Opactwo Benedyktynek w Staniątkach

Opactwo Benedyktynek
w Staniątkach
	nr rej. A-251/M z 4 kwietnia 1968(dts)
	; Zabudowania klasztorne
Państwo	Polska
Miejscowość	Staniątki
Kościół	Kościół katolicki
Rodzaj klasztoru	opactwo
Właściciel	benedyktynki
Prowincja	Kongregacja Niepokalanego Poczęcia
Ksieni	matka Stefania Polkowska OSB
Klauzura	tak
Typ zakonu	żeński
Liczba zakonnic	14 (2016)
	Obiekty sakralne
Kościół	Najświętszej Maryi Panny; i św. Wojciecha
Fundator	Klemens z Brzeźnicy
Data budowy	I poł. XIII w.
	Położenie na mapie gminy Niepołomice Opactwo Benedyktynek; w Staniątkach
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Opactwo Benedyktynek; w Staniątkach
	Położenie na mapie województwa małopolskiego Opactwo Benedyktynek; w Staniątkach
	Położenie na mapie powiatu wielickiego Opactwo Benedyktynek; w Staniątkach
	50°00′32″N 20°11′39″E/50,008858 20,194053
	Strona internetowa klasztoru

Opactwo Benedyktynek w Staniątkach – najstarszy polski klasztor benedyktynek, znajdujący się w Staniątkach, w gminie Niepołomice.

Historia

Według tradycji ufundowany w 1228 roku przez Klemensa z Brzeźnicy z rodu Gryfitów i jego żonę Racławę, których córka Wisenna została pierwszą ksienią klasztoru. W 1253 przywileje klasztorne zostały potwierdzone bullą papieża Innocentego IV. Pierwotne drewniane i kamienne zabudowania zostały w większości zniszczone podczas pożaru w 1530 r.^[4] Spłonęła wtedy również cała biblioteka. Odbudowany w latach 1619–1649 staraniem ksieni Anny Cecylii Trzcińskiej^[5], klasztor został poważnie zniszczony podczas potopu szwedzkiego i później, podczas wojny północnej^[6].

W 1648 roku opactwo założyło w Krakowie klasztor św. Scholastyki. Zakonnice podjęły jednak próbę uniezależnienia się od opactwa macierzystego, o co spór toczył się w latach 1657–1663. Zakończył się on powrotem krakowskich mniszek do Staniątek i kasacją domu w 1782 r.^[7]

Klasztor uniknął kasacji przez władze austriackie w XVIII w. ze względu na prowadzoną przez siostry szkołę dla dziewcząt (na żądanie cesarza Józefa II otwarto w 1784 r. rządową szkołę dla panien i szkółkę dla dzieci wiejskich^[5]). Szkoły rozwinęły się w XIX w., a w 1923 r. dodano pięcioletnie gimnazjum. Placówki zostały zamknięte przez władze komunistyczne w 1953 r. W latach 1954–1956 siostry zostały zmuszone do przeniesienia się do Alwerni^[6]. W latach 1945-74 istniał przeorat klasztoru w Łazach.

Opactwo należy do polskiej Kongregacji Benedyktynek pw. Niepokalanego Poczęcia najświętszej Maryi Panny.

W 2016 roku w opactwie obchodzono 800-lecie fundacji klasztoru.

Budowla kościoła

Świątynia była wznoszona w dwóch akcjach budowlanych. Konsekracja wzniesionego w pierwszym etapie prezbiterium nastąpiła w 1238 roku^[8], zaś korpus halowy został dostawiony w II poł. XIII w. Jest to jedna z najstarszych świątyń gotyckich w Polsce, a najstarsza typu halowego. Budowniczowie są znani z imienia – Wierzbięta i Jaśko, co było rzadkością w tym okresie. Konstrukcja o krótkiej, trójprzęsłowej nawie z dwuprzęsłowym prezbiterium, w XVII w. przebudowana w stylu barokowym. Do najważniejszych dzieł sztuki w kościele należą rzeźby Madonn z XIV w., rzeźba Chrystusa Frasobliwego z XVI w. z warsztatu Wita Stwosza i obraz Matki Boskiej Bolesnej, zwanej Smętną Dobrodziejką ze Staniątek pochodzący z XVI w.; klasztor posiada też muzeum^[9] i bibliotekę^[10], a w nich bogate zbiory sprzętów liturgicznych, ksiąg (w tym starych druków), rękopisów (też muzycznych) oraz dokumentów (w tym bulle papieskie z XIII w.)^[5].

Klasztor został uszkodzony podczas działań wojennych w listopadzie 1914 r. – pamiątką są pociski artyleryjskie wbite w północny mur kościoła.

W maju 2020 opactwo zostało wpisane na listę Pomników historii^[11].

Inne informacje

W przyklasztornych stawach siostry prowadzą hodowlę karpia^[12].

Galeria

Wnętrze kościoła
Ogród
Cmentarz
Dziedziniec
Dzwonnica
Zabudowania

Zobacz też

Przypisy

↑ W starej numeracji A-8
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 .
↑ Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
↑ Osiem stuleci w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
↑ ^a ^b ^c Według tablic informacyjnych w klasztorze
↑ ^a ^b Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha. [dostęp 2010-07-05]. (pol.).
↑ Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek). [dostęp 2016-09-18]. (pol.).
↑ Pielesz M., Opactwo benedyktynek w Staniątkach, Kraków 2011, s. 100.
↑ Muzeum. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach. [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
↑ Biblioteka. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].
↑ Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek, nid.pl [dostęp 2020-05-24] .
↑ Pitoń Angelika: W kolejce po ekologicznie hodowane karpie od benedyktynek ze Staniątek. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2022-12-16].

Linki zewnętrzne

[1] W starej numeracji A-8

[2] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo małopolskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 24 listopada 2022 .

[3] Główne obchody 800-lecia opactwa w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).

[4] Osiem stuleci w Staniątkach. [dostęp 2016-09-18]. (pol.).

[tablica-5] Według tablic informacyjnych w klasztorze

[benedyktynki-6] Opactwo Sióstr Benedyktynek p. w. św. Wojciecha. [dostęp 2010-07-05]. (pol.).

[7] Kościół św. Scholastyki (Zwiastowania Najświętszej Marii Panny i św. Scholastyki, benedyktynek). [dostęp 2016-09-18]. (pol.).

[8] Pielesz M., Opactwo benedyktynek w Staniątkach, Kraków 2011, s. 100.

[9] Muzeum. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach. [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].

[10] Biblioteka. [w:] Opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek w Staniątkach [on-line]. benedyktynki.eu. [dostęp 2022-12-16].

[11] Staniątki – opactwo św. Wojciecha Mniszek Benedyktynek, nid.pl [dostęp 2020-05-24] .

[12] Pitoń Angelika: W kolejce po ekologicznie hodowane karpie od benedyktynek ze Staniątek. krakow.wyborcza.pl. [dostęp 2022-12-16].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne