastionowych wraz z fosą mokrą^[2]. Fosa zasilana była wodami rzeki Motławy, dzięki wzniesionej śluzie fortecznej, to znaczy Śluzie Kamiennej. Umożliwiała ona regulowanie poziomu wody w fosie. Ponadto zbudowano zrzut wody z Kanału Raduni, który również mógł służyć zasilaniu fos^[3]. W związku z rozwojem techniki wojskowej, fortyfikacje Gdańska straciły przydatność militarną w drugiej połowie XIX wieku, a od 1888 roku rozpoczął się proces niwelowania umocnień. W pierwszej kolejności zaczęto niwelować północny ciąg fortyfikacji miasta^[4]. Natomiast w 1897 r. zasypano zachodnią fosę miasta, kończąc ją w miejscu dzisiejszego zachodniego krańca Opływu Motławy^[5]. Rozbiórka fortyfikacji odcinka północno-wschodniego była prowadzona wiele lat, aż do okresu po I wojnie światowej^[6]. Wtedy też, w latach 20. XX wieku, skierowano wody dawnej fosy do Martwej Wisły pomiędzy Sienną Groblą, a Gęsią Karczmą, nadając ciekowi dzisiejszy kształt. Miał on pełnić funkcje ramienia ujściowego Motławy i być zabezpieczeniem przeciwpowodziowym. Pierwotna niemiecka nazwa Umfluter oznacza „Opływ” i była używana wyłącznie do określenia tego cieku na odcinku od Śluzy Kamiennej do Martwej Wisły. Po 1945 r. przyjęła się nazwa Opływ Motławy, a także zaczęto używać jej również w odniesieniu do zachowanego odcinka fosy po zachodniej stronie Śluzy Kamiennej^[1].

Przyroda

Wzdłuż Opływu Motławy, na odcinku od ul. Okopowej do ul. Elbląskiej, ciągnie się Park nad Opływem Motławy^[7]. W wodach cieku stwierdzono występowanie chronionych grzybieni północnych oraz grążela żółtego. Bytują tutaj różne gatunki ptaków, na przykład perkoz, brzegówka, kokoszka wodna, łabędzie nieme^[8], a także świstuny i bernikla kanadyjska^[9].

Fortyfikacje nad Opływem Motławy

Zachowany ciąg fortyfikacji z XVII wieku, który bronił Gdańska od południa^[8]:

• Bastion św. Gertrudy
• Brama Nizinna
• Brama Kolejowa
• Bastion Żubr
• Śluza Kamienna
• Bastion Wilk
• Bastion Wyskok
• Bastion Miś
• Bastion Królik

Galeria

• 

  Śluza Kamienna

• 

  Widok na Dolne Miasto

• 

  Bastion Wilk

Przypisy

Bibliografia

• Grzegorz Bukal (red.): Fortyfikacje Gdańska. Gdańsk: Nadbałtyckie Centrum Kultury, 2006. ISBN 83-919189-6-3.
• Małgorzata Olimanowska: Defortyfikacja Gdańska na tle przekształceń miast niemieckich w XIX wieku. Biuletyn Historii Sztuki nr 72. Instytut Sztuki Polskiej Akademii Nauk, 2010.